نماتد گال گندم Seed Gall Nematode
عامل بیماری نماتد Anguina tritici می‌باشد و اولین نماتدی است که به عنوان انگل در غلات شناسایی شده و می‌تواند به مزارع گندم خسارت زیادی وارد کند. این نماتد تاکنون از استا‌‌ن‌های آذربایجان شرقی، غربی، اصفهان، کرمان، خوزستان، فارس، گلستان، مازندران، تهران و مرکزی گزارش شده است.
علائم بیماری
در مراحل اولیه رشد در گیاه علایم بیماری به صورت چروکیدگی برگها ظاهر میشود. تغییر شکل اندامهای هوایی بوته گندم شامل کوتولگی بوته، ضخیم شدن ساقه، پیچیدگی برگ و خشکیدگی پنجه هاست. خوشه‌های آلوده کوچکتر و دارای سنبلچه ها و گلومهای باز می‌باشد.
شکل ۱۱۳ – سنبله گندم آلوده به نماتد و مقایسه بذر آلوده به نماتد (سمت راست) و بذر سالم (سمت چپ)
زیست شناسی
در مرحله نهایی رشد گیاه آلوده گالها در داخل اندامهای گل، شکل گرفته و جایگزین دانه میشوند. دانه‌های آلوده دارای رنگ تیره تری بوده و اندازه آنها کوچکتر از دانه‌های سالم است و به سختی شکسته میشوند. در هرگال تعداد زیادی لارو نماتد وجود دارد که پس از خیساندن بذر از آن خارج میشوند.
نماتد عامل گال بذر گندم از طریق بذر منتقل میگردد.
شكل ١١٤ – بذر گندم مبتلا به نماتد گال گندم
گالها زمانی که به همراه بذر سالم کشت شوند در اثر رطوبت خاک باز شده و هزاران لارو سن دوم از آن خارج میشود. لاروهای نماتد قادرند مدتی بدون تغذیه در خاک زنده مانده و همزمان با رشد گیاهچه در لایه نازک آب و یا در صورت وجود شبنم به وسیله آن از خاک به قسمتهای هوایی بوته ها منتقل شوند. لاروها از ریشه تغذیه نمیکنند بلکه به صورت انگل سطحی با فرو بردن استایلت خود به داخل بافت برگها از آن تغذیه می‌کنند. در طول روز در موقعی که رطوبت سطح برگ برطرف شده و آفتاب می‌تابد، در فضای بین غلاف برگ، ساقه و قسمتهای پایین بوته که دارای رطوبت اشباع می‌باشد به سر می‌برد. خسارت نماتد مربوط به میزان تغذیه لارو نبوده بلکه ترشحات بزاقی آنها موجب تغییر در مرفولوژی میشود. پس از جفت گیری نماتدهای نر و ماده تخم ریزی در داخل بذر نارس صورت می‌گیرد قدرت باروری نماتد زیاد است و تخمها قبل از رسیدن کامل بوته ها در مزرعه در داخل دانه باز شده، نماتد سن دوم در آن آزاد و گال نماتد تشکیل میگردد. ضمنا این نماتد روی گندم باعث انتقال بیماری باکتریای خوشه صمغی میگردد.
مدیریت تلفیقی بیماری
در مدیریت تلفیقی نماتد گال گندم، استفاده از بذر سالم و عاری از گال نماتد، بوجاری بذر رعایت تناوب زراعی و جدا کردن بذر آلوده به نماند از بذر سالم با استفاده از آب نمک ۲۰ درصد مناسب می‌باشد.
منبع: آفات و بیمار‌‌ی‌های مزارع گندم در ایران – سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی
