کنه قرمز اروپایی

کنه قرمز اروپایی (Panonychus ulmi)

کنه قرمز اروپایی یا کنه تارتن اولین بار توسط کوچ از روی نارون جمع آوری شد و به نام Tetranychus Ulmi نامگذاری شده است. این کنه تا سال 1353 در ایران جزء آفت مهم قرنطینه ای کشور محسوب می شد ولی اولین بار در سال 1353 بوسیله صلواتیان در روی نهال های سیب وارد شده به منطقه گرگان از کشورهای سویس و فرانسه مشاهده شد و متعاقباً در فروردین ماه 1355 با وارد نمودن نهال های سیب پاکوتاه از کشور ایتالیا جهت کشت در مناطق سیب کاری ارومیه و سلماس در آذربایجان غربی توسط مستعان مشاهده گردید و با آنکه اقداماتی نیز در جهت جلوگیری از گسترش آن به عمل آمد ، ولی در زمان بسیار کوتاهی در اکثر باغات مناطق آذربایجان غربی انتشار و مستقر گردید.

گیاهان میزبان کنه

کنه قرمز اروپایی دامنه میزبانی وسیعی دارد ولی در بین تمام میزبان ها؛ سیب ، به و گلابی از مهمترین آنها می باشند. این کنه به تعداد زیادی از درختان میوه دانه دار ، هسته دار و تعدادی از درختان زینتی و درختچه ها حمله کرده و در صورت عدم کنترل ، باعث خسارت جدی می شود. بر اساس مطالعات بیات و پارسی گیاهان میزبان این کنه در ایران تا کنون شامل درختان سیب ، گلابی ، آلو ، گوجه ، آلو سیاه ، به و همچنین سیاه تلو ، مسک و شیرین بیان بوده است.

از میزبانان فوق در درجه اول سیب ، گلابی و سیاه تلو مورد حمله قرار می گیرند. کنه قرمز اروپایی ممکن است در روی بادام ، گردو ، انگور ، کشمش بی دانه ، توت فرنگی ، توت جنگلی ، تمشک ، نارون ، بلوط ، زبان گنجشک و بعضی از درختان و درختچه های زینتی نیز یافت شود.

شکل شناسی کنه قرمز اروپایی

بالـغ: موهای سطح پشتی کلفت ، از روی غده برآمده و به سمت انتها نوک تیز می شوند. آنها به استثناء v2 و c2 و f1-2 که کوتاهتر از بقیه اند ، از قاعده موی همردیف خود می گذرند. تمام موهای پشتی به سمت عقب بدن خمیده می شوند. f2 بلندتر از f1 است. پریتریم در انتها قلاب مانند ، خطوط جلدی پشتی کاملاً لبه دار ، استریای اپیستوزومایی به استثناء ناحیه بین موهای پشتی مرکزی که طولی است در بقیه قسمتها عرضی می باشد. خطوط جلدی شکمی تا جلوی موهای Pg عرضی و لبه دار ؛ بعد از در قسمت درپوش های جنسی طولی و بدن لبه است.

لبه های جنسی دارای استریای عرضی قوسی است. ناخن امپودیومی دارای سه جفت موی شکمی ، سولنیدی روی پنجه Iv – III قاعده ای و کوتاهتر از طول موهای حسی هستند.

کنه ماده بالغ دارای بدنی تخم مرغی و به رنگ قرمز یا قهوه ای می باشد. قسمت پشت جانور برخلاف اقلب کنه های گیاهی کاملاً برآمده و قوسی شکل می باشد. این خصوصیت کنه اروپایی قرمز را از سایر کنه های قرمز درختان میوه و مرکبات بطور ظاهری مشخص می کند. طول بدن ماده 700 – 400 میکرون و عرض آن 240 میکرون به رنگ قرمز آجری تخم مرغی شکل است که افراد نر برخلاف کنه های ماده و عاری از انتقاد برجسته سفید رنگ می باشند و اندازه آنها کوچکتر از افراد ماده است. طول بدن در کنه های نر 300 میکرون ، رنگ نارنجی ، انتهای بدن کم کم باریک شده است. آئدوگوس سیگموئیدی شکل است.

تخم: تخم ها پیازی شکل ، که یک زوائد استخوانی بلند در وسط آن مشاهده می شود. محل قرار گرفتن استرار در بعضی مواقع فرو رفته و یا صاف و برجسته می باشد. رنگ آن قرمز بوده و سطح تخم دارای شیار است.

جهت شیارها از استطاله وسطی به طرف قاعده تخم بوده و این یکی از خصویات تخم کنه قرمز اروپایی می باشد. تخم ها کمی پهن و رنگ آنها ابتدا قرمز روشن و بعداً به نارنجی تیره برمی گردند. قطر تخم ها متفاوت است بطوریکه در تخم ها تابستانه بطور متوسط 132 میکرون است. خیلی شبیه تخم های زمستانه بوده و قطر آنها نیز حدود 348 میکرون است. لاروهای کنه که به تازگی خارج شده اند به رنگ زرد لیمویی تا نارنجی روشن هستند. از تغذیه به رنگ ها تا قهوه ای در می آیند و دارای سه جفت پا می شوند.

پوره: پوره ها به طول 20 میکرون ، به رنگ متمایل به زیتونی که بتدریج تا تبدیل شدن به کنه بالغ تغییر رنگ می دهند. پروتونمف و دئوتونمف بزرگتر از لاروها بوده ، دارای 4 جفت پا ، به رنگ نارجی کمرنگ تا نارنجی متمایل به قرمز و با شکم متمایل به سبز می باشند.

شاید این مطلب را هم دوست داشته باشید: کنه تارتن دو نقطه ای

خسارت کنه قرمز اروپایی

حمله این کنه به درختان میزبان در ابتدا باعث رنگ پریدگی و سپس متمایل به قهوه ای شدن برگها و در نهایت خزان آنها می شود. همچنین میوه های درختان آلوده نیز کوچک و نامرغوب می شوند. اگر در روی هر برگ تعداد 33 – 12 کنه وجود داشته باشد ، برگها نسبتاً قهوه ای و چنانچه روی هر برگ 133 – 55 عدد باشد برگهای سیب به شدت قهوه ای و خشک می شوند. تغذیه کنه از برگ سیب ، کاهش عمل فتوسنتز و در نتیجه کاهش آب در برگ شده که در نهایت باعث خشک شدن برگ و افت کیفیت و کمیت محصول می گردد. این کنه در تمام مراحل در سطح زیرین برگها مستقر و تغذیه آن باعث از بین رفتن سلولها و خشک شدن برگ گیاهان میزبان می شود.

زیست شناسی

کنه قرمز اروپایی زمستان را بصورت تخم بر روی شاخه ها و خصوصاً در اطراف جوانه ها به سر می برد. در مناطقی که زمستان نسبتاً ملایم است سایر مراحل زیستی آفت نیز دیده می شود ولی مراحل متحرک مقاومت چندانی نسبت به سرما نداشته و در دماهای زیر صفر درجه از بین می روند.

تخم ریزی بیشتر روی شاخه ها بخصوص در محل اتصال شاخه های جوان به شاخه های پیر صورت می گیرد. در این مکان ها بعضاً دو یا سه ردیف تخم روی هم گذاشته می شوند و به طوریکه توده تخم ها ، به آن قسمت از شاخه رنگ قرمز می دهد که این توده تخم با چشم غیر مسلح نیز قابل روئیت می باشد.

تخم هایی که در زمستان بر روی شاخه ها گذاشته شده و اصطلاحاً به نام تخم های زمستانی نامیده می شوند کمی بزرگتر از تخم های تابستانی می باشند. بطور متوسط قطر تخم های زمستانی 150 میکرون و تابستانی 140 میکرون است. رنگ تخم های زمستانی کمی تیره تر از تخم های تابستانی می باشد و علاوه برای تخم های زمستانی منحصراً بر روی میوه و شاخه گذاشته می شوند ، بصورت تدریجی باز می شوند. بطوری که از دهه سوم اسفند شروع و تا بهار ادامه می یابد.

از تفریخ تخمهای زمستانه بطورکلی افراد ماده ظاهر می شوند که به طریق دختر زایی تخم ریزی و تولید مثل نموده و افراد نر و ماده توام بوجود می آیند بطور میانگین 60 – 11 نسل در سال دارند.

طولانی ترین دوره یک نسل از کنه ها مربوط به فصل پاییز است که بیش از 35 روز به طول می انجامد. طول عمر کنه نر کمی کوتاه تر از کنه ماده می باشد. مطالعات زیادی در زمینه تعیین طول هر یک از مراحل مختلف زندگی کنه انجام گرفته است. در شرایط خیلی مساعد طول دوره هر یک از مراحل تکاملی به استثناء دوره رشد جنین و تفریخ تخم تقریباً یک روز و بعضاً کمتر از یک روز بوده است. البته درجات حرارت پایینتر این دوره ها طولانی تر می شوند. حداقل تعداد تخم یک کنه ماده در تمام دوره تخم ریزی 4 عدد و حداکثر آن 6 عدد بوده است و حداقل تعداد تخم در یک روز تخم گذاری 1 عدد و حداکثر آن 8 عدد بوده است.

طول عمر کنه های نر کمتز از کنه های ماده می باشند و طول عمر کنه های نر و ماده در بهار و پاییز که درجه حرارت کمتر است ، خیلی بیشتر از طول عمر کنه ها در گرمای تابستان بوده است. بعضاً متجاوز از یک ماه نیز بوده است. طول عمر کنه های نر و ماده در تابستان کوتاه تر بوده و در شدت گرما از 5- 4 روز تجاوز نمی نماید. این امر یعنی کوتاه شدن طول عمر کنه ماده که سبب کم شدن تخم تولیدی می شود ، کنترل طبیعی خوبی برای جلوگیری از افزایش جمعیت کنه ها در تابستان محسوب می گردد. بیشترین نرخ باروری کنه قرمز اروپایی در حدود 45 تخم برای هر کنه ماده ( متوسط 90 – 10 تخم ) و یک سیکل زندگی آن حدود 19 روز در شمال آمریکا گزارش شده است.

روش های کنترل و مبارزه

الف ) زراعی : آبیاری بارانی درختان در کاهش خسارت این کنه موثر می باشد.

ب ) بیولوژیکی : بعضی از کنه های شکارگر جنس Typlodromus از دشمنان طبیعی مهم این آفت است. شکارگر دیگر کنه قرمز اروپایی کفش دوزک کوچکی به نام StethorusPunctillum Weise استکه لارو و حشرات کامل آن از تخم کنه های متحرک تغذیه می کنند ( حاجی زاده و همکاران ، 1374). جمعیت قابل ملاحظه از این شکارگر در باغات سیب ارومیه و بخصوص در باغهایی که کمتر سمپاشی شده اند وجود دارد. سن شکارگر AnthocorisNemorum (L) و OriusMinutum (L) و سوسک S.Punctillum در باغات سیب ارومیه از جمعیت بالایی برخوردار بوده و جمعیت این کنه را بخوبی کنترل می کنند بعلاوه وجود دشمنان طبیعی زیر در باغات سیب قابل ذکر است.

دشمنان طبیعی کنه تارتن در باغات:

• ChrysopaCarneaSteph

• Hemerobius Spp

• OriusTristicolor

•  CampylommaVerbasci

• Zetzellia Mail Ewing

• TyphlodromusOccidentalis

• TphloromusPyriScheuten

• دیگر کنه های شکارگر خانواده فیتوزئیده که از این کنه تغذیه می کنند: برخی از عوامل مذکور از جمله سنهای جنس Orius و کنه شکارگر z.mail با فعالیت کنه قرمز اروپایی در باغات سیب برخی از نقاط کشور نظیر نهاوند همزمانی دارد و آنها کاهش قابل توجهی در جمعیت آفت دارند. به نظر می رسد بررسی کارآیی هر یک از آنها در باغات سیب لازم می باشد ، زیرا در صورت شناسایی گونه با کارایی بالا می توان از آنها به صورت کاربردی در کنترل بیولوژیک استفاده نمود.
• روغن های زمستانه: در موقعی که نوک جوانه ها سبز شدند و این مرحله که با باز شدن تخم ها مقارن است می توان از روغن 2% استفاده نمود. این روغن پاشی تلفات بالایی در جمعیت آفت ایجاد نمی نماید. همچنین می توان روغن زمستانه را به همراه هر نوع سم حشره کش استفاده کرد. مخلوط سم و روغن در مرحله نوک سبز جوانه ها ، باعث کنترل فصلی کنه ها می شود.این نکته را نیز باید در نظر داشت که استفاده از سم در این مرحله ، ممکن است با ظهور غنچه های گل همزمانی داشته باشد در این صورت باید از مخلوط کن سم اجتناب گردد و به تنهایی از روغن در مرحله نیمه غنچه های سبز استفاده شود و آن کنترل لازم را روی کنه های گیاهی ایجاد می نماید. همچنین کاربرد بعض از روغنهای امولسیون شونده و حشره کش های فسفره علیه این کنه در اوایل بهار نتیجه خوبی در کنترل تخم آفت دارد به شرط اینکه استفاده از روغن پارافین علیه تخم های کنه قرمز اروپایی با زمان باز شدن جوانه ها همزمانی داشته باشد ( زمانی که اولین برگچه ها ظاهر می شوند).اثر خوبی روی جمعیت آفت دارد و آن برای کنه های شکارچی و محیط زیست ، اثر سوء کمتری داشته و همچنین تعداد سمپاشی های تابستانی را کاهش می دهد و تاکید می شود که استفاده از این روغن نباید دیرتر از ظهور اولین برگچه ها باشد. از روغنهای زمستانی نظیر روغن ولک ( به نسبت 2 درصد ) و یا مخلوط روغن و گبوتکس ، وقتی می توان نتیجه خوب گرفت که متوسط دمای روزانه محیط بالای 10 درجه سانتیگراد باشد ، در این صورت تلفات قابل قبولی روی تخمها ایجاد می شود. ولی باید مراقب بود که استفاده از گبوتکس با گرم شدن ناگهانی هوا در اواخر زمستان و بیدار شدن جوانه ها مواجه نشود زیرا باعث سوختگی جوانه ها می شود. آستانه اقتصادی برای انجام سمپاشی زمستانه ، زمانی که تعداد 300 عدد تخم روی دو متر شاخه باشد قابل توصیه است که این شاخه ها باید به صورت تصادفی از قسمتهای مختلف باغ سیب بریده شوند. استفاده از روغن های امولسیون شونده مانند ولک زمستانی چند روز قبل از شکفتن جوانه های برگ حتی با دُز 6 درصد نیز هیچگونه گیاه سوزی روی درختان سیب نداشته و تاثیر خوبی در کنترل تخم های زمستان گذران دارد.

• سمپاشی بهاره و تابستانه کنه تارتن: بکارگیری برخی از کنه کش ها نظیر آپولو ( کلوفنترین) در مرحله قبل از تفریخ تخم های زمستان گذران کنه قرمز اروپایی ، کنترل قابل قبولی روی جمعیت بهاره آفت دارد و باغ سمپاشی شده را تا آخر بهار بی نیاز از مبارزه مجدد می نماید. استفاده از فرمولاسیون جدید پروپارژیت به نسبت یک درصد در هزار و استفاده از کنه کش اورتوس از گروه فن پیروکسیمیت را برای کنترل این کنه موثرند. استفاده از کنه کش باروک 10% در زمانی که حداکثر جمعیت مراحل نابالغ از نسل اول جمعیت کنه روی برگهای سیب مشاهده شوند را توصیه کرده اند.همچنین بکارگیری کنه کش انویدور با دُز 600 پی پی ام بیشترین مراحل تاثیر را در کنترل تخمهای تابستانه کنه قرمز اروپایی دارد. همچنین کنه کش پراید روی مراحل متحرک آفت ( کنه های بالغ و نابالغ) نیز توصیه شده است. در بررسی انجام شده که سموم فنازاکوئین ( 5 درصد در هزار ) و اسپیرودیکلوفن ( در دو غلظت 5 درصد و 6 درصد در هزار ) بیشترین تاثیر را روی کنه قرمز اروپایی داشته است. آستانه اقتصادی برای سمپاشی بهاره و تابستانه در مناطقی که تعداد نسل کنه در سال آنها کمتر می باشد ، مشاهده 5 – 3 عدد کنه ( تخمهای کنه به حساب نمی آیند ) روی هر برگ است.سمپاشی با یک کنه کش اختصاصی قابل توصیه می باشد. در این رابطه می توان از سموم کنه کش مختلف نظیر اُمایت 57% امولسیون به نسبت یک در هزار ، سیترازون 20% امولسیون به نسبت یک در هزار ، پلیکتران 25% پودر وتابل به نسبت 25/1 در هزار و پروپال 25% پودر وتابل wp به نسبت 25/1 در هزار بهره گیری نمود.