کرم ساقه خوار ذرت؛ روشهای مبارزه با آن

كرم ساقه خوار ذرت:

کرم ساقه خوار ذرت (Ostrinia nubilalis) يكي از مهمتـرين آفـات ذرت در كـشور ايـران و ساير مناطق مهم ذرت كاري دنيا بوده و بيشترين خسارت را به اين محصول وارد مي كند. ذرت بدليل داشتن خصوصيات مطلوب از جمله قدرت سازگاري بـالا از جايگـاه ويـژه اي در بـين محـصولات زراعي برخوردار مي باشد بطوريكه سطح زير كشت آن در سال 2000 بيش از 120 ميليون هكتـار از اراضـي زراعي دنيا بوده و از نظر سطح زير كشت ، بعد از گندم و برنج ، مقام سوم را به خود اختصاص داده اسـت و از نظر عملكرد و ميزان توليد آن در سال 2002 ميلادي در دنيا در رتبه اول قـرار داشـته اسـت. آمـار وزارت جهاد كشاورزي نشان مي دهد سـطح زيـر كـشت گنـدم در كـشور ايـران 190 هـزار هكتـار در سـال 1384 مي باشد . يكي از موانع موجود در افزايش توليد اين محصول وجود آفات و بيماري هاي گياهي اسـت.

كـرم ساقه خوار ذرت از راســـته بالپولكـــداران (Lepidoptera) و خـــانواده Pyralidae بـــوده و زيـــر گونـــه آن در ايـــران persica nubilalis Ostrinia مـي باشـد. فـرح بخـش (1340) سـاقه خـوار اروپایی ذرت را از مازندران گزارش كرده است . اين آفت با حمله به انواع محصولات زراعي باعث كاهش محـصول مـي گـردد .

شناسي (1352) خسارت اين آفت را در مزارع ذرت شركت سهامي سفيدرود تا %34 اعـلام نمـوده اسـت . در سال ،1382 كرم ساقه خوار ذرت در منطقه مغان حالت طغياني داشت. مهمتـرين علـل طغيـان ايـن آفـت در مزارع ذرت عبارت بودند از:

1 – بومي بودن ساقه خوار اروپایی ذرت در منطقه و سازگاري مناسـب بـا شـرايط آب و هوائي منطقه

2 – وجود ميزبانهاي متعدد اعم از گياهان زراعي و علفهاي هرز در منطقـه

3 – تـاخير در تاريخ كشت ذرت در برخي از مزارع منطقه و مصادف شدن مراحل حساس اين گيـاه بـا تـراكم هـاي بـالاي جمعيت آفت.

کرم ساقه خوار ‌ذرت اولین بار در آمریکای شمالی در سال ۱۹۱۹ کشف شد. این آفت اقتصادی در مزارع ذرت مانیتوبا به صورت پراکنده بوده است. این آفت مهم، از ذرت شیرین ، غلات و علوفه تغذیه می کند. علاوه بر این، کرم ساقه خوار ذرت دارای طیف گسترده ای از گیاهان میزبان دیگر از جمله سیب زمینی، لوبیا، گندم، ارزن، فلفل، سبررسي هاي انجام شده در آن سال نشان داد كه تا %96 آلودگي به ساقه خوار اروپایی ذرت در برخي مـزارع ذرت وجود داشته و تا %50 خسارت در تعدادي از مزارع ذرت گزارش شده است .

بررسي هاي راثي پور (1361) مشخص نمود كه بعضي از اندامهاي گياه ذرت بدليل داشتن ميزان قند بيـشتر ، لاروهاي ساقه خوار اروپایی ذرت را بهتر جلب مي كنند . بررسي هاي انجام شده نـشان داده اسـت توزيـع فضائي (distribution Spatial)لاروهاي ساقه خوار اروپایی ذرت در ارقام حساس و مقاوم ذرت بـا هـم متفاوت است بطوريكه در ارقام مقاوم تعداد لارو كمتر بوده و اكثر لاروها در ناحيه بلال هـا ( ears )مـستقر بوده اما در ارقام حساس تراكم و فعاليت لاروها بيشتر متوجه قسمتهاي پائين تر گياه بوده است بطوريكه كمتر از %10 لاروها در ارقام حساس در ناحيه بلال يا قـسمتهاي بـالاتر آن ديـده شـده انـد . توزيـع فـضائي بالغ هاي زمستانگذران و حشرات نسل اول ساقه خوار اروپایی ذرت مطالعه و مشخص شده كه بالغ هاي نسل اول عمدتاً در حاشيه مزارع داراي تجمع بيشتري بودندیب، سویا، پنبه و بسیاری از گیاهان درشت آوند و علف های هرز است.

ذرت (Zea mays) از ﻗﺪﯾﻤﯽﺗﺮﯾﻦ ﮔﯿﺎﻫﺎن زراﻋﯽ به حساب ‌می‌آید. ﮐﻪ از ﺧـﺎﻧﻮاده ﮔﺮاﻣﯿﻨـﻪ است. سطح وسیع زیر کشت ذرت در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ دﻧﯿﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﮐﻪ آﻓﺎت و ﺑﯿﻤﺎریﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮل را ﻣﻮرد حمله قرار بدهد. که کرم ساقه خوار ‌ذرت یکی از آن ها می‌باشد.

دامنه‌ی ميزباني کرم ساقه خوار ذرت:

اين آفت حشره اي است پلي فاژ (چندخوار) كه طيف وسيع ميزباني دارد و در دنيا بـه حـدود 200 گونـه گيـاه خسارت وارد مي كند. مهمترين گياهان زراعي كه توسط كرم ساقه خوار اروپایی ذرت مورد حمله قرار مـي گيرند عبارتند از : گندم ، ذرت ، چغندرقند ، پنبه ، بادنجان ، سـويا ، سـورگوم ، آفتـابگردان و كنجـد .
خسارت اين آفت از روي كنف ، نيشكر و برنج نيز گزارش شده است.
مهمتـرين علفهـاي هـرز ميزبـان ايـن آفـت عبارتنـد از : تـوق (. strumarium Xanthium L )و (Solanum nigrum) تـاجريزي ,(Abutilon sp.) گاوپنبه ,( Xanthium spinosum) قيــاق ,( Avena fatua) يــولاف (Amarantus retroflexus L.) خــروس تــاج , (halepense Sorgum ), دم روبــاهي (pratensis Alopecurus ), اســفناج وحــشي (Echinochloa crusgalli) سوروف,( Brumus sp.)جوميش,( Atriplex patulum) وحشي جو Hordeum murinum .poa sp

کرم ساقه خوار اروپایی ذرت Ostrinia nubilalis ، حشراتی ﭘﻠﯽﻓﺎژ هستند. ﮐﻪ ﻃﯿﻒ وﺳﯿﻊ ﻣﯿﺰﺑﺎﻧﯽ دارد و در دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﺣﺪود ۲۰۰ ﮔﻮﻧﻪ ﮔﯿﺎه ﺧﺴﺎرت وارد ﻣﯽﮐﻨﺪ. در شمال و شمال غرب کشور این آفت از جمله آفات اصلی ذرت می‌باشد، که خسارات زیادی وارد می‌کند.

ﮔﯿﺎﻫﺎن زراﻋﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺮم ﺳﺎﻗﻪ ﺧﻮار اروپایی ذرت ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ. شامل ﮔﻨﺪم، ذرت، ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ، ﭘﻨﺒﻪ، ﺑﺎدمجان، ﺳﻮﯾﺎ ،ﺳﻮرﮔﻮم ، آﻓﺘﺎﺑﮕﺮدان و ﮐﻨﺠﺪ می‌باشد. ﺧﺴﺎرت اﯾﻦ آﻓﺖ روی گیاه ﮐﻨﻒ، ﻧﯿﺸﮑﺮ و ﺑﺮﻧﺞ ﻧﯿﺰ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ.

کرم ساقه خوار ذرت در اﯾﺮان در اﺳﺘﺎنﻫﺎی ﮔﻠﺴﺘﺎن، ﻣﺎزﻧﺪران، ﮔﯿﻼن، اردﺑﯿﻞ و آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺷﺮﻗﯽ ﺷﯿﻮع دارد. اﯾﻦ آﻓﺖ در ﻣﻨﻄﻘﻪي ﻣﻐﺎن در روی ذرت و ﺳﻮرﮔﻮم آﻓﺖ اصلی و مهم می‌باشد. علاوه بر این استان‌ها این آفت از ﻓﺎرس، ﻗﻢ و ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻘﺎط ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﺰارع ذرت ﻫﻤﺪان ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ.

شکل شناسی:

تخم: تخم در دسته های ۱۵ تا ۲۰ تایی به صورت نا منظم معمولا پر سطح زیرین برگ گذاشته می‌شود.

ﻻرو: ﻻروها ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗهوه ای روﺷﻦ ﺗﺎ ﺻﻮرﺗﯽ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮی می‌باشد. ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻻروی ﺣﺪود ۵۰ روز ﻃﻮل ﻣﯽﮐﺸﺪ.

حشرات کامل: ﺷﺐﭘﺮک‌های ﺑﺎﻟﻎ ﺗﺎ ﺣﺪودي ﮐﻮﭼﮏ می‌باشند. ﻣﺎده‌ها ﺑﻪ رﻧﮓ زرد ﮐﻢ رﻧﮓ ﺗﺎ ﻗهوه ای روﺷﻦ و ﻧﺮها ﺗﯿﺮهﺗﺮ هستند. ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﺣﺸﺮات ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ۱۸ ﺗﺎ ۲۴ روز اﺳﺖ.

دوره‌ی زندگی‌:

کرم ساقه خوار ذرت زﻣﺴﺘﺎن را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻻرو ﺳﻦ آﺧﺮ داﺧﻞ ﺑﻘﺎﯾﺎی ﮔﯿﺎﻫﯽ، زﻣﺴﺘﺎنﮔﺬراﻧﯽ می‌کند و در اواﯾﻞ ﺑﻬﺎر ﺣﺸﺮات ﮐﺎﻣﻞ آن ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. این آفت معمولا ۳ نسل در سال دارد. اﯾﻦ ﺣﺸﺮه ﺗﺨﻢﻫﺎی ﺧﻮد را ﺑﻪﻃﻮر دﺳﺘﻪای در ﭘﺸﺖ ﺑﺮگﻫﺎی ﻧﺎﺣﯿﻪ وﺳﻂ ﺑﻮﺗﻪ ذرت ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ.

شاید این مطلب را هم دوست داشته باشید: آفات و بیماری های مهم ذرت

خسارت کرم ساقه‌خوار ذرت:

اوﻟﯿﻦ علایم آﻟﻮدﮔﯽ در ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﯿﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ذرت ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽﺷﻮد. ﮐﻪ ﻻروﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻐﺬﯾﻪ از ﺑﺮگﻫﺎ وارد ذرت شده. و ﺧﺴﺎرﺗﺸﺎن آﺷﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮد. ﻻروﻫﺎي درﺷﺖ، ﺳﺎﻗﻪ را در ﭘﺸﺖ ﻏﻼف ﺑﺮگ ﺳﻮراخ ﮐﺮده و از ﻣﺤﻞ ﮔﺮهﻫﺎ وارد ﻏﻼف ﺳﺎﻗﻪ ﻣﯽشوند. ﻓﻀﻮﻻت ﻻرو در ﻣﺤﻞ ﻏﻼف و ﻣﺤﻮر ﺑﺮگ ﺑﻪ ﺗﺸﺨﯿﺺ آﻟﻮدﮔﯽ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﻻروﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﮔﻞﻫﺎی ﻧﺮ و ﻣﺎده در ﺣﺎل رﺷﺪ را ﺳﻮراخ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. و وارد آنﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. ﻣﻌﻤﻮﻻ در آﻟﻮدﮔﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﺳﺎﻗﻪ و ﮔﻞﻫﺎي ﻧﺮ ﺷﮑﺴﺘﻪ. ﺑﻼل ﻫﺎی ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ اﯾﻦ ﻻروﻫﺎ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده و ارزش اﻗﺘﺼﺎدي ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﯽدﻫﻨﺪ.

کرم ساقه خوار ‌ذرت ﻻرو اﯾﻦ آﻓﺖ ﺑﺎ ﺗﻐﺬﯾﻪ از داﺧﻞ ﺳﺎﻗﻪ و اﯾﺠﺎد داﻻن در آن ﺑﺎﻋﺚ ﻗﻄﻊ ﺟﺮﯾﺎن ﺷﯿﺮه گیاهی ﻣﯽﺷﻮد. در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺎه ﺿﻌﯿﻒ ﺷﺪه و اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﺤﺼﻮل می‌گردد. ﺳﺎﻗﻪﻫﺎی آﻟﻮده در اﺛﺮ وزش ﺑﺎد ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪه و ﺧﺴﺎرت ﺗﺸﺪﯾﺪ ﻣﯽﺷﻮد. ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻻروﻫﺎي آﻓﺖ از ﻣﺤﻮر ﮐﺎﮐﻞ ذرت ﺑﺎﻋﺚ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪن آنﻫﺎ، اﺧﺘﻼل در ﮔﺮده اﻓﺸﺎﻧﯽ و ﻋﺪم ﺗﻠﻘﯿﺢ ﺑﻮﺗﻪﻫﺎ ﻣﯽگردد. ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ آن ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ ﺑﻮﺗﻪ ﻫﺎي ذرت وارد می‌شود.

روش‌های کنترل کرم ساقه‌خوار ذرت:

روش های کنترل این آفت، شامل روش های زراعی و روش های بیولوژیک و شیمیایی می شود.

کنترل زراعی:

🌽 در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺤﺼﻮل ذرت و ﮔﻨﺪم، ﺳﺎﻗﻪ ﻫﺎ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﮑﺎن از ﮐﻒ ﺑﺮﯾﺪه ﺷﻮﻧﺪ. ﺗﺎ ﭘﻨﺎﻫﮕﺎﻫﯽ ﺑﺮای ﺟﻤﻌﯿﺖ زﻣﺴﺘﺎنﮔﺬران نشود.

🌽 ﭘﺲ از ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺤﺼﻮل، ﺑﻘﺎﯾﺎ ﮔﯿﺎﻫﯽ از ﻣﺰرﻋﻪ ﺟﻤﻊآوری و ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮد.

🌽 اﻧﺠﺎم ﺷﺨﻢ ﻋﻤﯿﻖ ﭘﺎﺋﯿﺰه

🌽 اﺳﺘﻔﺎده از ارﻗﺎم ﻣﻘﺎوم

ﮐﻨﺘﺮل ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮏ:

اﯾﻦ ﺣﺸﺮه داراي دﺷﻤﻨﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﺘﻌﺪدي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﮐﻪ ﻗﺪرت ﻋﻤﻞ و ﯾﺎ اﻧﺘﺸﺎر آﻧﻬﺎ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي مختلف متفاوت می باشد. در اﯾﺮان ﺑﯿﺸﺘﺮ از زﻧﺒﻮرﻫﺎی ﭘﺎرازﯾﺘﻮﯾﯿﺪ ﺗﺨﻢ ﺗﺮﯾﮑﻮﮔﺮاﻣﺎ و زﻧﺒﻮر ﺑﺮاﮐﻮن ﭘﺎرازﯾﺘﻮﯾﯿﺪ ﻻرو ﺑﺮاي ﮐﻨﺘﺮل ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮏ اﯾﻦ آﻓﺖ اﺳﺘﻔﺎده می گردد.

همچنین استفاده از ﻓﺮمﻫﺎی ﺗﺠﺎری ﺑﺎﮐﺘﺮی Bacillus thuringiensis ﺑﻪ ﻣﻘﺪار 2 ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم در ﻫﮑﺘﺎر ﺑﺮاي ﮐﻨﺘﺮل ﮐﺮم ﺳﺎﻗﻪ ﺧﻮار ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻻروﻫﺎی ﺳﻨﯿﻦ اوﻟﯿﻪ ﺑﻪﮐﺎر ﻣﯽرود. اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮآوردهﻫﺎی ﺗﺠﺎری ﺑﺎﮐﺘﺮی Bt ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺼﺮ ﺗﻮﺻﯿﻪ می‌گردد.

کنترل شیمیایی:

ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮐﻨﺘﺮل ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ، بهترﯾﻦ زﻣﺎن ﺳﻤﭙﺎﺷﯽ ﮐﺮم ﺳﺎﻗﻪ ﺧﻮار ذرت ﻣﻘﺎرن ﺑﺎ زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ %50 ﻻروﻫﺎ از ﺗﺨﻢ ﺧﺎرج و ﻫﻨﻮز وارد ﺳﺎﻗﻪ ﻧﺸﺪه اﻧﺪ و ﯾﺎ ﺣﺪود %70 ﺑﻮﺗﻪ ﻫﺎ ﺑﺮگﻫﺎیﺷﺎن ﺳﻮراخ ﺷﺪﮔﯽ و ﻋﻼﺋﻢ ﺗﻐﺬﯾﻪ آﻓﺖ را ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ.

در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﺣﺼﻮل ﮐﻨﺘﺮل ﻣﻨﺎﺳﺐ، ﺗﮑﺮار ﺳﻤﭙﺎﺷﯽ ۱۰ روز ﭘﺲ از ﺳﻤﭙﺎﺷﯽ اول ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽگردد.