روش های مبارزه با کرم خراط

کرم خراط= پروانه فری= شب پره پلنگی:

نام انگلیسی : .Zeuzera pyrina L

نام عمومی: Leopard Moth

راسته: Lepidoptera

خانواده: Cossidae

بومی: اروپا

• کرم خراط آفتی است بسیار پلی فاژ و از ۷۴ گونه گیاهی تغذیه می کند. این گونه آفت به عده زیادی از درختان میوه و درختان غیرمثمر حمله می کند. درختان سیب، گلابی، به، آلو، گیلاس، گردو، زیتون، انار، انگور، مرکبات و نارون از مناسب‌ترین میزبان های این آفت می باشند. در ضمن خسارت آن روی افرا، بیدمشک، بید، نارون و بلوط نیز گزارش شده است.
  

اپیدمیولوژی کرم خراط:

کرم خراط از جمله آفات چوبخواری است که در اکثر مناطق کشت درختان میوه سردسیری فعالیت داشته و خسارت آن در استان هایی مانند اصفهان، قم، همدان، سمنان، لرستان، مرکزی و خراسان فوق العاده زیاد است. کرم خراط در برخی مناطق به حشره قاتل معروف شده است. لاروهای این آفت شکاف طولی بزرگی در امتداد شاخه های اصلی و فرعی ایجاد می کنند که به سبب آن شاخه ها پوک می شود. درختان گردو مطلوب ترین میزبان برای این آفت می باشند و گاهی صدها لارو روی یک درخت تنومند گردو زندگی می کنند. خوشبختانه گردو و خسارت این آفت را تا حدودی تحمل می کند. اگرچه منبع آلودگی بسیار نامناسبی برای سایر درختان میوه به خصوص درختان سیب می باشد. به همین دلیل کنترل دقیق این آفت روی درختان گردو توصیه می شود.

مرفولوژی کرم خراط:

عرض بدن حشره کامل با بال های باز در ماده هاحدود ۵۸-۴۵ میلی متر و در نرها ۵۰-۴۰ میلی متراست. طول بدن حشره کامل بین ۲۸-۱۸ میلی متر می باشد. بال ها سفید رنگ که بر روی آن لکه های تیره فولادی رنگی دیده می شود. سینه سفید و شکم تیره رنگ است و در ماده ها به یک تخمریز محکم و قابل انعطاف منتهی می شود.

حشره ماده این آفت دارای شاخک های تماماً نخی شکل بوده و بدین وسیله از نرها متمایز می شود.

شکل۱: حشره ماده کرم خراط

شاخک در نرها در نیمه اول پروش که برای دریافت فرومون حشرات ماده طراحی شده و در نیمه دوم نخی است.

شکل ۲: حشره نر کرم خراط

تخم های تازه حشره به رنگ سفید متمایل به زرد است که به  تدریج ارغوانی کم رنگ شده و در مراحل آخر رشد خاکستری رنگ می شود.

شکل 3: دستجات تخم کرم خراط در مراحل رسیدگی (شکل بالا) و ابتدایی (شکل پایین)

لاروهای آفت در مرحله آخر تکامل طولی حدود ۶۰-۵۵ میلی متر دارند. سر لارو و پلاک پشت سینه اول به خوبی رشد کرده و رنگ آن سیاه است. سینه و شکم لارو به رنگ زرد و روی آن تعداد زیادی نقاط سیاه رنگ دیده می شود. وجود این خال ها لارو کرم خراط را از سایر چوبخوارها متمایز می کند. لاروهای اولیه به رنگ گلی بوده و فاقد خال هستند.

شکل های 4 و 5: لارو کرم خراط

شفیره قهوه ای روشن بوده و شفیره کرم خراط به رنگ نارنجی تا قهوه ای روشن است. گاهاً دیده می شود بخشی از بدن شفیره در بیرون از دالان لاروی باقی می ماند. این مورد مهم ترین مشخصه وجود این آفت در دالان است. حشره کامل پس از خروج از مرحله شفیرگی در اول سوراخ لاروی قابل مشاهده است.

شکل 6: شفیره کرم خراط

علائم ورود کرم خراط به درختان کدام اند؟

وقتی کرم خراط گردو به درخت گردو حمله می‌ کند، درخت خشک می ‌شود اما این خشک شدن به‌ صورت تدریجی صورت می‌گیرد. این آفت یک سری علائم ابتدایی دارد که با مشاهده آن‌ ها، می ‌توان سریعاً درخت را درمان نمود. در ابتدا آفت از برگ‌ ها تغذیه می ‌کند و سبب زرد شدن و ریزش زودتر از موعد خزان برگ ها می گردد.  از طرفی بر روی شاخه و تنه درختان سوراخ ‌های کوچکی ایجاد می ‌شود که دهانه این سوراخ‌ ها پر از براده ‌های چوب است. این براده‌ ها اندک هستند و به همین دلیل بر روی زمین قابل مشاهده نخواهند بود.

با ورود کرم خراط  از برگ ها به داخل شاخه ها، آن ها نیز شادابی خود را از دست می ‌دهند و شروع به پژمرده شدن می‌کنند و توانایی خود را در نگه ‌داری میوه ها از دست می‌دهند و در نتیجه میوه‌ ها زود تر از موعد، از درخت می ‌افتند. پس‌ از این موارد، آفت به تنه اصلی راه می ‌یابد و در نهایت، کل درخت بر اثر تغذیه لاروها خشک شده و از بین می‌ رود.

شکل 7: لارو کرم خراط

بیولوژی/ خسارت کرم خراط:

https://aparat.com/v/uhYg0

کرم خراط 1 نسل را در 3 سال سپری می‌کند. پروانه فری در شرایط اقلیمی ایران هر دو سال یک‌بار، یک نسل دارد. زمستان گذرانی این آفت به صورت لارو است. کرم خراط در زمستان به صورت لارو (کرم) در داخل تنه و شاخه های اصلی درختان زندگی می کند. وجود آن ها در سوراخ ها، به وسیله توده های قهوه ای رنگ از فضولات و خاک اره هایی که از سوراخ های روی تنه درخت و سرشاخه ها بیرون زده اند، مشخص می شود. گاهی از این سوراخ ها شیره نباتی درخت خارج می شود. لارو سن آخر در انتهای سال دوم تبدیل به شفیره میشود.

شکل 8: لارو کرم خراط

در بهار لاروهای زمستانه به دو دسته تقسیم می شوند:

• گروه اول در سن آخر لاروی می باشند که پس از تکمیل دوران تغذیه خود در داخل دالانی که در تنه درختان ایجاد کرده اند تبدیل به شفیره می شوند و مدتی بدون حرکت و تغذیه در آشیانه خود زندگی می کند و سپس به حشره کامل تبدیل می شود.
• گروه دوم لاروهایی هستند که اندازه کوچکتر دارند و هنوز تغذیه آن ها کامل نشده و یکسال دیگر در داخل تنه و سرشاخه ها به خسارت خود ادامه می دهند و در بهار سال بعد شفیره می شوند. این ها لاروهایی هستند که در آخر تابستان یا اوایل پاییز سال قبل از تخم خارج شده اند.
• تبدیل شفیره به شب پره کامل به تدریج صورت می گیرد و از اوایل خرداد تا اواخر شهریور ماه ادامه دارد.

شب پره های ماده بعد از جفت گیری در محل های مختلفی مانند شکاف های تنه، شاخه، دالان های قدیمی تولید شده توسط لاروهای این آفت و یا سایر آفات چوبخوار و نیز در سرشاخه ها و اطراف جوانه های برگی و دمبرگ ها تخم گذاری می کنند. تخم ها صدفی رنگی و کروی شکل هستند و اغلب به صورت دسته ای گذاشته می شوند.  پس از یک الی دو هفته، این تخم‌ ها به لارو تبدیل می‌ شوند.  لارو ها پس از تکمیل تغذیه، به خروجی شکاف درخت نزدیک می‌شوند و در همان‌جا به شفیره تبدیل می ‌شوند و پس‌از آن از درخت خارج می‌شوند. زمانیکه آفت کرم خراط تبدیل به حشره کامل شد، جفت گیری نموده و برای تخم گذاری به دالان برمی‌گردد. هر پروانه ماده بین 400 تا 1000 عدد تخم بگذارد. که این مورد رشد بسیار سریع جمعیت این آفت را نشان میدهد. اولین زمان ظهور شب‌پره‌های این آفت در اواخر بهار است.

لاروهای سن 1 پس از خروج از تخم از محل دمبرگ و سرشاخه ها وارد شاخه می شوند و از پیت، مغز و آوندهای چوب تغذیه میکنند. لاروها به سمت تنه حرکت نموده و در مسیر حرکتشان به بافت های درخت آسیب می زنند. جابجایی لاروها به وسیله تارهای بسیار نازکی است که از طریق غدد دهانی خود می‌سازند تا از شاخه‌ای به شاخه دیگر منتقل شوند. هر لارو جهت تکمیل نمودن دوره تغذیه و زندگی خود 2 تا 3 بار جا‌به‌جا می‌شود.

سرشاخه هایی که مورد حمله اولیه این لاروها قرار می گیرند، اغلب خشک می شوند و برگ های خشکیده آن ها تا زمستان باقی می ماند. به تدریج که لاروها بزرگ می شوند محل خود را عوض کرده و داخل شاخه های ضخیم تر و مسن تر درختان می شوند. بدین ترتیب تنه اصلی درخت را مورد حمله قرار داده و درخت را از بین می برند.

کانال‌هایی که در داخل چوب درختان میزبان به وسیله لارو پروانه فری به وجود می‌آیند مستقیم بوده و حدود 30 تا 40 سانتی‌متر طول دارند و بسته به گونه میزبان تا 1 متر هم دیده شده است.

متأسفانه در سالیان گذشته، با توجه به تغییرات اقلیمی و در نتیجه طغیان آفت، تغییراتی در رفتار این حشره پدیدار گشته که از آن جمله می‌توان به بروز و افزایش حالت میوه‌خواری در گردو و خسارت آفت به نهال‌های میزبان در نهالستان و تداوم تغذیه از شاخه‌های جوان و نازک اشاره کرد.

عوامل طبیعی بازدارنده فعالیت کرم خراط:

1) سرمای زمستانه: طول دوره سرما و درجه حرارت در نابودی لاروها موثر است. ضمناً مقاومت لاروها در اواخر فصل سرد به دلیل پایین آمدن چربی بدنشان نسبت به اول فصل کمتر است.

2) دشمنان طبیعی:

دشمنان طبیعی این آفت، مورچه ها، پرندگان و سن های شکاری هستند که در هنگام جابه جایی لاورها از این لاروها تغذیه می کنند. مورچه‌های شکارگر به دسته های تحم حمله کرده و از آن‌ها تغذیه می‌کنند. همچنین لاروهای آفت در داخل دالان ها و یا هنگام جابه‌جایی بر روی شاخه‌های درختان، مورد هجوم سن‌های شکاری و پرندگانی از جمله دارکوب قرار می‌گیرند.

3) آبیاری درختان:

این آفت به باغاتی که نیاز آبی و تغذیه کودی نامناسبی دارند حمله می کند، بنابراین روش صحیح و اصولی کشت در باغات و نهالستان ها ضروری است. کمبود آب و ایجاد تنش‌های آبی حتی برای یک دوره آبیاری در ماه‌های گرم سال، مهم‌ترین عامل ایجاد ضعف در درختان و جلب آفت به سوی آن‌ها می‌باشد. زمانی که گیاه با فقدان یا کمبود آب مواجه می‌شود، علاوه بر اختلال در فعالیت‌های فیزیولوژیکی، به دلیل عدم جذب و انتقال مواد غذایی با گرسنگی و کمبود نیز روبرو خواهد شد. بنابراین دادن آب کافی به خاک در دوره‌های مشخص، شرط اصلی در پیشگیری و کنترل آفت است.

4) تقویت درختان:

باغ‌هایی که در خاک‌های نامتعادل، سبک و عاری از موادغذایی، احداث شده‌اند، بیشترین آلودگی را خواهند داشت؛ زیرا هر چه درخت تغذیه بهتری داشته باشد، نسبت به حمله آفات و بیماری‌های مختلف، مقاوم‌تر خواهد بود.

دلایلی که برای افزایش جمعیت این آفت و افزایش خسارت آن بیان شده عبارتند از:

• تغییر نسبی شرایط آب و هوایی و نداشتن زمستان‌های سرد و یخبندان
• کاهش فعالیت دشمنان طبیعی آفت به دلیل سمپاشی‌های بی‌رویه در باغات
• عدم رعایت بهداشت باغ و هرس مناسب درختان
• عدم رعایت اصول قرنطینه گیاهی و وارد کردن نهال آلوده به مناطق عاری از آلودگی
• ضعف عمومی درختان در باغات
• عدم تغذیه و آبیاری مناسب

راه های مبارزه با کرم خراط:

1) هرس شاخه ها و سرشاخه های آلوده که خشک شده اند یکی از راهکارهای اصلی در کنترل این آفت است. اکثر لاروهای سن یک و دو فعالیت تغذیه ای خود را از سرشاخه های نازک شروع می کنند که با کمی دقت و حوصله در ابتدای کار می توان این سرشاخه ها را شناسایی و هرس کرد. آتش زدن سرشاخه های آلوده برای نابودی لارو های درون چوب و عدم نگهداری نمودن آنها در کنار باغ بعنوان قیم بسیار تأثیرگذار است. تجمع فضولات قهوه ای تیره در محل ورود لارو در این سرشاخه ها کاملا مشهود است و سرشاخه تقریبا حالت نیمه پژمرده ای به خود می گیرد. شاخه های بسیار آلوده و همچنین سرشاخه های خشک نیز می بایست حتماً در خارج از باغ هرس و سوزانده شوند.

البته باید دقت نمود که در باغ‌های خسارت دیده، اکثر شاخه‌ها و سرشاخه‌ها مخصوصاً در اوایل فصل، آلوده به لاروهای آفت می‌باشند. اگر هرس روی تمامی این شاخه‌ها انجام شود، درخت به افزایش رشد رویشی روی آورده و نسبت به تخم‌ریزی و نفوذ لاروهای سن اول حساس‌تر می‌شود. بنابراین بهتر است که هرس را روی شاخه‌های با آلودگی بالا و خشک متمرکز نموده و از هرس تمامی شاخه‌های درخت پرهیز کرد.

2) مسدود و پر کردن دالان های فعال لاروی (دالان هایی که در ورودی این دالان‌ها، تجمع و ریزش فضولات نارنجی رنگ با ترشح شیرابه یا صمغ درخت، دیده می‌شود) با خمیر های سمی مثل خمیر آنتی تارلو و خمیر زئوزران و یا استفاده از سمومی مثل کلرپیریفوس (دورسبان) با دوز 2 در هزار که خاصیت تدخینی دارند، به همراه پودر مل یا خمیر نقاشی (مورد استفاده در نقاشی ساختمان) و 0.5 درصد سریش برای بهتر چسبیدن سم. همچنین می توان پنبه های آغشته به سموم با قدرت تبخیری زیاد را داخل دالان ها گذاشته و سپس روی آن را با موادی همچون گل رس پوشاند.

خمیرهای ارگانیک و غیرشیمیایی آنتی تارلو و زئوزران علاوه بر انسداد دالان‌ها، با تدخین و آزادسازی سم در داخل حفره‌ها، لاروها را نیز از بین می‌برد.

پس از وارد کردن خمیرها و پنبه های سم به داخل دالان ها، سوراخ خروجی آن ها را باید با گل یا چسب باغبانی مسدود نمائید. گاز سمی حاصل از خمیرها داخل فضای خالی دالان لاروی را پر کرده و کرم خراط را می کشد.

استفاده از چسب آکواریوم نیز برای مسدود کردن دالان لاروی مؤثر می‌باشد. خاصیت چسبندگی قوی چسب آکواریوم، بوی تند و زننده آن و سهولت استفاده از آن به دلیل داشتن پمپ تزریق، کاربرد این روش را تسهیل کرده است.

3) استفاده از مفتول های سیمی و حرکت آن به صورت عقب و جلو در دالان‌های لاروی فعال، سبب کشتن لاروهایی می شود که در تنه اصلی درخت فعالیت دارند و بنابراین سبب کاهش خسارت آفت می گردد. بهترین زمان برای این منظور فصل بهار شناخته شده است.

4) آبیاری منظم با توجه به بافت خاک

5) تقویت خاک ریشه با کودهای آلی و شیمیایی در زمان های مخصوص به خود. مدیریت صحیح باغ و آبیاری منظم یکی از مهم ترین اقدامات پیشگیرانه در حمله این آفات به حساب میاید. اگرچه آفت کرم خراط به درختانی که به خوبی مدیریت شده اند نیز حمله می کند؛ اما مدیریت صحیح و آبیاری کافی میتواند تا حد زیادی از حمله این آفات جلوگیری نماید.

6) استفاده از تله های فرمونی برای شکار انبوه نرها در مرحله حشره کامل. در تله های فرمونی از فرمون استفاده می شود و حشره نر را به دام می اندازد. با استفاده از تله های نوری می توان پروانه های آفت را شکار کرد. به این ترتیب از تخم ریزی آفت جلوگیری شده و به این ترتیب رشد جمعیت آفت تا حد زیادی کنترل خواهد شد.

توصیه می‌شود که محل نصب این تله‌ها در تاج درخت باشد؛ زیرا ارتفاع پرواز این پروانه‌ها در محدوده 6 متری از سطح زمین است.

اگر رنگ تله‌ها به رنگ سبز و یا سفید تغییر داده شود، پروانه‌های بیشتری جلب و شکار خواهند شد.

تراکم نصب تله در هر هکتار بسته به شرایط منطقه، درختان میزبان و به ویژه تراکم آفت در منطقه متفاوت بوده ولی در مجموع برای ردیابی 1 یا 2 تله فرومونی و جهت کنترل و شکار انبوه آفت به تعداد 40 عدد تله در هر هکتار نیاز است.

7) استفاده از تله های نوری که در هنگام خروج حشرات کامل این آفت که بیشتر خروج اولیه مربوط به حشرات نر می باشد (به خاطر جثه کوچک حشرات نر) باعث جذب آنها شده و آنها را نابود می کند که تا حدودی تا قبل از ظهور حشرات ماده و ایجاد فرومون می تواند موثر باشد. اگر چه حشرات کامل کرم خراط یک شب‌پره بوده و به نور جلب می‌شود و توسط تله نوری شکار می‌شود، اما تحقیقات نشان می‌دهد که به ازای شکار هر حشره آفت تعداد بسیار زیادی از خشرات مفید که بیش‌تر آن‌ها بالتوری سبز می باشند، شکار می‌شوند و به همین دلیل به کارگیری این روش توصیه نمی‌شود و کاربرد آن فقط محدود به پیش‌آگاهی حضور آفت در منطقه برای اجرای سایر روش‌ها می‌باشد.

8) مبارزه شیمیایی:

در مدیریت آفات، روش کنترل شیمیایی آخرین روش است. چنانچه آفت با روش‌های غیرشیمیایی کنترل نشود، در قالب مدیریت تلفیقی کرم خراط از این روش استفاده می‌شود.

البته باید خاطرنشان کرد که به دلیل فعالیت لاروها در داخل بافت میزبان، سم‌پاشی تأثیر چندانی در کنترل این آفت ندارد.

از سویی به دلیل این که کرم خراط در درختان بلند گردو بیشترین خسارت را می‌زند، سم‌پاشی علیه شاخه‌های جوان درختان 10 ساله گردو عملی غیرممکن یا بسیار پرهزینه بوده و کارآیی ندارد.

سمپاشی علیه این آفت حساسیت زیادی دارد و حتما می بایست با مشورت گیاهپزشک انجام شود زیرا سمپاشی بی رویه سبب افزایش جمعیت آفت خواهد شد. به علت تدریجی بودن دوره خروج حشره کامل امکان مبارزه با تمامی حشرات در دوره لاروی به علت هزینه بالا و آسیب های زیست محیطی وجود ندارد، بلکه بهتر است با استفاده از تله های فرومونی زمان دقیق سمپاشی رو تعیین و  نهایتاً ۱ الی ۲ مرتبه سمپاشی را انجام داد که بهتر است سمپاشی با مبارزه با دیگر آفات باغی همزمان نمود تا از مصرف بی رویه سموم شیمیائی خودداری گردد. مبارزه شیمیایی علیه لاروهای سن اول در هنگام نفوذ به زیر پوست شاخه بهترین موقع مبارزه است که بایستی با دیده بانی های زیاد بهترین زمان آن را مشخص نمود و با استفاده از سموم نفوذی قوی و با دوره کارنس بالا مبارزه را انجام داد و در ضمن بهتر است از سمومی استفاده نمود که برای مبارزه تلفیقی بهتر می باشند.

استفاده از سم تیاکلوپراید (بیسکایا) با دوز 1.5 در هزار تلفاتی معادل ۹۰% روی آفت وارد می کند. در مناطق با آلودگی بسیار شدید، 10 روز پس از اولین سم‌پاشی، می‌توان به انجام دومین و حتی سومین سم‌پاشی اقدام کرد. شایان ذکر است که تعیین پیک پرواز حشرات کامل به کمک تله های فرومونی و نوری قبل از سمپاشی الزامی است.

سخن پایانی:

مؤثرترین و بهترین راه کنترل آفت کرم خراط گردو استفاده از نهال سالم و گواهی شده می باشد که جلوی ورود جمعیت اولیه ی آفت به باغ را می گیرد و دومین راه موثر کنترل آن از بین بردن پروانه های نر با استفاده از تله های فرمونی می باشد اما باغداران باید در نظر داشته باشند که کنترل با استفاده از تله فرمونی باید به وسیله همه باغداران منطقه انجام شود تا به طور کامل موثر باشد. آفت کرم خراط به علت رشد جمعیت بسیار سریع می تواند آثار بسیار مخربی را بر روی درختان برجای بگذارد. رعایت اصول باغبانی در احداث باغات جدید، کاشت ردیفی درختان با فواصل مناسب نهال‌ها، پرهیز از کاشت انواع درختان در یک باغ و انتخاب ارقام مقاوم در احداث باغ بسیار مهم می‌باشد و باعث بهره‌وری بیشتر باغ و اجرای مدیریت صحیح می‌گردد.

به محض مشاهده و تشخیص این آفت باید با اقدامات مناسبی از رشد جمعیت و آفت پیشگیری نمایید.