پروانه دانه خوار گندم
نام علمی: .Apamea sordens Hfn
خانواده: Noctuidae
مشخصات زیست شناسی خسارت و کنترل
این حشره خاکستری مایل به قهوه‌ای است و طول بدن آن به ١٧-١٦ میلیمتر می‌رسد. رنگ عمومی بالهای جلویی قهوه‌ای روشن با لکه‌های موجی کرم رنگ در تمام سطح آن می‌باشد. در قسمت یک سوم طول بال از طرف قاعده نزدیک به رگبال جلویی، یک لکه کرم رنگ بیضی شکل نمایان است و در فاصله دو میلیمتری همین لکه به طرف حاشیه بال و نزدیک به رگبال جلویی یک لکه لوبیایی شکل که کمی بزرگتر از لکه قبلی است دیده میشود. حاشیه بالهای جلویی دارای ریشکهای کوتاه قهوه‌ای رنگ بوده و رنگ عمومی بالهای عقبی کرم با رگبالهای قهوه‌ای مشخص و روشن است. رنگ عمومی لارو در فصل رویش گندم سبز روشن می‌باشد که بعداً و در زمان برداشت محصول به رنگ کرم گرایش پیدا می‌کند ولی لارو در انتهای رشد دارای رنگ عمومی خاکستری تیره مایل به قهوه‌ای است. در پشت بدن یک نوار خاکستری کمرنگ در سراسر طول بدن ادامه داشته و دو نوار خاکستری باریکتر از نوار پشتی و به فاصله دو میلیمتر از این نوار در سراسر طول بدن ادامه دارد. شفیره خرمایی رنگ است. در انتهای بدن دو عدد زائده خار مانند قهوه‌ای با چهار عدد موی ظریف خرمایی رنگ دیده میشود.
شکل ۵۷ – شفیره Apamea sordens Hfn. در محل شفیرگی
این آفت در آذربایجان، مناطق مرکزی ایران شامل چهار محال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و زنجان همچنین در مناطق تهران و کردستان دیده شده است. گیاهان میزبان آن تاکنون گندم، جو، یولاف، چاودار و ذرت شناسایی شده‌اند. این آفت گهگاه طغیانی شده و خساراتی را به بار می‌‌آورد.
پروانه دانه خوار گندم در اواخر اردیبهشت و اوایل خرداد تخمهای خود را روی برگ و خوشه گندم و غلات وحشی از قبیل Calamagrostis epigeos می‌‌گذارد.
شکل ۵۸ – پروانه آفت دانه خوار گندم که تازه از شفیره خارج شده است
پروانه ها شبها ظاهر شده و به طرف نور گرایش دارند. در اوائل خرداد تخمها تفریخ شده و لاروهای کوچک و زرد رنگی بیرون می‌‌آیند که به طرف خوشه های گندم رفته و خود را زیر پوششهای دانه مخفی میکنند.
این لاروها به تدریج داخل پوششهای داخلی دانـه شـده شروع به فعالیت و تغذیه از دانه‌های گندمهای نارس می‌‌نمایند. هنگام برداشت محصول که دستجات گندم را روی زمین توده میکنند لاروهای کرم رنگ با کپسول سرقهوه‌ای زیر آنها جمع شده و یا در داخل غلاف برگها و ساقه رفته و به تغذیه خود ادامه میدهند. به طوری که با جابجا کردن دستجات گندم لاروها به زمین ریخته و تحرک زیادی از خود نشان میدهند. لاروها نورگریز بوده و خود را داخل خاک زیر کلشها، داخل ساقه وغلاف برگها مخفی میکنند.
شکل ۵۹ – لارو کامل دانه خوار گندم
در مزارعی که به وسیله کمباین برداشت می‌شوند لاروها همراه با دانه‌های گندم به داخل انبار کمباین منتقل شده و هنگام تخلیه قابل رویت اند. زمستان گذرانی به صورت لاروهای ناکامل داخل ساقه ها غلاف برگها، زیر کلشها، و نیز در عمق بسیار کم خاک به شکل حلقوی داخـل پـیـلـه خـاکی می‌باشد. لاروها در اسفند و فروردین به فعالیت پرداخته و به شدت از برگها و ساقه‌های گندم تغذیه کرده سپس بـه شـفیـره تبدیل شده و حشرات کامل در اواخر اردیبهشت و اوایل خرداد ظاهر می‌گردند. این آفت یک نسل در سال دارد.
شکل ۶۰ – تغذیه شبانه لارو دانه خوار گندم
اقداماتی که در مهار نمودن آفت موثرند عبارتند از: کشت ارقام زودرس برداشت به موقع محصول، جمع آوری بقایای کلش، شخم پاییزه و یا زمستانه برای از بین بردن لاروهای زمستان گذران و رعایت اصول تناوب زراعی.
منبع: آفات و بیمار‌‌ی‌های مزارع گندم در ایران – سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی
