کود در پرورش انواع گیاهان و درختان نقش بسزایی دارد. مهم نیست که زمین شما چقدر خوب است یا چگونه آن را آماده کرده اید، افزودن کود به مقدار مناسب و در زمان مناسب می تواند کیفیت محصول و تمام عیار بودن محصول نهایی را تضمین کند. آیا تا به حال فکر کرده اید که کود ورمی کمپوست چیست؟ هر وقت صحبت از کمپوست و انتخاب بهترین کمپوست می شود، قطعا نام ورمی کمپوست به میان می آید. کودی که حاصل کار کرم ها (Worm) است روی زمین قرمز می شود و با تلاش آنها به زمین اضافه می شود.
ورمی‌کمپوست عبارتست از مدفوع کرم‌هایی که از کود دامی یا هر مواد آلی دیگر تغذیه کرده و مواد آلی را به ذرات خیلی ریز خرد می‌کنند. کود ورمی کمپوست نتیجه هضم طبیعی غذا در سامانه هاضمه کرم خاکی است و دوره رشد گیاه را به وسیله داشتن میکروارگانیسم و همچنین مواد آلی فعال و تسریع می‌نماید.
ورمی کمپوست یک کود کشاورزی بیوارگانیک است که بسیار نرم، سبک وزن، ترد، تمیز و بی‌بو بوده و ظاهری کم و بیش شبیه به پودر گرانوله قهوه دارد. کیفیت ورمی کمپوست به نوع غذا (محیط کشت) یا مواد زائد آلی که کرم‌ها از آن تغذیه کرده‌اند، بستگی دارد.
برای مثال کرم‌ها می‌توانند مواد آلی با سلولز زیاد مانند خاک اره را هضم کرده و یک ماده اصلاح کننده خاک با کیفیت پائین تولید نمایند، برعکس کرم‌ها قادرند با مواد غنی از ازت و فقیر از سلولز ورمی کمپوست با کیفیت عالی تولید نمایند.
نسبت کربن به ازت (C/N) ورمی‌کمپوست برابر ۲۰ و پائین‌تر از آن می‌باشد. طول دانه‌های خشک ورمی‌کمپوست بین ۱-۵mm و وزن مخصوص آن نیز کمتر از خاک گلدان است. هوموس آن حدود %۲۰ وزن خشک آن می‌باشد. یکی از مصارف عمده که امروزه در دنیا بسیار مورد توجه قرار گرفته است، استفاده از زباله جهت تولید ورمی‌کمپوست می‌باشد.
هزینه دفع بسیاری از زائدات آلی که توسط صنایع نوین تولید می‌شوند گران تمام شده و مسائلی از قبیل بو یا آلودگی آبهای سطحی را موجب می‌شوند.
تحقیقات نشان می‌دهد که این‌گونه مسائل با استفاده از کرم‌های خاکی می‌توانند برطرف شوند بخصوص استفاده از کرم‌های‌خاکی ایزنیافوتیدا (E.Fotida). که می‌توانند در حضور هوا به تجزیه مواد آلی پرداخته و در نتیجه آلودگی محیط را کاهش دهند. بسیاری از انواع زائدات آلی انسانی، حیوانی و صنعتی برای تولید ورمی‌کمپوست بکار رفته و کود حاصله در بازارهای آمریکا، ایتالیا، فیلیپین و … فروش دارد.
چند نوع کود ورمی کمپوست داریم؟
اینکه اساس کود چیست و با کرم خاکی چه ماده ای به خاک اضافه می شود می تواند در تعیین نوع کود موثر باشد. بر این اساس ورمی کمپوست را می توان به سه دسته انواع حیوانی (گاوی و گوسفندی)، زباله شهری و خاک برگ (ضعیفتر از دو نوع دیگر) تقسیم کرد.
از این سه نوع کود، کود پایه برای مدتی (بین یک تا دو ماه) نگهداری می شود و پس از این مدت کرم ها اضافه می شود. مخلوط کودهای آلی با کرم خاکی کود ورمی کمپوست است که باید به خاک اضافه شود. خاک باید به خوبی شسته شود تا کود به تمام قسمت های آن نفوذ کند. یکی دیگر از خوبی های داشتن کرم های خاکی این است که از مناطق مختلف عبور می کنند و سوراخ هایی در خاک ایجاد می کنند تا اکسیژن بیشتری به همه مناطق برسد.
شرایط استفاده از کود ورمی کمپوست چیست؟
این نوع کود آلی در شرایط مختلف و برای اهداف مختلف استفاده می شود. در اینجا برخی از این موقعیت ها اشاره می کنیم:
• از بین بردن تمام میکروب های موجود در خاک با کمک کود ورمی کمپوست
• کودهای مورد استفاده در فوتبال، تنیس و سایر زمین های ورزشی
• احیا و راه اندازی زمین های کشاورزی از دست رفته برای کشاورزی و کاشت مجدد محصول
• استقرار زمین و به ویژه زمین های کشاورزی در کنار جاده ها و مسیرها
خواص کود ورمی کمپوست چیست؟
کود ورمی‌کمپوست یک نوع کود طبیعی و آلی است که از فرآیند تخمیر مواد آلی توسط کرم‌ها به‌دست می‌آید. این کود به عنوان یک منبع غنی از عناصر غذایی برای گیاهان شناخته می‌شود. در زیر، برخی از خواص این نوع کود طبیعی آورده شده است:
غنی از عناصر غذایی:
ورمی‌کمپوست حاوی مقادیر زیادی از عناصر غذایی اصلی گیاهان از قبیل نیتروژن (N)، فسفر (P)، پتاسیم (K)، کلسیم (Ca)، منگنز (Mn)، آهن (Fe) و غیره می‌باشد. این عناصر غذایی باعث رشد و توسعه سلول‌ها و ساختار گیاهی می‌شوند.
افزایش تولید هوموس:
ورمی‌کمپوست به‌دلیل فرآیند تخمیر و تجزیه آلی‌ها توسط کرم‌ها، مقدار زیادی هوموس (ماده آلی تاریک) تولید می‌کند. هوموس به خاطر خاصیت‌های خاکی‌اش، از جمله افزایش خاصیت نفوذپذیری و تهویه خاک، به بهبود ساختار خاک کمک می‌کند.
افزایش بهره‌وری گیاهی:
با افزایش موجودیت مواد آلی و عناصر غذایی، ورمی‌کمپوست می‌تواند بهره‌وری گیاهان را افزایش دهد. این افزایش به‌عنوان نتیجه استفاده از کود ورمی‌کمپوست ممکن است به افزایش بازده محصولات، بهبود کیفیت محصولات و کاهش نیاز به کودهای شیمیایی منجر شود.
کنترل آفات و بیماری‌ها:
ورمی‌کمپوست می‌تواند به عنوان یک ماده مهم برای افزایش مقاومت گیاهان در برابر آفات و بیماری‌ها عمل کند. این کود طبیعی، مواد آلی خود را باکتری‌ها و قارچ‌های مفید تغذیه می‌دهد و برخی از آفات و بیماری‌ها را کنترل می‌کند.
بهبود ساختار فیزیکی خاک:
ورمی‌کمپوست با افزودن مواد آلی به خاک، ساختار فیزیکی آن را بهبود می‌بخشد. این کود باعث ایجاد ساختار خاکی با دانه‌بندی مناسب، افزایش نفوذپذیری، و افزایش توانایی حفاظت از رطوبت و تأثیرات جوی مختلف می‌شود.
کاهش آلودگی محیطی:
از آنجا که ورمی‌کمپوست از مواد آلی طبیعی به دست می‌آید و فرآیند تولید آن بسیار پایدار است، استفاده از این کود می‌تواند به کاهش آلودگی محیطی از طریق جلوگیری از استفاده از کودهای شیمیایی کمک کند.
همچنین، استفاده از ورمی‌کمپوست به عنوان یک روش کشاورزی آلی، از لحاظ حفاظت از محیط زیست و حاکمیت پایداری ارتباط دارد.
معایب کود ورمی کمپوست چیست؟
فواید و خواص زیادی برای این نوع کود در نظر گرفته شده است که در موضوع بررسی کمبودهای کود ورمی کمپوست حرفی نمی ماند.کودها هر نوعی که باشند می‌توانند تأثیرات به شدت مثبتی بر روی گیاه داشته باشند. البته فاکتورهای مهمی در زمینه کوددهی وجود دارد که باید حتماً آنها را رعایت کنید تا بتوانید نتیجه مثبت از استفاده آنها را دریافت کنید.
برای مثال دوز مصرفی کود اهمیت بسیار زیادی دارد. گاهی اوقات برخی از افراد این موضوع را مدنظر قرار نداده و مقدار بسیار زیادی از کود استفاده می‌کنند. استفاده بیش از حد توصیه شده آن می‌تواند باعث سوزش گیاه شود. مصرفی کمتر از مقدار توصیه شده نیز عملاً هیچ تأثیر مثبتی بر روی گیاه نخواهد داشت.البته این موضوع خواص کود ورمی کمپوست، را زیر سوال نمی برد چرا که میزان استفاده از آن نیاز به بررسی دارد. زمان کوددهی نیز باید بر اساس نظر کارشناسان کشاورزی انجام گیرد تا نتیجه مثبتی را حاصل کند.
موارد استفاده ورمی‌کمپوست:
ورمی‌کمپوست قابل استفاده در کلیه محصولات زراعی، باغی و گلخانه‌ای می‌باشد. خواص فیزیکی و شیمیایی ورمی‌کمپوست عبارتند از:
سبک و فاقد هرگونه بو عاری از علفهای هرز حاوی میکروارگانیسمهای هوازی مفید مانند ازتوباکتری‌ها بالا بودن میزان عناصر اصلی غذایی در مقایسه با سایر کودهای آلی دارا بودن عناصر میکرو مانند آهن، روی، مس و منگنز دارا بودن مواد محرکه رشد گیاهی نظیر ویتامین‌ها بویژه ویتامین B12 قابلیت بالای نگهداری آب و مواد غذایی فرآوری آسان و سریعتر از بیوکمپوست عاری از باکتریهای غیرهوازی، قارچ‌ها و میکروارگانیسمهای پاتوژن اصلاح کننده خصوصیات فیزیکوشیمیایی و بیولوژیکی خاک.
انواع کودهای بیولوژیک:
رایج ترین این کودها با استفاده از موجودات زیر تهیه می‌شوند: باکتریهای تثبیت کننده نیتروژن مولکولی قارچ‌های میکوریزی میکروارگانیسمهای حل کننده فسفاتهای نامحلول باکتریهای ریزوسفری محرک رشد گیاه میکرو ارگانیسم‌های تبدیل کننده مواد آلی زاید به کمپوست کرم‌های خاکی تولید کنننده ورمی‌کمپوست
باروری و حاصلخیزی خاک:
کرم‌های خاکی در نتیجه فعالیت خود باعث تسریع تحرک یون‌ها در سطح و عمق پروفیل خاک می‌گردند. در این مرحله آنها با ترشح مواد شیمیایی می‌توانند برخی از عناصر غذایی پایه موجود در خاک را از حالت تثبیت خارج نموده به شکل قابل جذب گیاه تبدیل کنند.
این فرایند توسط کرم‌های خاکی به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم انجام می‌گیرد. مثال تأثیر مستقیم آنها در معدنی شدن ازت است این عنصر که معمولاً به شکل کمپلکس‌های آلی غیرقابل استفاده گیاه در خاک وجود دارد پس از عبور از لوله گوارش کرم‌های‌خاکی ابتدا به آمونیاک و سپس به نیتریت و نیترات تبدیل می‌گردد.
تأثیر غیرمستقیم کرم‌های خاکی در ازدیاد حاصلخیزی خاک، ازدیاد فعالیت میکروارگانیسم‌ها و جانوران خاکزی در نتیجه تولید مواد محرک ریشه نظیر ویتامین‌ها به ویژه ویتامین B12 است. بنابراین با توجه به نقش کرم‌های‌خاکی در اصلاح ساخت بافت و سایر عوامل یاد شده دارند.
بطور مستقیم در ازدیاد حاصلخیزی و باروری خاک و افزایش محصول مؤثر واقع می‌شوند. همچنین شواهد بسیاری وجود دارد که غلظت کلسیم، سدیم، منیزیم، پتاسیم، فسفر و مولیبدن قابل جذب در مدفوعات کرم‌های‌خاکی بیشتر از محیط اطراف آنها می‌شود.
کود گاوی:
در هر هکتار ۲۵۰۰۰۰ تومان هزینه اضافی دارد. (افزایش هزینه کارگری تا میزان هم وزن خود برای وجین علف هرز دارد زیرا علف هرز حاصل تمام توان تولیدی خاک و زمین را برای باروری خود جذب می¬نماید.) علف هرز دارد. مواد شیمیایی دارد. افزایش محصول در قیاس با کود ورمی کمپوست ندارد. (لکن در قیاس با زمین بدون کود، افزایش محصول دارد.)
میزان مصرف کود حدود ۳ برابر کود ورمی کمپوست است. محصول تولیدی ارگانیک نیست. علف هرز ندارد. مواد شیمیایی ندارد. افزایش محصول از ۲۰ تا ۷۰ درصد دارد. میزان مصرف کود یک و سوم کود گاوی است. محصول تولیدی ارگانیک است.
ورمی کمپوست و رشد و نمو گیاهان:
گیاهانی که از کود ورمی کمپوست تغذیه می‌کنند معمولاً دارای ظاهری بلندتر و رشدی سریعتر می‌باشند. بر اساس آزمایشات و تحقیقات انجام شده، استفاده ورمی کمپوست با غلظت کمتر در رشد و نمو گیاهان تاثیر بیشتری دارد. این نتایج علمی بر اساس یافته های مرکز تحقیقات اوهایو ( Ohio state university ) انجام شده است.
گزارشات این نتایج به شرح زیر می‌باشد: کود ورمی به عنوان یکی از اجزاء مغذی گیاهان در باغبانی و گل کاری تاثیر مستقیمی در خواص فیزیکی و شیمیایی و رشد و نمو گیاهان دارد.
( منابع زیست فنّاوری ) Biosource Technology) ) افزایش در میزان رشد و نمو گیاهان همیشه به عنوان یک مزیت و برتری محسوب نمی‌شود. اما کود ورمی فعالیت و عملکرد بیولوژیکی دارد و خود مواد دفع کننده قارچی دارد که از رشد بی‌رویه و منفی محصول جلوگیری می‌کند و به گونه‌ای روند رشد گیاهان را کنترل می‌کند.
تاثیر ورمی کمپوست درافزایش گیاهان:
افزایش جمعی گیاهان پس از تغذیه از کود ورمی در هر سانتی متر افزایش می‌یابد.
تاثیر ورمی کمپوست درافزایش ریشه:
در هر آزمایش علمی انجام شده، گیاهانی که از کود ورمی کمپوست تغذیه نمودند تاثیر قابل توجهی در رشد و افزایش ریشه گیاهان داشتند. افزایش ریشه گیاهان، ظرفیت جذب آب و مواد مغذی دیگر را بالا برده و از لحاظ علمی گیاهان را قوی‌تر و سالم‌تر می‌سازد. در صورتیکه اگر رویش شاخه‌ها به طور نامناسبی افزایش یابد، خطر ایجاد چسبندگی و به هم فشردگی در ریشه گیاهان وجود دارد که در این صورت گیاهان احتیاج به پیوند زنی و نشاء دارند. آزمایشات نشان داد که چسبندگی در ریشه گیاهان باعث کاهش رشد آنها خواهد شد. پس از این تحقیقات، اهمیت و ارزش سلامتی و قوت در ریشه گیاهان برای محققان و کشاورزان آشکار شد.
تاثیر ورمی کمپوست بر اندازه گلها:
زمان برداشت گلهای میمون آزمایش شده، محققان دریافتند نکته بسیار ارزشمند این آزمایشات این است که گلهایی که از کود ورمی کمپوست تغذیه نمودند، رشد بیشتری از لحاظ ساقه و گلبرگ داشتند و در مقایسه با گلهای دیگری که از کودهای معمولی (کودهای شیمیایی و … ) تغذیه نمودند رشد ظاهری قابل توجهی داشتند. در نتیجه ظاهر متفاوت و زیبای گلها نظر خریدارن و ناظران را به خود جلب نمود به طوریکه به مرور بر میزان بهای آن گلها افزوده شد.
تاثیر ورمی کمپوست درضخامت و کلفتی ساقه گیاهان:
طی آزمایشات انجام شده توسط محققان، ضخامت ساقه گیاهان پس از تغذیه از کود آلی ورمی کمپوست افزایش قابل توجهی داشته است گرچه ایجاد ضخامت بیشتر در ساقه از اهمیت کمتری نسبت به دیگر عوامل در رشد گیاهان برخوردار است اما در بعضی گلها و گیاهان اهمیت بسزایی دارد مانند گلهای میمون که ضخامت در ساقه آنها تاثیر آشکاری بر زیبایی ظاهری این گل دارد.
نتیجه:
عکس‌العمل گیاهان مختلف به کود آلی ورمی کمپوست بر اساس چند عامل مهم می‌باشد. اولین و مهمترین عامل این است که نتایج آزمایشات مختلف در پرورش گیاهان با استفاده از کود ورمی در مناطق آب و هوایی مختلف متفاوت است. پیشرفت مراحل رشد برای هر گیاه در مناطق آب و هوایی مختلف یکسان نمی‌باشد و مسلماً واکنش گیاهان به سامانه کود ورمی کمپوست نیز متغیر خواهد بود.
گیاهانی که در شرایط مطلوب آب و هوایی و تغذیه‌ای مناسب رشد می‌کنند، عکس‌العمل کندتری نسبت به افزایش میزان کود و دیگر افزودنی‌های شیمیایی به بستر خاک نشان می‌دهند. در حالی که گیاهانی که در شرایط غیر مطلوب آب و هوایی و تغذیه‌ای نامناسب رشد و پرورش پیدا می‌کنند، عکس‌العمل سریعتر و مطلوبتری در افزودن کود ورمی به خاکشان نشان می‌دهند.
