نقش بذرمال کردن و محلول های استفاده شده جهت بذرمال

اضافه کردن مواد به دانه به منظور بهبود تولید محصول بیش از ۴۰۰۰ سال پیش آغاز شد. بسیاری از شیوه‌‌های اولیه کاهش لکه ناشی از قارچ‌‌ها، در گندم مورد هدف قرار گرفت. محصولات معرفی شده در ۴۰ سال گذشته، از جمله قارچ‌‌کش، حشره‌‌کش و محصولات کنترل نماتد، در جهت حفاظت محصولات از بسیاری از آفت‌‌کش‌‌ها استفاده شد{۷}. مفهوم بذرمال استفاده و کاربرد از عوامل بیولوژیکی و شیمیایی است که اساساً می‌‌تواند کار کنترل انجام دهند. برای بهبود ایمنی محصول که به نوبه خود منجر به استقرار گیاهان سالم و قوی که در نتیجه در عملکرد بهتر گیاه کمک می‌‌کند، باعث افزایش جوانه‌‌زنی، محافظت از بیماری‌‌های فصل و آفات در نتیجه بهبود ظهور محصول و رشد می‌‌شود. همچنین بذرمال کردن باعث تراکم بوته، بهبود و بهره‌‌وری بالاتر بذر می‌‌شود{۸}. بذر‌‌مال کردن یعنی آغشته نمودن بذر قبل از کاشت با ترکیب یا ترکیباتی که باعث افزایش قدرت جوانه‌‌زنی بذر، افزایش حجم ریشه، استقرار بهتر و مناسب گیاهچه شود{۱}. اصطلاح بذرمال به معنی استفاده از یک آفت‌‌کش داده شده و یا در معرض یک فرآیند طراحی شده برای کاهش، کنترل و یا دفع ارگانیسم‌‌های بیماری، حشرات یا آفات دیگر استفاده می‌‌شود. به طور معمول با یک یا چند آفت‌‌کش انواع دانه ذرت، بادام زمینی، پنبه، گندم، جو، ارزن، دانه‌‌های سویا، درخت کاج و دانه‌‌های گیاهی بذر‌‌مال می‌شود{۶}.
حتی یک خاک زراعی خوب نیز ممکن است دارای یک یا چند عامل محدود‌‌کننده جوانه‌‌زنی بذر و رشد اولیه گیاه باشد. این عوامل عبارتند از: فیزیکی، شیمیایی و میکروبی.

• عوامل فیزیکی مانند:
تهویه نا‌‌مناسب خاک: به دلیل چسبندگی زیاد ذرات خاک که به علت وجود درصد رس بیشتر در بافت خاک.
درصد بالای ذرات شن: که موجب کاهش ظرفیت نگهداری آب خاک می‌‌شود.{۳} جوانه‌‌زنی بذر گیاهان شوری تحت تأثیر سن بذر یا دانه، رسیدن میوه، سختی بذر و وجود بازدارنده‌‌ها است. بیشتر نهال‌‌های ظاهر شده در شوره‌‌زار بسیار کوچک ‌‌اند. حتی استقرار بذر با کیفیت مطلوب در اثر تنش‌‌های محیطی مانند شوری، ماندابی شدن، دفن شدن بذر، کمبودهای رطوبت، رقابت علف‌‌ هرز و حمله حشرات کاهش می‌‌یابد.

• عوامل شیمیایی مانند:
سدیم: وجود سدیم قابل تبادل (سدیم آزاد) در خاک موجب شوری خاک و در نتیجه منفی شدن فشار اُسمزی (برخی از محلول‌‌ها که دارای مواد حل شده غیر فرار هستند، می-توانند در عبور از غشایی که نسبت به یکی از مواد تشکیل دهنده محلول تراوا است، تغییر غلظت می‌‌دهند. این پدیده که تحت خاصیتی به نام فشار اُسمزی ایجاد می‌‌شود) خاک می‌‌شود همچنین از جذب آب توسط بذر جلوگیری می‌‌کند و قدرت جوانه‌‌زنی و رشد اولیه گیاه را کاهش می-دهد و موجب گیاه‌‌ سوزی می‌‌گردد.

• عوامل میکروبی مانند:
وجود میکروارگانیسم‌‌های غیر مفید در خاک که با ترشح توکسین (سم) موجب اختلال در جوانه‌‌ بذر و کاهش رشد اولیه گیاه می‌‌گردند. همچنین با میکروارگانیسم‌‌های مفید خاک بر سر منابع غذایی‌‌ و فضا در رقابت می‌‌باشند. لازم به ذکر است که افزایش جمعیت میکروارگانیسم‌‌های مضر در خاک تحت تأثیر عوامل محدود-کننده فیزیکی و شیمیایی خاک بوده که موجب کاهش حاصلخیزی خاک می‌‌گردد. دلایل فوق که بطور خلاصه بیان شد در صورتی‌‌که محیطی را که بذر در آن قرار می‌‌گیرد از این عوامل دور کنیم موفقیت در جوانه‌‌زنی و رشد اولیه گیاه را بالا برده‌‌ایم به همین دلیل بذرمال کردن اهمیت بسزایی پیدا کرده است. بذر‌‌مال کردن با یک بذر‌‌مال مناسب موجب یکنواختی سطح جوانه‌‌زنی بذرها و یکسان سبز شدن سطح مزرعه می‌‌شود. بذر‌‌مال باعث ایجاد سیستم ریشه اولیه و ریشه‌‌های ثانویه (جاذب) قوی در گیاه می‌‌گردد {۲}.

چگونه یک بذر‌‌مال مناسب انتخاب کنیم؟
انتخاب یک بذرمال بطورکلی بستگی به شرایط ذیل دارد:
۱. نیازهای غذایی گیاه مورد نظر
۲. قوه نامیه و انرژی جوانه‌‌زنی بذر
۳. اندازه بذر (درشت یا ریز)
۴. خصوصیات فیزیکی خاک
۵. خصوصیات شیمیایی خاک
۶. اهداف مد نظر از بذرمال کردن: گاهی بذرمال کردن برای تغذیه گیاه و یا در اختیار گذاشتن ریز‌‌مغذی‌‌ها برای گیاه می‌‌باشد و یا بوسیله هورمون‌‌های رشد و تنظیم‌‌کننده رشد موجب تحریک جوانه‌‌زنی گیاه را فراهم می‌‌کنیم. به همین منظور گاهی می‌‌توان یک یا دو یا چند هدف را همزمان دنبال کرد. اما به طور کلی هدف اولیه از بذرمال کردن یکنواختی جوانه‌‌زنی بذر و رشد اولیه گیاه و در نتیجه سطح سبز یکنواخت و مطلوب مزرعه می‌‌باشد. کمبودهای غذایی گیاه را بعد از استقرار آن با روش بذر مال مناسب، می‌‌توان جبران نمود{۲}.

انواع بذرمال‌‌های مصرفی در سبد محصولات ZAEEM :

1- پریم

فسفر عنصری لازم جهت فرآیند فتوسنتز می‌‌باشد که طی آن کلروفیل تولید می‌‌گردد. این عنصر یکی از اجزای اصلی ساختار غشاء سلول بوده و در سنتز پروتئین‌‌ها، ویتامین‌‌ها و آنزیم‌‌ها نقش اساسی دارد. مقدار مصرف برای برنج ۱ لیتر پریم برای ۳۰۰ متر خزانه استفاده می‌‌کنیم.

آنالیز کود مایع پرایم PRIME

۲- سال ‌‌استاپ

مواد هیومیکی ترکیباتی هستند که در جریان پوسیدن و تجزیه بقایای گیاهی و میکروبی در پی سال‌‌های متمادی بوجود آمده و در اثر انباشت و فشرده‌‌سازی شکل می‌‌گیرند. سال ‌‌استاپ به عنوان یک اصلاح‌‌کننده خاک بر پایه لئوناردیت تولید شده و حاوی اسید هیومیک و فولویک می‌‌باشد. مقدار مصرف برای برنج ۱ لیتر سال ‌‌استاپ برای ۳۰۰ متر خزانه و برای گندم هم ۳ لیتر سال استاپ به همراه ۵ لیتر آب جهت بذرمال ۲۰۰-۲۵۰ کیلو بذر می‌‌باشد.

آنالیز کود مایع سال استاپ

۳– آمینوگروس

اسید آمینه‌‌های آزاد به مقدار بسیار ناچیز در سلول‌‌های گیاه وجود دارند و جهت تولید و عملکرد بیشتر گیاه می ‌‌بایست به صورت مایع یا پودری در اختیار گیاه قرار بگیرند. این ترکیبات به عنوان محرک ‌‌های زیستی بطور طبیعی بسیاری از فرآیند‌‌های زیستی گیاه را کنترل می‌‌کنند و کیفیت محصولات کشاورزی را افزایش می‌‌دهند. آمینوگروس کود ویژه غنی از انواع اسید‌‌آمینه و دارای ۱۶ نوع اسیدآمینه آزاد از فرم (L) می‌‌باشد. مقدار مصرف برای برنج ۱ لیتر آمینوگروس برای ۳۰۰ متر خزانه می‌‌باشد.

آنالیز کود آمینو گروس AMINO.GROWTH

۴-بلوم‌‌ ست

عنصر روی در بسیاری از فرآیندهای بیولوژیکی مانند سنتز پروتئین و واکنش‌‌های آنزیمی نقش دارد. جذب عنصر روی در مراحل مختلف رشد گیاه کاملاً متفاوت است. به طوری که بیشترین جذب در اوایل رشد گیاه صورت می‌‌گیرد. مقدار ناکافی از عنصر روی به تشکیل ناقص آنزیم‌‌ ها و پروتئین ‌‌ها منجر شده و بر رشد گیاه تأثیر منفی می‌‌گذارد. عنصر روی در سنتز آنزیم‌‌هایی که مسئول تولید نشاسته هستند مؤثر است. محصول بلوم‌‌ ست آنزیم‌‌های گیاهی مورد نیاز برای تولید قندها و سنتز پروتئین‌‌های لازم جهت رشد گیاه را فعال می‌‌سازد. مقدار مصرف برای گندم ۱ لیتر بلوم‌‌ ست در ۵ لیتر آب برای ۲۰۰-۲۵۰ کیلو بذر در هکتار می‌‌باشد.

آنالیز کود مایع بلوم.ست BLOOM.SET

روش‌‌های ضدعفونی بذرها:

۱- روش بشکه‌‌های دوّار: برای ضدعفونی کردن بذر می‌‌توان از بشکه‌‌های دوّار استفاده کرد. در این روش، بذر و سم را داخل بشکه می‌‌ریزند و با یک دست حول محوری دایرهای شکل می‌‌چرخانند. این روش برای بذرهای کم و محدود توصیه می‌‌شود. پس از بذرمال کردن بذرهای آغشته به بذرمال را در سایه به دور از نور خورشید پهن کرده ( به مدت ۲۰ دقیقه) و پس از خشک شدن بذرها اقدام به کشت کنید.
۲- روش بیل و پارو: برای استفاده از این روش، ابزار و وسایلی مانند: پارو یا بیل، زیرانداز، سطل و غیره لازم است. در این روش بذر و سم را به مقدار لازم روی نایلون یا زمین تمیز می‌‌ریزند و به وسیله پارو یا به وسیله بیل کاملاً به هم می‌‌زنند تا بذر کاملاً آغشته به سم گردد. به این منظور نیز می‌‌توان اندکی بذر را مرطوب نمود تا سم بهتر به بذر بچسبد. بعد از ضدعفونی، بذر را زیر پوشش مناسبی قرار داده یا اینکه داخل کیسه ریخته شود. این روش برای بذرهای کم و محدود توصیه می‌‌شود. پس از بذرمال کردن بذرهای آغشته به بذرمال را در سایه به دور از نور خورشید پهن کرده ( به مدت ۲۰ دقیقه) و پس از خشک شدن بذرها اقدام به کشت کنید.
۳- روش ضدعفونی با ماشین بوجاری: ضدعفونی با ماشین بوجاری بهترین روش است. در این روش دقت دستگاه بوجاری مهم است. چون در مخزن باید به مقدار لازم سم وجود داشته باشد و دستگاه به طور مرتب کنترل شود{۴}. پس از بذرمال کردن بذرهای آغشته به بذرمال را در سایه به دور از نور خورشید پهن کرده ( به مدت ۲۰ دقیقه) و پس از خشک شدن بذرها اقدام به کشت کنید.
ابتدا مقدار معینی از بذر داخل ظرف مناسب تمیزی ریخته می‌‌شود. سپس متناسب با مقدار بذر مصرفی، کود به آن اضافه شده و برای چند دقیقه محتویات ظرف به خوبی تکان داده می‌‌شود تا از آغشته شدن کلیه بذور به کود اطمینان حاصل گردد. سپس بذرها برای کاشت آماده هستند. در صورت آماده نبودن شرایط کاشت، بذرها در مکان مناسب تمیزی (دور از نور مستقیم خورشید و ترجیحاً هوای سرد و خشک نگهداری می‌‌شود). نگهداری بذور در این شرایط بیش از ۲۴ ساعت توصیه نمی‌‌شود. گروه تولیدی ZAEEM در فرمولاسیون خود از مواد چسبنده استفاده نموده است و در نتیجه در خصوص این کوها نیازی به ماده چسباننده وجود ندارد. برای چسبناک کردن بذور از مواد متعددی استفاده می‌‌شود. مقدار مواد چسباننده مصرفی بسیار مهم می‌‌باشد چرا که اگر ماده چسباننده بیش از نیاز استفاده گردد، موجب چسبیدن بذرها به یکدیگر شده و در حالتی که کمتر از نیاز اضافه گردد مقدار کود اندکی را بر روی خود جای خواهد داد {۵}.

 منابع
۱- خسروی، ه. جایگاه کودهای زیستی در کشت حبوبات. موسسه تحقیقات خاک و آب.
۲- ماکنالی، م. ۱۳۹۰.خدمات مشاوره‌‌ای، فنی مهندسی مزرعه سبز
۳- مهدی‌‌زاده، م. و خواجه حسینی، م. ۱۳۹۲. بررسی عوامل موثر بر جوانه‌‌زنی بذر هالوفیت‌‌ها. اولین همایش سراسری کشاورزی و منابع طبیعی پایدار.
۴- کتاب راهنمایی تدریس ضدعفونی بذر.chap.sch.ir/sites/default/files/lbooks/
5- نبی‌‌غیبی، م.، اسدی، ف. و مهدی‌‌طهرانی، م. ۱۳۹۳.برنامه جامع حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه، دستورالعمل مدیریت تلفیقی حاصلخیزی خاک و تغذیه ذرت.
۶- Bulletin 638. Seed treatment. Ohio state University. Ohionline .age .ohio- state.Edu- Your Link to information, News, and Education.
7- Ray KnakephD. The Overal value of seed treatment.https://www.epa.gov/sites/production/files/
8- Sridhar, S., Ashok Kumar, S., AbarnaThooyavathy, R. and Vihayalakshmi, K. 2013. Seed treatment Techniques. Gentre for Indian Knowledge systems, ChennaiRevitalisingRainfed Agriculture Network.