میزبان آفت مگس خربزه (Myiopardalis pardalina) خربزه، هندوانه، خیار چنبر، خیار، خربزه وحشی، دستنبو است. این آفت یک مشکل جدی و نگران کننده در کشورهای روسیه، شرق ماوراء قفقاز، سوریه، ترکیه، ایران، عراق، افغانستان و هند می‌باشد. خسارت آن در ایران تاکنون روی هندوانه مشاهده نشده. مگس خربزه یکی از آفات مهم گیاهان جالیزی در ایران است و اولین بار در دنیا در سال 1891 میلادی از بلوچستان گزارش شد. در مزارع ایران برخی سال ها 50 تا 70 درصد و حتی 100 درصد خسارت می‌زند. مگس خربزه از آفات قرنطینه است، که عمدتا لاروها با تغذیه از میوه‌ها باعث خسارت شدید به محصولات می‌شوند.
این مگس یکی از آفات مهم محصولات جالیزی در کشور است و در سواحل خلیج فارس ، دریای عمان و اراضی کویری کشور و مخصوصا استان هرمزگان انتشار دارد و تا حدود 40% از محصول خیار، هندوانه ، طالبی و کدو را از بین میبرد.این آفت در مناطق کوهستانی و ارتفاعات حاشیه ارتفاعات کویر که برف گیر است دیده نمی شود زیرا لارو کامل در عمق 5 سانتی متری خاک بر اثر سرما از بین میرود.
شکل شناسی و چرخه زندگی:
حشره بالغ، مگس کوچکی به طول ۳/۵ تا ۵/۵ میلیمتر و عموما زرد رنگ با خال های سیاه است که سطح پشتی قفس سینه آن دارای خال‌های سیاه رنگ می‌باشد. فرق سر قهوه‌ای و در مجموع، سر به رنگ نارنجی است و موهای بلند زرد رنگی روی آن دیده می‌شود. شکم زرد نارنجی و پوشیده از موهای نسبتا بلند به رنگ زرد طلایی است. بال‌ها شفاف بوده و دارای سه نوار عرضی زرد رنگ، دو نوار داخلی راست و مستقیم و یک نوار انتهایی خمیده و زاویه دار می‌باشد.بال‌ها شفاف و دارای ۳ نوار عرضی به صورت عدد ۱۱۸ فارسی می‌باشد. لارو این حشره که فرم خسارتزای این آفت می‌باشد، سفید رنگ و کوچک (۸ میلیمتر) با سر باریک می‌باشد. مگس خربزه بالغ در اواسط بهار و مصادف با گلدهی خربزه ها از شفیره موجود در خاک، خارج شده و بعد از جفت گیری، تخم ریزی می‌کنند.
مگس خربزه تخم های خود را به صورت انفرادی و در زیر پوست میوه های کوچک انجام می‌دهد. هر حشره ماده تا ۲ ماه عمر کرده و قادر است تا ۱۲۵ تخم بگذارد. پس از ۲ تا ۳ هفته تغذیه از میوه، لاروها داخل میوه یا خارج از میوه و در خاک وارد مرحله شفیرگی شده و ۱۰ تا ۱۳ روز بعد، حشره بالغ از شفیره خارج شده و این چرخه زندگی تا ۳ بار در سال تکرار می‌شود.
بیشترین فعالیت و پرواز این آفت از اوایل خرداد تا اواسط مهرماه مصادف با تشکیل میوه‌ها است. طول دوره زندگی مگس خربزه تقریبا 2 ماه است. حشره ماده مگس خربزه به وسیله تخمریز خود پوست میوه جوان میزبان را سوراخ کرده و تخم‌ها را به صورت منفرد و اغلب در زیر پوست میوه و یا گاهی روی آن می‌گذارد.
مگس خربزه زمستان را به صورت شفیره در عمق ۱۰- ۱۲ سانتیمتری زیر خاک می‌گذراند و در اواسط بهار، موقعی که خربزه شروع به گل دادن می‌کند، ظاهر می‌شود. مگس ماده به وسیله تخمریز خود که از تغییر شکل حلقه‌های انتهابی شکم به وجود آمده است میوه را سوراخ کرده و از شیره‌ای که خارج شده تغذیه می‌نماید، حشره نر نیز از شیره باقیمانده در محل نیش مگس ماده تغذیه می‌کند. مگس‌های نر و ماده پس از یک هفته جفت‌گیری می‌کنند و حشره ماده با تخمریز خود تخم‌ها را به صورت منفرد، اغلب در زیر پوست میوه و گاهی روی آن قرار می‌دهد. حشره کامل ممکن است تا دو ماه عمر داشته باشد. در مگس ماده جمعا، ۱۰0 تا ۱۲۰ عدد تخم می‌گذارد، ولی در هر میوه فقط یک تخم قرار می‌دهد. البته گاهی روی میوه چند سوراخ دیده می‌شود که علت آن می‌تواند تخمگذاری چند مگس روی یک میوه باشد. در این حالت در داخل میوه چند عدد لارو وجود دارد و اصطلاحا میوه کرمو شده است.
در میوه‌های با پوست نازک، جای تخم‌ریزی مگس معمولا نمایان است. گاهی مگس ماده چند سوراخ روی میوه ایجاد می‌کند، ولی فقط در یکی از آنها تخمگذاری می‌نماید. تخم‌های مگس بر حسب شرایط محیطی طی ۲- ۷ روز تفریخ شده و لاروهای جوان بلافاصله به طرف داخل میوه حرکت کرده و در گوشت آن دالان‌های غیر منظمی ایجاد می‌کنند. دوره زندگی لارو در تابستان یک تا دو هفته و در پائیز سه هفته طول می‌کشد و پس از آن لارو کامل از میوه خارج شده و در زیر خاک به شفیره تبدیل می‌شود و گاهی نیز ممکن است شفیره در داخل میوه تشکیل شود. این آفت در نواحی شمالی و مرکزی ایران ۲ تا 3 نسل در سال دارد.
علائم خسارت آفت:
اصل خسارت مگس خربزه توسط لاروها ایجاد می‌شود، لاروهای مگس خربزه پس از خروج از تخم، شروع به تغذیه از بافت میوه و ایجاد دالان درون میوه می‌کنند. مگس خربزه در نواحی شمالی و استان‌های مرکزی ایران 2 تا 3 نسل در سال دارد، و زمستان گذرانی این حشره به شکل شفیره در عمق 10 تا 12 سانتیمتری درون خاک است.
خسارت اصلي مگس خربزه مربوط به تخم گذاری و تغذيه لارو از بافت درون ميوه است، که باعث ايجاد سوراخ در سطح پوست خربزه، کاهش بازارپسندی و ايجاد راه نفوذ برای عوامل باکتريایی و قارچی می‌شود. اولین نشانه آسیب مگس خربزه، پیدایش لکه‌های کوچک و یا برجستگی در محل تخمگذاری روی میوه است. لاروها پس از خروج از تخم، درون میوه، دالان ایجاد می‌کنند و از بافت درون میوه‌ها تغذیه می‌کنند.
با تغذیه لاروها بافت مجاور این دالان‌ها سخت و قهوه‌ای رنگ می‌شود و ممکن است میوه‌های جوان آلوده، ریزش کنند. همراه با رشد لاروها، پوسیدگی داخل میوه بیشتر می‌شود. لاروها در هنگام تغذیه با تولید فضولات باعث گسترش قارچ‌های ساپروفیت و در نهایت گندیده شدن میوه‌ها می‌شوند. پس از پایان تغذیه، لاروها دیواره های میوه را سوراخ و میوه را ترک می کنند و درون خاک تبدیل به شفیره می‌شوند. همچنین محل سوراخ تخمگذاری می‌تواند، به عنوان یک مکان برای توسعه بیماری‌های قارچی باشد.
روش‌های کنترل و مبارزه با آفت مگس خربزه:
- خاکریزی روی میوه‌های کوچک یا مخفی کردن آنها بین برگ ها، به منظور جلوگیری از تخم گذاری حشرات ماده
- کاشت ارقام مقاوم با پوست ضخیم تر
- جمع آوری و انهدام بقایای آلوده و شخم عمیق مزرعه پس از برداشت محصول
- آیش، تناوب زراعی و یخ آب زمستانه به منظور از بین رفتن شفیره‌ها
- خارج کردن میوه‌های آلوده به محض مشاهده
- کاشت زودهنگام به منظور عدم همزمان شدن مرحله حساس میوه ها با پیک جمعیت حشرات بالغ
- مبارزه شیمیایی با سموم تماسی و گوارشی در زمان فعالیت حشرات بالغ و تخم ریزی (زمانیکه میوه ها کوچک هستند).
مدیریت آفت:
به دلیل خسارت زیادی که مگس خربزه به مزارع وارد می‌کند، زارعان ناچار به سمپاشی‌های مداوم در مزارع خود هستند. استفاده از سموم شیمیایی بیش از حد، نه تنها آفت را کنترل نمی‌کند، بلکه باعث از بین رفتن حشرات مفید، آلودگی محیط زیست و مقاوم شدن حشره مگس خربزه به سموم شیمیایی می‌شود. موثرترین روش برای مبارزه با مگس خربزه استفاده از روش مدیریت تلفیقی آفت است.
مدیریت تلفیقی آفت مگس خربزه:
- انجام کشت زود هنگام. (در کشت هایی که زودتر انجام می شود، قبل از رسیدن زمان تخم گذاری آفت، پوست میوه سفت می‌شود و تمایل آفت به تخمگذاری روی میوه کاهش می‌یابد.)
- کاشت گیاهان تله از خانواده گیاه میزبان؛ مانند خربزه، هندوانه، خیار چنبر، خیار، خربزه وحشی، دستنبو و … در اطراف مزرعه یا بین ردیف‌های کشت
- حذف میوه‌های آلوده و انهدام آنها برای از بین بردن لاروهای آفت
- استفاده از تکنیک نر عقیمی. ( از روش‌های ژنتیکی است که برای کنترل مگس‌های میوه خصوصا مگس خربزه پیشنهاد می‌شود. این روش در ماده‌های یک بار جفت گیری شده موثرتر است.
- یخ آب زمستانه و شخم زمین بعد از برداشت محصول (به هدف حذف شفیره‌های زمستان گذران درون خاک).
- بازرسی و قرنطینه محموله‌های صادراتی و وارداتی محصولات جالیزی. (گیاهان میزبان که با ریشه از کشوری به کشور دیگر منتقل می‌شوند، باید عاری از خاک باشند. یا خاک باید علیه شفیره‌ها کاملا ضدعفونی شده باشد. ترجیحا گیاهان نباید میوه داشته باشند.)
- تقویت خاک و اضافه کردن اسيد هيوميک به خاک در سال‌های متوالی (حداقل سه سال)، در کاهش انبوهی مگس خربزه در شرايط مزرعه ای موثر می‌باشد.
استفاده از تله ها و سموم شیمیایی:
-
- نصب تله‌های حاوی طعمه مسموم سراتراپ بین ردیف‌های کاشت (جهت جذب حشرات بالغ مگس خربزه و همچنین به هدف نظارت بر پایش جمعیت آفت در مزرعه)
- محلول‌پاشی طعمه مسموم پروتئین هیدرولیزات ترکیب با یکی از سموم فسفره مانند مالاتیون … (زمانی که بیش از 50% میوه ها به اندازه یک فندق یا هسته خرما شدند، جهت جلب و مسموم کردن حشرات بالغ مگس خربزه)
- استفاده از تله‌های فرمونی: استفاده از فرمون ها به دو هدف می‌باشد؛ به منظور پایش جمعیت آفت در مزرعه و شکار انبوه حشرات بالغ ( به منظور تعیین تراکم جمعیت آفت، استفاده از یک تله در هر هکتار توصیه می‌شود. تله باید در وسط مزرعه قرار گیرد. قبل از اولین پرواز مگس‌ها، تله باید به صورت روزانه و پس از شکار اولین مگس، هر 5-7 روز یکبار بررسی و حشرات درون تله شمارش شوند.
- اقدامات حفاظتی و مبارزه شیمیایی بر اساس نتایج پایش تراکم جمعیت آفت صورت می‌گیرد. به هدف شکار انبوه بین 20 تا 30 تله در هر هکتار از مزرعه و در گلخانه‌ها بین 15 تا 20 تله در هر هکتار توصیه می‌شود.)
- استفاده از سموم حشره کش به صورت متناوب مانند: تری کلروفون، پروفنوفوس، دلتامترین، کاراته زئون،دیمتوات، سایپرمترین و …
