انگور از جمله درختانی است که به دلیل نیاز سرمایی پایین ۱۰۰ الی ۳۵۰ ساعت در سال جزو درختان سازگار با مناطق معتدل و گرمسیری است، که مقاومت بسیار بالایی به باد و خشکی داشته و بدون نیاز به حشرات و رقم گرده افشان توسط باد گرده افشانی آن انجام می‌شود. به دلیل سازگاری بالای این درخت با اکثر اقلیم‌ها و نیاز آبیاری کم جزو درختان و ارقام تجاری و سودآور بوده، به همین دلیل توجه ویژه کشاورزان باعث شده سطح زیر کشت آن بالا باشد.
از ساده‌ترین و رایج‌ترین شیوه‌های تکثیر درخت انگور قلمه زدن انگور است، منظور از قلمه زنی یعنی کاشتن شاخه‌های یک ساله یا بخشی از ساقه‌های خشبی و چوبی شده در خاک است. این درخت مکانیزم و عملکرد پیچشی و بالارونده داشته و ارتفاع آن از ۱۰ تا ۱۵ متر نیز متغیر است.
مراحل قلمه‌گیری و کاشت قلمه انگور
قلمه‌گیری از نهال انگور مادری سالم، نوع قلمه‌گیری، رعایت فصل و نکات مهم هنگام این عمل از جمله مواردی است که درصد موفقیت قلمه گیری نهال انگور شده در نهایت منتهی به تولید قلمه با کیفیت می‌شود. در بخش زیر مراحل قلمه گیری درخت انگور را بررسی می‌کنیم.
۱.انتخاب قلمه مناسب
قلمه‌هایی که برای کاشت در زمین اصلی یا خزانه مورد گزینش قرار می‌گیرند باید از شاخه‌هایی گرفته شوند که زمان برداشت محصول در پاییز از نهال مادری قطع شده‌اند. برای اینکه نهال ایجاد شده از قلمه‌گیری بالاترین کیفیت و راندمان رشد را داشته باشد قلمه‌های انتخابی نیازمند دارا بودن خصوصیات زیر هستند.
شاخه‌های انتخاب شده جهت قلمه‌گیری باید کاملاً سالم و بدون بیماری و آفت بوده و همچنین خشبی و چوبی شده باشند و پروسه رشد کامل و اصولی داشته باشند.
تغذیه، تقویت و کوددهی این شاخه‌ها هنگام رشد بر روی پایه مادری کامل باشد.
فاصله موجود بین میان گره‌های قلمه باید نرمال و متوسط باشد، زیرا فاصله‌های کم نشانگر آلوده بودن پایه به آفت‌ها و نامساعد بودن رشد شاخه‌ها است، متقابلاً فاصله بالای میان‌گره‌ها نشانگر رشد سریع شاخه و کمبود عناصر تغذیه‌ای درون آنها است.
شاخه انتخاب شده برای قلمه‌گیری باید دارای پوستی شفاف و بدون لکه‌های تیره و رنگی باشد، زیرا این لکه‌ها نشانگر ابتلای شاخه به بیماری‌های قارچی است.
بخش زیرین پوست قلمه باید آبدار و سبز رنگ بوده و قسمت مغز قلمه باید دارای رنگ روشن و بافت نازک باشد.
در هنگام کاشت باید به مقطع قلمه توجه کنید که گرد باشد و از کاشت قلمه‌هایی با مقطع گوشه‌دار، پهن و بیضی خودداری کنید.
قلمه مورد نظر باید در انتهای بالایی شاخه ۸ تا ۱۲ میلی‌متر قطر داشته باشد و طول مناسب آن نیز ۲۵ تا ۴۵ سانتی‌متر باشد.
۲. قلمه زدن انگور
قلمه زدن انگور پس از انتخاب مناسب شاخه‌ها نیازمند دقت و رعایت فنون قلمه‌زنی است که این فنون به شرح زیر است.
برش و قطع قسمت بالایی و انتهایی قلمه متفاوت است، قلمه‌هایی که ۳ تا ۴ گره دارند باید ۲ سانت بالاتر از آخرین گره بالایی قطع گردند و قسمت بالایی قلمه به شکل صاف و افقی قطع شود و قسمت انتهایی باید اریب برش داشته باشد.
چنانچه در سطح وسیع قلمه‌گیری می‌کنید هر ۱۰۰ تا ۲۰۰ قلمه را در یک جهت دسته‌بندی کنید.
دمای مطلوب برای نگهداری دسته‌های قلمه باید ۲ تا ۵ درجه سانتیگراد باشد.
این قلمه‌ها را می‌توان پس از ریشه‌دار کردن در خاکی با بافت سبک متشکل از ماسه و پیت ماس تا اواخر زمستان و اوایل بهار تا معتدل شدن هوا و انتقال به زمین اصلی و خزانه برای کاشت، به شکل مطلوب نگهداری کرد.
۳. سرمادهی
توجه به مرحله سرمادهی یکی از نکات قلمه زنی انگور است، این سرمادهی شامل کاشتن قلمه برای ریشه‌دار کردن در ماسه مرطوب است، به این منظور می‌توان در داخل جعبه‌های چوبی ماسه شسته شده به ضخامت ۱۵ سانتی‌متر ریخته و یک ردیف قلمه در آن قرار داد. پوشاندن قلمه‌ها با ماسه، و تکرار این عمل یعنی ریختن ماسه و قرار دادن دسته قلمه‌ها تا پر شدن جعبه باید ادامه دار باشد، و با قرار دادن آن در محیطی نسبتا سرد دوره سرمادهی آن را تامین گردد.
سرما در کاهش میزان هورمون اسید آبسایزیک بسیار موثر است این هورمون باعث خواب رفتگی نهال می‌شود، همچنین بر میزان هورمون جبیرالین که موجب بیداری گیاه شده تاثیر می‌گذارد
۴.کاشت قلمه
قلمه‌های تهیه شده و انتخاب شده در پاییز را بعد از ریشه‌دار کردن با توجه به نوع رقم می‌توان در اسفند ماه یا اوایل بهار در بستر اصلی و خزانه کاشت. همچنین جهت کاشت نهال انگور در حیاط یا باغچه یا در تاکستان می‌توان قلمه‌های تهیه شده با بهترین اصول از نهال پایه مادری مرغوب را از نهالستان فروش نهال انگور با سطح سلامت بالا دریافت کرد.
خاک مناسب جهت کاشت نهال انگور
مناسب بودن خاک و همچنین میزان سبکی و زهکشی اصولی آن رابطه مستقیمی با رشد و بهره‌وری نهال انگور شما دارد. چنانچه خاک مورد نظر شما سنگین و رسی است می‌توانید با اضافه کردن مقادیری شن و ماسه، کمپوزیت تجزیه شده و پوکه‌های معدنی مانند زئولیت بافت خاک خود را تعدیل کرده و با زهکشی مناسب میوه انگور شما عطر و طعم بهتری پیدا خواهد کرد.
چسبناک نبودن و فشرده نبودن خاک و بستر نهال انگور باعث می‌شود ریشه با حرکت مطلوب، جذب آب و عناصر تغذیه‌ای و تنفس بهتری داشته باشد.
بهترین زمان برای قلمه زدن نهال انگور کدام است؟
مسلماً بهترین بازه زمانی برای قلمه‌گیری و جدا کردن شاخه‌های قلمه از پایه اصلی فصل پاییز و در زمان کاهش فعالیت درخت است. مناسب‌ترین زمان جهت کاشت قلمه نگهداری قلمه تا پر شدن ریشه آن تا طول ۳ سانتی متر و کاشت آن در اوایل بهار است.
آیا سرمای زیاد موجب از بین رفتن درخت انگور می‌شود؟
درخت انگور در مقابل سرمای هوا مقاومت حداکثری داشته و می‌تواند سرمای شدید زمستان را تحمل کند، اما برای میوه دادن و رشد مطلوب‌تر گرمای بهار و تابستان را نیازمند است. به طور کل نیاز آبی متوسطی داشته و سازگاری بالایی با تغییرات آب و هوایی دارد.
نتیجه‌گیری
قلمه‌گیری و قلمه‌زنی درخت انگور از جمله روش‌های کم هزینه و کاربردی است که می‌تواند اکثر خصوصیات نهال پایه و مادری را به گیاه و نهال تولیدی جدید انتقال دهد. از همین رو کشاورزان و باغداران تاکستان می‌توانند از این روش در راستای تکثیر و گسترش باغات خود استفاده کنند و با داشتن ارقامی مقاوم به آفت و با بالاترین راندمان تولید و کیفیت میوه، حداکثر سودآوری را در باغ خود شاهد باشند.
