صفر تا صد کشت انگور – قسمت چهارم

آفات انگور

لارو خوشه‌خوار انگور
کرم خوشه‌خوار انگور از آفات مهم انگور در سراسر اروپا و کشورهای حوزه مدیترانه است. همچنین این آفات در ایران نیز مرسوم است. این آفت دو تا پنج نسل در سال ایجاد می‌کند.

کرم برگ‌خوار مو
لاروهای این حشره با تغذیه از برگ‌های انگور موجب خسارت به درخت می‌شوند. حشره کامل در این آفت گونه‌ای از پروانه است. این پروانه‌ها با تخم‌گذاری بر روی درختان مو باعث شیوع این آفت در درختان می‌شود. این حشره زمستان را به‌صورت لارو در پناهگاه‌ها می‌گذراند و در بهار همزمان با گرم شدن هوا از پناهگاه خود خارج می‌شوند و با حمله به برگ‌های درخت شروع به تغذیه از پارانیشم برگ‌ها می‌کنند. لاروها با تغذیه از برگ‌های مو رشد می‌کنند و زمانی که به حداکثر رشد خود رسیدند، با لوله کردن برگ مو به دور بدن خود و بدون تنیدن پیله درون آن‌ها تبدیل به شفیره می‌شوند.

مدیریت و کنترل کرم برگ‌خوار انگور

• استفاده از رقم‌های مقاوم
• احداث تاکستان به روش ردیفی و داربستی
• هرس شاخه‌های اضافی
• ازبین بردن علف‌های هرز و برگ‌های خشک در پائیز
• استفاده از سموم مجاز
• کرم برگ‌خوار مو

کرم‌های شاخدار انگور
کرم‌های شاخدار انگور با نام علمی Theretra alecta زمستان را به‌صورت شفیره‌ در پناهگاه‌ها و یا زیر خاک به سر می‌برند. در بهار با گرم شدن هوا حشرات کامل ظاهر می‌شوند. حشرات ماده ادذز این گونه تخم‌های خود را در زیر برگ‌ها قرار می‌دهند. این تخم‌ها طی 10 الی 15 روز باز می‌شوند. پس از خروج لاروها از تخم، تغذیه آن‌ها از پارانشیم برگ آغاز می‌شود. وجود این آفت به علت فضولات فراوانی که زیر بوته‌های مو ریخته شده و نیز از روی برگ‌های خورده شده مشخص می‌شود. این حشرات می‌توانند تا 3 نسل در سال تکثیر شوند.

مدیریت و کنترل کرم شاخدار انگور

• استفاده از رقم‌های مقاوم
• احداث تاکستان به روش ردیفی و داربستی
• هرس شاخه‌های اضافی
• ازبین بردن علف‌های هرز و برگ‌های خشک در پائیز
• انجام شخم عمیق و یخ آب در زمستان
• استفاده از سموم مجاز
• کرم‌های شاخدار انگور

شپشک آردآلود مو
شپشک آردآلود مو یکی از آفات مهم این محصول در ایران است. خسارت این آفت ناشی از تغذیه پیوسته آن از شیره گیاه اسن که موجب بدشکلی، توقف رشد، کوتولکی و زردی شاخه و برگ در محل تغذیه میزبان می‌شود.

زنجره مو
زنجره مو یکی از آفات شناخته شده‌ انگور در ایران است. نام علمی این آفت Psalmocharias alhageos است. پوره‌های این حشره با مکیدن شیره گیاه از ریشه‌های درخت انگور سبب خسارت می‌شوند. همچنین حشرات ماده بالغ با ایجاد شکاف و تخم‌گذاری در شاخه‌ها باعث خسارت در گیاه می‌شوند. تخم‌گذاری آفت روی سرشاخه‌ها، باعث قطع يا ايجاد اختلال در آوندهای آبکش شده و در نهايت موجب ضعف، سستي و بالاخره مرگ درختان انگور می‌شود. این آفت علاوه بر انگور، به درختان دیگر مثل گردو، سیب، آلبالو، سنجد، پسته، انار، گلابی، زبان گنجشنگ، نارون و تبریزی خسارت می‌زند.

مدیریت و کنترل زنجره انگور

• رعایت اصول باغبانی قبل و بعد از کاشت درخت
• حذف علف‌های هرز و هرس و سوزاندن شاخه‌های آلوده
• یخ آب زمستانی و شخم عمیق زمین
• استفاده از سموم سیستماتیک

بیماری‌های انگور

سفیدک داخلی
سفیدک داخلی یا سفیدک دروغی از بیماری‌های مهم درختان انگور است. عامل این بیماری قارچ Plasmopara viticola است. علائم این بیماری تشکیل لکه‌های به رنگ زرد کم‌رنگ روی برگ‌ها و ایجاد اسپورهای کرکی شکل قارچ به رنگ‌های سفید و خاکستری در زیر برگ است. با به هعم پیوستن اسپورها به هم و شیوع این بیماری سطح برگ خشک شده و در نهایت به رنگ قهوه‌ای در می‌آید. این قارچ برای غوره‌های تازه تشکیل شده نیز بسیار خطرناک است و می‌تواند موجب از بین رفتن آن‌ها شود.

مدیریت و کنترل سفیدک داخلی

• جمع‌آوری، امحا و یا سوزاندن برگ‌ها در پایان فصل
• زهکشی تاکستان ها به منظور پیشگیری از جمع شدن آب راکد و کاهش رطوب
• هرس سرشاخه‌های آلوده و امحای آن‌ها
• هرس اندام‌های سبز نزدیک به زمین
• استفاده از سموم مناسب

سفیدک سطحی
بیماری سفیدک سطحی یک بیماری قارچی است که با نام‌های سفیدک پودری و سفیدک حقیقی نیز شناخته می‌شود. عامل این بیماری قارچ Erysiphe nectstor است. اندام‌های سبز درخت هدف اصلی این قارچ هستند. با رشد این قارچ بر روی برگ حالت پودری پیدا می‌شود و در اثر آلودگی شدید برگ‌ها از زیر لوله می‌شود. همچنین دمبرگ و دمگل اصلی نیز به این بیماری حساس هستند. این قارچ باعث کمتر رشد رشد در شاخه‌های آلوده شده می‌شود. بروزر لکه‌های سفید روی شاخه‌های جوان از دیگر علائم این بیماری است. در پائیز لکه‌ها روی شاخه به رنگ قهوه‌ای تیره هستند. همچنین رنگ لکه‌ها روی شاخه‌های یکساله که به خواب زمستانی می‌روند، آجری رنگ است.

مدیریت و کنترل سفیدک داخلی

• استفاده از رقم‌های مقاوم
• هرس درخت و کاشت به‌صورتی که هوا در جریان باشد و تهویه صورت گیرد
• از بین بردن علف‌های هرز
• تغذیه مناسب گیاه
• استفاده از سموم مناسب

اسکای انگور
بیماری اسکا به عنوان یکی از مهمترین عوامل زوال در سراسر دنیا شناخته می‌شود و اغلب درختچه‌های مسن انگور (10 سال به بالا) را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

کپک خاکستری خوشه بوتریتیس
این بیماری که توسط قارچ Botrytis cinerea ایجاد می‌شود با از مهم‌ترین بیماری‌های درختان مو به شمار می‌آید. علائم این بیماری روی تمامی اندام‌های هوایی و به‌ویژه دم خوشه و خوشه انگور بروز پیدا می‌کند. علائم این بیماری ایجاد لکه‌های نامنظم، بزرگ و قهوه‌ای رنگ بر روی رگبرگ‌ها و حاشیه برگ‌هاست. این لکه‌ها به کرور خشک و قهوه‌ای می‌شوند. شدید بودن بیماری در زمان گلدهی، می‌تواند سبب از بین رفتن خوشه گل‌دهنده شود. عامل بیماری روی ساقه مو زخم‌های قهوه‌ای رنگی پدید می‌آورد که به مرور زمان تیره‌تر می‌شوند. در انتهای تابستان این زخم ها کل سطح گیاه را در برمی‌گیرد، ساقه خشک می‌شود و خوشه می‌افتد.

مدیریت و کنترل کپک خاکستری خوشه بوتریتیس

• کاشت ارقام مقاوم
• اطمینان از تهویه مناسب در بین شاخه‌ها و هرس سبز
• کاشت درختان با فاصله مناسب از هم
• از بین بردن حشرات مکنده
• کنترل شیمیایی (در صورت نیاز)

سرطان مو
عامل این بیماری نوعی باکتری به نام Agrobacterium vitis است. بارزترین علائم این بیماری ایجاد گال‌ها در طوقه و ریشه گیاه است. درختان مبتلا به این بیماری شاخه‌های نامرغوب تولید می‌کنند و یا قسمت بالای گال در آن‌ها خشک می‌شود و در نهایت بیماری بعد ازر چند سال درخت را از بین می‌برد. بیماری سرطان مو از طریق زخم به گیاه منتقل می‌شود. این زخم می‌تواند در اثر عوامل مختلف ایجاد شود. این عوامل شامل سرمازدگی، انجام هرس، بیل‌زنی و سایر عملیات کشاورزی است.

مدیریت و کنترل سرطان مو

استفاده از قلمه سالم برای کاشت
از بین بردن حشرات ریشه‌خوار
دقت در انجام عملیات کشاورزی
حذف درختان آلوده
حذف شاخه‌های آلوده

علف‌های هرز

تلخه
تلخه گیاهی چند ساله است و تلخ مزه است که از علف‌های عرز انگور محسوب می‌شود. نام‌های دیگر این گیاه تلخ بیان، تلخ بن، سوخورا، مامکه، مامکه سفید، قورزه، تلخک و بوزونداک است. این گیاه ریشه صاف و عمیقی دارد و ارتفاع آن تا نیم متر هم می‌رسد. تلخه دارای ساقه منعشب است و در انتهای ساقه آن گل‌آذین تخم‌مرغی شکلی وجود دارد که بنفش است. این گیاه با رشد در مزارع و باغ و رقابت بر سر مواد غذایی با محصول کشت
شده باعث کاهش عملکرد در محصول می‌شود.

مرغ
مرغ گیاهی از تیره گندمیان است که با نام‌ها چایر، مَرغ، چکواش، بندواش، سگ واش، علف برمودا و علف دوروا نیز شناخته می‌شود. این علف دستک دار در مناطق گرم و نیمه گرم از جمله ایران یافت می‌شود. این گیاه از جمله علف‌های هرز مهاجم با قدرت رقابت بالا محسوب می‌شود. این گیاه در نور زیاد و هوای گرم قادر به رشد سریع است. مرغ دارای ریشه‌های افشان است که در شرایط خشکی قادرند برای جستجوی رطوبت تا عمق 2 متری خاک نفوذ کنند اما بیشترین توده را در اعماق کمتر از ۶۰ سانتیمتر تشکیل می‌دهد. بذر این گیاه قادر است در پاییز یا بهار جوانه بزند. این گیاه علاوه بر بذر قادر است از طریق قطعه‌قطعه شدن و پراکنش قطعات ریزوم یا استولون که توسط ماشین‌آلات کشاورزی و یا به صورت‌های دیگر انجام می‌گیرد، تکثیر پیدا کند.

شیرین بیان
شیرین بیان گیاهی خودرو و چندساله است که به علت خواص دارویی مصرف می‌شود. ارتفاع این گیاه تا یک متر و در نواحی معتدل تا دو متر می‌رسد. این گیاه دارای برگ‌هایی به اندازه 7 الی 15 سانتی‌متر است. این برگ‌ها به شکل بیضوی هستند. شیرین بیان دارای گل‌هایی مجتمع در انتهای ساقه‌های گل‌دهنده است. این گل‌ها به رنگ‌های صورتی، بنفش، زرد و آبی کم‌رنگ وجود دارند. این گیاه دارای میوه‌هایی مستطیل‌شکل به طول 2 الی 3 سانتی‌متر است که درون غلاف آن‌ها 3 تا 6 دانه لوبیا شکل وجود دارد. این گیاه دارای گونه‌های مختلفی از جمله گونه اسپانیایی، گونه روسی، گونه ترکی و گونه ایرانی است. اگرچه این گیاه مصرف دارووی داردف اما در صورت رویش در مزرعه یا باغ به‌عنوان گونه مهاجم شناخته خواهد شد.

پیچک
پیچک صحرایی با نام علمیConvolvulus arvensis یک گونه از رده پیچک‌ است. این گیاه یکی از علف‌های هرز یک یا چند ساله دارای ریشه عمیق و مقاوم به خشکی در ایران است. ویژگی‌های این گیاه وجود ساقه پیجنده یا خوابنده، برگ‌های با دمبرگ پیکانی‌شکل کشیده خطی، باریک و سه‌گوش، گل‌های سفید یا بنفش و میوه فاقد کرک کپسولی شکل است.

قیاق
قیاق که نام‌های دیگر آن سهر، قمیش، کالش، هلیط و علف گاو است دارای سنبلچه‌های مضاعف دارد. یکی از آن‌ها بی‌پایه و تخم‌مرغی شکل است و نیم سانتیمتر طول دارد؛ گل‌هایش هرمافرودیت و گلوم‌هایش مقعر و بدون نوک و ریشه بوده که با موهای نرمی پوشیده شده است. گلوم تحتانی به ریشک مَفصلی و تابیده‌ای که طول آن از ۱۰ تا ۱۵ میلیمتر تجاوز نمی‌کند منتهی می‌شود. انتهای دو طرف گلوم تحتانی دندانه‌دار است. گل‌های این نوع سنبلچه سه پرچم و یک تخمدان با خامه‌ای دراز و پَرمانند دارد. سنبلچه‌ دیگر باریک، پایه‌دار، و با مفصلی به‌ساقه‌ گل‌دهنده متصل است. طول آن از ۵ تا ۷ میلیمتر تجاوز نمی‌کند و گلوم‌هایش مقعر و فاقد ریشک و گل‌های آن نر و گاهی خنثی است که فقط از یک گلومل تشکیل یافته است. دانه گیاه قیاق نسبتا درشت، شفاف، نوک‌تیز و تخم‌مرغی شکل است. رنگ آن عنابی تند و مایل به سیاه است که قطری نزدیک به ۲ تا ۳ میلیمتر دارد.

چچم
چچم یا گیج دانه گیاهی از تیره گندمیان است که ساقه آن می‌تواند تا یک متر رشد کند. تکثیر این گیاه از طریق بذر صورت می‌گیرد و بذرها پس از ریزش در بهار جوانه خواهند زد. این گیاه دارای برگ و غلاف برگ صاف و سبز است. سنبله‌های این گیاه بسیار شبیه به گندم اما سبز رنگ است. دانه چچم داخل دو گلومل قرار دارد و برخلاف ساير گونه‌ها قطور، بادكرده، شياردار و عاری از مو است. طول بذر چچم 2 تا 6 ميليمتر است.

نی
این علف هرز جزو علف‌های چند ساله است که از طریق بذر و ریزوم تکثیر می‌شود. این گیاه دارای ریزوم و ریشه قوی عمقی است و علاوه بر ایجاد رقابت در مصرف مواد غذایی به علت ایجاد تراکم در زمین زراعی مانع انجام عملیات زراعی می‌شود. همچنین وجود این علف هرز می‌تواند به‌عنوان محلی برای ظهور و تکثیر آفات برای محصول خطرناک باشد.

تی حجم زیادی از آب را تبخیر می‌کند و ریشه‌های متراکم آن باعث باتلاقی شدن آبگیرها می‌شود. این علف هرز از علف‌های هرز همه‌گیر در سطح جهان است.

چسبک
چسبک، ارزن وحشی یا یاپوشقان گیاهی یک ساله و تابستانه است که خاک فشرده، دارای نیتروژن و فسفر بالا را ترجیح می‌دهد. این گیاه ایستا و به ارتفاع ۳۰ تا ۸۰ سانتى‌متر است که توسط بذر تکثير مى‌شود. ساقه آن راست، ابتدا سبزرنگ و متمايل به قرمز، بدون کرک و يا در قسمت‌هاى پائين پانيکول پوشيده از پرزهاى ريز است. برگ‌هاى اين گياه فاقد کرک، چروکيده، به‌ندرت به رنگ سبز تيره، سرنيزه‌اى شکل، به طول ۵ تا ۲۰ سانتى‌متر و عرض ۴ تا ۸ ميلى‌متر و داراى حاشيه‌اى ناهموار است.

تلخه‌بیان
تلخه‌بیان گیاهی از خانواده باقالائیان است. این گیاه رقم‌های مختلفی دارد. گیاهان این خانواده به شکل علفی، درختچه و یا بوته‌ای رشد می‌کنند. این گیاه عمومأ چند ساله است. این گیاه رویش بهاره دارد و طول آن تا 80 سانتی‌متر نیز می‌رسد. ساقه تلخه‌بیان نسبتأ ضخیم است و دارای برگ‌های بیضی شکل و ابریشمی با 7 الی 12 جفت است. گل‌های این گیاه سفید شیری و گل‌آذین آن ضخیم است. میوه آن کرکدار، خمیده، محتوی 3 الی 7 دانه و جدار آن در حد فاصل دانه‌ها به سختی فشرده شده است. نحوه تکثیر این گیاه از طریق ایجاد ساقه‌های هوایی روی ریشه‌های عمیق و گسترده خود است. در ایران این گیاه دارای سه گونه است که عبارتند از تلخ‌بیان درختچه‌ای بلوچی، تلخه‌بیان بیابانی و تلخه‎بیان معمولی که دو گونه‌ی آخر از علف‌های هرز مهاجم به‌شمار می‌آیند.

اسفناج وحشی
اسفناج وحشی یا آترپیلکس یک گیاه خودرو، چند ساله و بیابانی است. این گیاه دارای برگ‌های درشت قرمز رنگ و گل‌های ریز سفید یا زرد است و در مقابل خشکی و گرمای زیاد مقاوم است و در محیط‌های شور به خوبی رشد می‌کند. همچنین برای خوراک دام مناسب است.

کاتوس
گیاهی است چند ساله، دارای ریشه‌های قوی و ساقه‌های بالا رونده. ساقه‌ها محتوی شیرابه سفیدرنگ هستند. این گیاه جز علف‌های هرز مهاجم بوده و اولین‌بار در دشت مغان مشاهده شده است. بذر کاتوس، عامل اصلی در تکثیر و انتشار این علف هرز است اما می‌تواند از طریق ریشه نیز تکثیر یابد. در باغات با تکیه بر درختان میوه بالا رفته و تاج گیاه را می‌پوشانند و به این ترتیب مانع رسیدن نور کافی و کاهش فتوسنتز گیاه می‌شوند. این گیاه چند سالی است که وارد ایران شده است اما به طور چشمگیری در سرتاسر کشور پراکنده شده است و از استان‌های اردبیل، گلستان، گیلان، مازندران، آذربایجان شرقی و غربی، قزوین، تهران، اصفهان، یزد و خوزستان گزارش شده است.

كنگر وحشي
این گیاه با نام علمی Cirsium Arvense Scop گیاهی خودرو با ساقه‌های ضخیم است. این گیاه بین 30 الی 80 سانتی‌متر رشد می‌کند و دارای ریزوم عمیق و ضخیم، برگ ها در دو سطح زبر و خشن، برگ‌های پایینی سینوسی با بخش‌های شانه‌ای و برگ‌های بالایی کوچک و گل‌های صورتی مجتمع در کپه‌هایی در انتها به شکل پانیکول دیهیم است. کنگر وحشی گیاهی بسیار مقاوم در شرایط خشکی است و می‌تواند در مناطق کم رطوبت و خشک هم بروید.

سلمه تره
سلمه تره، سلمک یا پویی دارای ظاهری کم و بیش آردآلود و سفید و خاکستری است. ساقه آن نسبتأ سخت و گاهی قرمز رنگ است. برگ‌های پایینی و میانی لوزی شکل و برگ‌های بالایی مستطیل شکل هستند. گل‌ها نیز خوشهای متراکم و به شدت متجمع هستند. کاسبرگ‌ها دربرگیرنده میوه به رنگ سبز هستند. زمان گلدهی این گیاه معمولأ ماه‌های خرداد تا آذر است.