صفر تا صد کشت انگور – قسمت دوم

روش‌هاي تكثير
مو نيز مانند ساير درختان و نباتات از طريق بذر، قلمه، خوابانيدن و پيوند زدن تكثير پيدا مي‌كند و پيوند زدن از ساير روش‌ها مهم‌تر است زيرا به‌وسيله پيوند مي‌توان انواع انگورهاي مرغوب بر روي پايه‌هاي مقاوم و از اضمحلال و نابودي تاك‌ها جلوگيري كرد. مانند تاكستان‌هاي فرانسه كه در اثر جمله حشره فيلوكسرا به نابودي كشيده شدند با پيوند كردن آنها بر روي پايه‌هاي مقاوم انواع تاك‌هاي آمريكايي كه به حشره فيلوكسرا مقاوم بودند از نابودي نجات يافتند.

روش ازدياد به‌وسيله بذر
ازدياد مو از طريق بذر مرسوم نيست زيرا نهال حاصله ممكن است مغاير با پايه مادري به‌دست آيد. بنابراين ازدياد مو از طريق بذر به‌منظور مطالعات آزمايشگاهي و اصلاح بذر براي به‌دست آوردن انواع پايه‌هاي جديد مورد استفاده قرار گيرد.

ازدياد به‌وسيله قلمه
قلمه مو را عموماً از بازوي مو يا شاخه‌هاي كاملاً خشبي شده مي‌گيرند تقريباً تمام موها را مي‌توان به‌وسيله قلمه تكثير نمود به‌استثناي بعضي گونه‌ها مانند V-Berlandieri (ويتس برلانديري) كه به سختي به‌وسيله قلمه ريشه‌دار مي‌شود فقط بايستي از طريق خوابانيدن شاخه تكثير داد. قلمه‌ها حداقل بايد به‌مدت يكسال در خزانه اول و يكسال هم در خزانه انتظار نگهداري شوند تا نهال كاملاً رشد كرده و ريشه‌هاي قوي توليد نمايد ولي در موكاري‌هاي اكثر مناطق ايران قلمه‌هاي بدون ريشه را در محل اصلي مي‌كارند. تكثير از طريق قلمه تمام صفات پايه مادري و صفات ژنتيكي آن حفظ و مورد استفاده قرار مي‌گيرند.

انتخاب قلمه‌ها طي دو مرحله انجام مي‌گيرد اول انتخاب پايه كه بايد از آن قلمه تهيه كرد دوم انتخاب قلمه‌ها از بين شاخه‌ها يا بازوهايي كه بايد از روي پايه مادري قطع شوند.

انتخاب پايه مادري
شاخه‌ها (بازوها) كاملاً خشبي، سالم، بدون آلودگي و خيلي ضخيم هم نباشند. زيرا قلمه‌هاي خيلي ضخيم ريشه‌دار نمي‌شوند و شاخه‌هاي سرما ديده، يا در اثر تگرگ زخم خورده باشند و يا سبز باقي مانده باشند يا در اثر آفات برگ خود را زود از دست داده باشند قلمه‌هاي خوبي نخواهند بود بايد از اين‌گونه قلمه‌ها خودداري كرد.

قطع بازو يا شاخه از پايه مادر
قطع بازوها از پايه مادري بعد از خزان برگ در اواخر پاييز يا اوايل بهار قبل از شروع فعاليت حياتي گياه انجام مي‌گيرد. در نواحسي سردسير با زمستان‌هاي سخت قلمه را بايد در پاييز قبل از شروع سرماي زمستانه تهيه و در جاي محفوظ دور از سرما نگهداري كرد و در عمق 100-75 سانتي‌متر در فضاي آزاد در خاك نگهداري نموده در بعضي جاها قلمه را پس از جدا كردن از پايه مادري بلافاصله در خاك در محل اصلي مي‌كارند در صورتي‌كه سرماي زمستانه وجود نداشته باشد هيچ‌گونه مشكلي پيش نخواهد آمد. انواع قلمه‌ها عبارتند از:

• قلمه ساده
• قلمه پاشنه‌دار
• قلمه قنداق‌دار
• قلمه جوانه

بهترين نوع قلمه مو عبارت است از قلمه پاشنه‌دار و قلمه قنداق‌دار كه در هنگام برداشت قلمه از پايه مادر سعي مي‌كنند قسمتي از شاخه دوساله كه قلمه يكساله روي آن قرار دارد از پايه مادري جدا كنند. چنانكه پايه مادر شاخه دوساله كوتاه يا بلند باشد آن را پاشنه‌دار و يا قنداق‌دار مي‌گويند.

مشخصات يك قلمه خوب عبارت است از:

• شاخه انتخابي براي قلمه بايد كاملاً رسيده و خشبي باشد
• در روي پايه مادر از مواد غذايي غني باشد
• پوست قلمه بايد شفاف بدون لكه سياه و تيره باشد
• فواصل بين گره‌ها متوسط باشد
• قسمت زير پوست سبزرنگ باشد
• مغز قلمه نازك و روشن باشد
• مقطع قلمه بايد گرد باشد
• قطر قلمه در انواع انگور V-venifera 12-8 ميلي‌متر باشد
• طول قلمه 35-25 سانتي‌متر و در موستان‌هاي ديم در ايران طول قلمه را 1.5-1 متر در نظر مي‌گيرند و در خاك‌هاي غني طول قلمه را كوتاه‌تر مي‌گيرند.

ريشه‌دار كردن قلمه‌ها
ريشه قلمه‌ها همزمان با رويش جوانه‌هاي روي شاخه از كليه گره‌ها كه در داخل خاك واقع شده‌اند خارج مي‌شوند و در بعضي از ارقام مانند Berlanderi ريشه قلمه به‌سختي و به‌كندي تشكيل مي‌شود. براي تسهيل در ظهور ريشه موارد ذيل مورد استفاده قرار مي‌دهند.

استرا تيفيكاسيون
عبارت است از كاشت قلمه در ماسه شسته مرطوب كه در ته يك جعبه مقداري ماسه به ضخامت 15 سانتي‌متر ريخته و روي آن يك طبقه قلمه و بدين‌صورت ادامه داده تا جعبه از قلمه و ماسه پر شود.

خيس كردن قلمه
در اين طريق قلمه‌ها را در آب جاري به ارتفاع 10-5 سانتي‌متر در صورتي‌كه آب جريان نداشته باشد مقداري خاك ذغال به آب اضافه مي‌كنند و اين طريق براي ريشه دار كردن خيلي كم معمول است.

كندن پوست قلمه
در اين روش پوست قلمه كه در خاك قرار گرفته برمي‌دارند و گاهي هم براي ريشه زودتر خارج شود پوست را به‌وسيله بُرس فلزي مي‌خراشند.

هورمون‌هاي گياهي
هورمون اكسين يا فيتوهورمون در تمام بافت‌هاي گياهي در حال رشد وجود دارند براي تسهيل در ريشه‌دار شدن قلمه‌ها از اين هورمون‌ها استفاده مي‌كنند. از هورمون‌هاي طبيعي و مصنوعي اسيدانيدول آستيك و اسيدانيدول بوتريك استفاده مي‌شود.

ادرار تازه حيوانات كه از گياهان تغذيه شده باشند نيز داراي اكسين است فرو كردن قلمه‌ها در داخل ادرار بعضي اوقات نتيجه‌بخش بوده و براي اين كار ته قلمه‌ها را به مدت چند ساعت در مخلوط رقيق ادرار قرار مي‌دهند.

كاشت قلمه
قلمه‌ها جدا شده از پايه مادري در آخر فصل زمستان يا اوايل بهار مي‌كارند و در بعضي مناطق ترجيح داده مي‌شود كه در فصل پاييز قلمه‌ها را بكارند.

كاشت قلمه در زمين اصلي
اين كار را براي موهايي انجام مي‌دهند كه قلمه‌ها به آساني ريشه‌دار نمي‌شوند در كشت ديمي از اين طريق استفاده مي‌كنند و كشت خزانه رواج چنداني ندارد.

كشت در خزانه
براي ريشه‌دار كردن قلمه‌ها با اين روش ابتدا زمين را شخم عميق زده و خاك نرم مهيا مي‌كنند سپس شيارهايي به عمق 20 تا 30 سانتي‌متر متناسب با طول قلمه به فاصله 50-40 سانتي‌متر از يكديگر حفر گرديده و قلمه‌ها را به فاصله 5 سانتي‌متر پاي ديوار شمالي شيارها پهلوي هم به‌نحوي قرار مي‌دهند كه 1 يا 2 جوانه انتهايي خارج از خاك قرار مي‌گيرد. قلمه‌ها به مدت يكسال در خاك باقي مي‌مانند و در پائيز همان سال كاشت و يا ابتداي سال دوم قبل از آغاز فعاليت‌هاي حياتي گياه از خزانه اول درآورده و به خزانه دوم يا خزانه انتظار به فاصله 75 سانتي‌متر بين خطوط و 50-40 سانتي‌متر روي خطوط مي‌كارند در بعضي اوقات اگر ريشه به حد كافي موجود باشد از خزانه اول مستقيماً در محل اصلي مي‌كارند.

ازدياد مو از طريق خوابانيدن
يكي ديگر از ريشه‌دار كردن مو استفاده از خوابانيدن شاخه‌هاي مو است براي اين منظور شاخه خشبي مو را از نزديك‌ترين شاخه به زمين انتخاب و آن را در شياري به عمق 10 تا 12 سانتي‌متر در مجاورت بوته اصلي ايجاد كرده و آن را زير خاك مي‌كارند و يك تا دو جوانه خارج از خاك گذاشته بقيه را حذف مي‌كنند. بهترين موقع خوابانيدن در فصل پائيز بعد از ريزش برگ‌ها مي‌باشد و اين شاخه بعد از يكسال قابل برداشت و كشت در محل‌هاي ديگر است.

ازدياي به‌وسيله پيوند
موارد استفاده از پيوند به شرح ذيل است:

• براي مقابله با شرايط نامساعد خاك
• استفاده از پايه‌هاي مقاوم به افات و بيماري‌ها
• تبديل يك رقم به رقم ديگر
• اصلاح و جوان كردن تاك‌هاي پير و قديمي

استفاده از پيوند مو تا زمان پيدايش آفت فيلوكسرا كمتر مورد توجه بود و در حال حاضر نيز در كشورهاي مانند ايران كه اين آفت وجود ندارد ازدياد به‌وسيله پيوند معمول نمي‌باشد. بعد از شيوع آفت فيلوكسرا در اروپا كشت موهاي ويني‌فرا غيرممكن شد بعد از سال‌ها مطالعه موهاي آمريكايي مقاوم به اين آفت شناخته شده و مسئله پيوند روي پايه‌هاي مقاوم در اراضي آلوده براي موكاران اروپايي يك امر اجباري شد.

پيوند
عمليات پيوند در مو به دو صورت زير انجام مي‌شود:

هنگامي كه پايه ريشه‌دار شده و در زمين اصلي كاشته و مستقر گرديده است پيوند بر روي آن پايه انجام مي‌گيرد. اين نوع پيوند تا حدي مشكل‌تر از پيوند روميزي مي‌باشد چرا كه فراهم نمودن شرايط لازم براي موقعيت مانند دما، رطوبت و غيره مقدور نخواهد بود.
پيوند روميزي: در اين روش چون عمليات در كارگاه انجام مي‌گيرد و كليه شرايط فراهم مي‌شود و بلافاصله پس از عمليات پيوند و آن را در خزانه يا نهالستان كه براي اين منظور آماده شده مي‌كارند و در بهار همان سال به زمين اصلي منتقل مي‌نمايند. نكته مهم در پيوندزني بايستي لاية زاينده يا كامبيوم پايه و پيوندك كاملاً با هم تطابق داشته باشند.

انواع پيوند
پيوند انگلي يا نيمانيم: براي انجام اين پيوند ابتدا پايه را از ارتفاع 25 تا 30 سانتي‌متر از سطح خاك قطع كرده و تمام جوانه‌ها را مي‌كنند و بر روي شاخه پيوندك يك جوانه نگهداري مي‌كنند پس از آماده سازي پايه و پيوندك كه داراي قطر برابر هستند طوري مي‌تراشند كه بالاي مقطع پايه و سمت زيرين مقطع پيوندك كه شكاف عمودي به اندازه 4 تا 6 ميلي‌متر در امتداد طول مقطع ايجاد كرده و با تيغه چاقو لبه‌ها را كمي باد كرده به‌طوري كه زبانه پيوندك و پايه بتوانند داخل هم قرار گرفته و همديگر را نگهداري نمايند. آنگاه با نخ باغباني محكم بسته مي‌شوند پس از جوش خوردن قلمه براي ريشه‌دار كردن مانند قلمه‌هاي معمولي در هواي آزاد مي‌كارند و بعد از يكسال به زمين اصلي منتقل مي‌كنند.

پيوند اسكنه‌اي يا شكافي: از اين نوع پيوند بر روي پايه پير و مسن و نامرغوب استفاده مي‌شود. براي تهيه پايه ابتدا خاك اطراف بوته را نزديك ريشه خالي كرده و آنگاه تنه را از 2 تا 3 سانتي‌متري بالاي سطح خاك با اره تيز قطع كرده و با چاقو شكافي به شكل مثلث در مي‌آورند و چوب داخل مثلث را برداشته و پيوندي كه قبلاً شكل مثلث تهيه شده در داخل شكاف قرار مي‌دهند و اطراف آن را با چسب پيوندي مي‌پوشانند چون مقطع اين دو با هم مساوي نيست بنابراين پيوندك را بايد طوري در پايه قرار داده شود كه در 2 الي 3 نقطه لايه زاينده بر روي هم قرار گيرند.

از اين قبيل پيوندها مي‌توان پيوند شكمي، پيوند جانبي و پيوند اسكنه جانبي را نام برد. براي موفقيت در امر پيوندزني بايد به نكات زير توجه شود.

دما: بافت‌هاي كامپيوم موقعي خوب عمل مي‌كنند كه درجه حرارت بيش از 15 درجه باشد و در شرايط اپتيمم بين 25-20 درجه سانتي‌گراد باشد.
تطابق نسبي پايه و پيوندك: پايه و پيوندك بايد هم‌جنس باشند پيوند بين دو خانواده به ندرت جوش‌خورده و نتيجه مي‌دهد.
پايه و پيوندك هرچه جوان‌تر باشند درصد موفقيت بيشتر خواهد بود.
موفقيت در پيوند به كيفيت پيوندزني و انتطباق لايه زاينده پايه پيوندك، دما، تهويه، رطوبت محيط بستگي دارد.

احداث تاكستان
قبل از موكاري ابتدا بايد زمين موكاري را آماده كرد. چنانكه زمين شيب‌دار باشد بايد به احداث خطوط كنتور اقدام نمود در صورتي‌كه زمين مسطح باشد بايد پس از تسطيح كامل شخم به عمق 50-35 سانتي‌متر به‌وسيله ساپ‌سويلر حداقل در مسير كاشت رديف‌ها ايجاد كرد.

در دنيا هيچ نوع درختي مانند كاشت مو متنوع نمي‌باشد، در كشورهاي اروپا و امريكا مو را به‌صورت رديفي روي قيم‌ها، يا سيم و يا نرده و داربست به‌عمل مي‌آورند و فواصل رديف‌ها و بوته‌ها از يكديگر به جنس خاك آب‌وهوا، وسايل و ادوات، نوع واريته و شرايط اقتصادي بستگي دارد. در مناطق گرم و اراضي حاصلخيز واريته‌هاي با رشد قوي فاصله كاشت زيادتر در مناطق شمال و سردسير، فقير و واريته‌هاي كم رشد فواصل كمتر در نظر گرفته مي‌شود. در شرايط عادي فاصله رديف‌ها 4-3.5 و فاصله بوته‌ها را 3-2.5 متر مناسب مي‌دانند و بعضي نقاط مانند استان مركزي فاصله رديف‌ها 2-1.5 متر و در برخي موارد 3-2 متر و شيارها را به عمق 1 متر كنده و خاك آن را روي پشته مي‌ريزند در صورتي‌كه منطقه هرچه كم آب باشد شيارها را عميق‌تر احداث مي‌كنند زيرا بدين‌طريق ريشه در عمق بيشتر پخش شده و از رطوبت عمق خاك بيشتر استفاده مي‌كند. در كشور فرانسه در بعضي باغات غيرمكانيزه تا 6000 و در اراضي مكانيزه حدود 2000 بوته در هكتار كاشته مي‌شود. براي ارقام پررشد فاصله بيشتر و براي بوته‌هاي كم رشد فاصله را كمتر مي‌گيرند.

نياز آبي مو
بوته‌هاي مو براي حداكثر رشد با توجه به آب‌وهوا، نوع خاك، محل كاشت و ميزان بارندگي‌هاي ساليانه بايستي 1 تا 4 بار در سال آبياري شوند هربار آبياري بايد به اندازه‌اي باشد كه رطوبت خاك در عمق 1.5-1 متري كه محل انتشار ريشه است مرطوب شود.

موستان‌هاي ايران بر دو نوع هستند: موستان‌هاي ديم و آبي موستان‌هاي ديم عموماً در كوهپايه‌ها مي‌كارند كه در فصل بهار به اندازه كافي آب در آنجا وجود داشته و يا ميزان بارندگي اين مناطق بيش از 400 ميلي‌متر باشد در اين صورت نياز به آب آبياري نخواهد داشت ولي در مناطق كه بارندگي كم بوده و خاك‌ها سبك و شني باشند به هنگام نياز بايستي موستان آبياري شود.

هرس مو
مي‌گويند قيچي كليد رمز برداشت محصول در مو است اين اصطلاح درجه اهميت هرس را در امر موكاري نشان مي‌دهد. پاره‌اي از قواعد هرس بر مبناي اصول علمي از 60 الي 70 سال اخير تدوين شده و باعث پيشرفت سريع فن موكاري و اصلاح آن گرديده است.

در هرس مو بايستي موارد ذيل را در نظر گرفت:

• واريته مو و حاصلخيزي خاك
• ايجاد تناسب معقول بين اندام‌هاي هوايي و ريشه مو
• حفظ تعادل نسبي بين كميت و كيفيت انگور
• حفظ تعادل نسبي بين جوانه هاي بار دهنده و قدرت درخت

به‌طور كلي شاخه‌هاي پير بعد از 5 الي 8 سال تأثير خود را در امر كمك به باردهي جوانه‌ها عملاً از دست مي‌دهند بايد با عمل هرس و برحسب واريته‌ها بين شاخه‌هاي يك ساله و چند ساله مجدداً تعادل برقرار كرد.

روش‌هاي مختلف هرس مو
منظور از طريق مختلف هرس مجموعه عملياتي است كه نتيجه آن حفظ تناسب و تعادل و همبستگي كامل بين اندام‌هاي زنده خواهد بود. مجموعه اين روش‌ها در هرس هرچه باشد از دو روش كلي مشروحه ذيل تجاوز نخواهد كرد (هرس كوتاه و هرس بلند)

هرس كوتاه يا هرس شديد: در صورتي‌كه روي شاخه ميوه دهنده بيش از 2 تا 3 جوانه باقي نماند آن را هرس كوتاه مي‌نامند. اين نوع هرس براي ارقام ضعيف و بوته‌هايي كه در زمين‌هاي فقير، كم عمق، شني، خسك يا باير كاشته شوند و يا در موهاي بيمار و آفت‌زده در سال قبل ضعيف شده باشند، براي تقويت پايه‌ها و ترميم درخت مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

در ارقامي كه جوانه‌هاي پايين آنها محصول مي‌دهند بايد به روش كوتاه هرس شوند مانند فخري دزماري چنانكه جوانه وسط و يا بالاتر بارور شوند مو را بايد بلند هرس كرد.

هرس بلند يا هرس طويل: در اين هرس شاخه‌هاي ميوه دهنده بعد از هرس 3 تا 12 جوانه خواهند داشت. ارقام روميزي عموماً هرس طويل مي‌شوند تا محصول آن زيادتر و درصد قند پايين‌تر باشد زيرا زياد بودن قند در ارقام تازه‌خوري زياد به طبع مصرف‌كنندگان نمي‌باشد.

ارقامي كه جوانه‌هاي پايين بارده نيستند لازم است هرس طويل شوند مانند رقم كشمش يا سلطاني.

فصل هرس
هرس تاك در دو فصل انجام مي‌گيرد هرس خشك در فصل خواب و استراحت بوته‌ها و هرس سبز در تابستان در دوره فعاليت گياه.

هرس خشك را 15 تا 20 روز قبل از باز شدن جوانه‌ها در بهار نمي‌توان انجام داد و اين هرس با حذف شاخه‌هاي خشك و يا شاخه‌هاي بارده همان سال و به جا گذاشتن تعداد جوانه معين در روي آن، به‌طوري كه بتوان شاخه‌هاي بارده سال آينده را تأمين نمايد.

زمان هرس بستگي به سرماي زمستانه و يخبندان‌هاي زودرس پاييزه و يخبندان‌هاي ديررس بهاره و چگونگي نگهداري باغ، خواص ارثي مو، ممكن است هرس در فصل پاييز و يا بهار بعد از يخبندان‌هاي بهاره انجام داد.

هرس سبز
هرس سبز عبارت است از كوتاه كردن شاخه‌هاي پررشد، حذف شاخه‌هاي نابجا، پاجوش‌ها، ترك‌ها و حذف سر شاخه‌هاي بارده كه كلاً بعد از بيداري مو كه شروع به رشد مي‌كنند چون اينها زايد هستند موجب ضعيف شدن بوته مي‌شوند بايد قبل از طول آنها به 15 سانتي‌متر برسد حذف شوند.

هرس ريشه
ريشه‌هايي كه در سطح خاك مي‌رويند اگرچه به جذب مواد غذايي كمك مي‌كنند ولي با پيدايش آنها قسمتي از ريشه‌هاي عميقي از بين مي‌روند لازم است هر سال خاك اطراف تنه را كنار زده چنانكه از اين‌گونه ريشه‌ها وجود داشته باشد بايد هرس شوند. و هرس ريشه در ديم حائز اهميت است.

هرس فرم تاكستان‌ها
هرس فرم در ايران و ساير كشورهاي موخيز دنيا عبارتند از:

هرس موهاي خزنده يا خوابيده
در اين نوع هرس شاخه‌هاي مو را روي سطح زمين يا پشته قرار مي‌دهند طرز عمل بدين قرار است كه در پايان سال اول كليه شاخه‌هاي رو به بالا مرا قطع كرده و شاخه‌هاي رو به پايين از بالاي جوانه دوم هرس مي‌كنند. در سال دوم تنه تقريباً در سطح زمين قرار مي‌گيرد، در سال سوم از رشد چهار جوانه روي هر شاخه چهار شاخه جديد توليد مي‌شود كه بازوهاي مو را تشكيل مي‌دهند. در سال چهارم هر كدام از اين بازوها 3 تا 4 شاخه توليد مي‌كنند كه 2 با 3 شاخه آن بارور خواهند شد. در مناطق سردسير هرس اين‌گونه موها معمول است به‌طوري‌كه تنه كوتاه مو را به راحتي مي‌توان زير خاك نمود.

هرس پاچراغي
در اين روش موها به‌صورت ايستاده قرار مي‌گيرند. در پايان سال اول بعد از كاشت دو شاخه به‌وجود آمده شاخه قوي را نگه‌داشته و شاخه ضعيف را از ته قطع مي‌كنند. شاخه قوي را از بالاي دو جوانه قطع كرده و در طول تابستان سال دوم از دو شاخه توليد شده شاخه ضعيف حذف و شاخه قوي كه تنه مو را تشكيل خواهد داد از ارتفاع 150 سانتي‌متري قطع با نصب قيم نگهداري مي‌شود. در پايان رشد سال سوم كه تنه مو داراي دو شاخه اصلي مي‌باشد هر كدام را از بالاي جوانه دوم هرس مي‌نمايند و بقيه شاخه فرعي و پاجوش‌ها را حذف مي‌نمايند. در سال چهارم تنه مو حداقل داراي چهار شاخه خواهد بود كه سرتاي آنها افقي و نزديك به تنه مي‌باشند و بقيه را حذف مي‌شوند سر شاخه نگهداري شده بازوهاي تنه را تشكيل مي‌دهند و در پايان سال چهارم در انتهاي مو يك 2 تا 3 جوانه باقي گذاشته بقيه را قطع مي‌كنند. در سال پنجم تنها مو داراي سه بازو به طول 10 تا 25 سانتي‌متر و حداقل 6 شاخه بارده خواهد بود. نهايت در اواخر سال پنجم فرم پاچراغي كامل شده و ثابت مي‌ماند. و از اين به بعد در هنگام هرس روي هر شاخه فقط يك شاخه بارده كه نزديك به تنه است نگهداري بقيه را حذف مي‌كنند.

هرس شكل ديواري يا بادبزني
در اين هرس شكل‌هاي مختلفي ديده مي‌شود و به لحاظ اينكه در اين سيستم مو بايد حتماً تكيه‌گاهي داشته و به‌وسيله قيم‌هايي به‌صورت ديوار از شاخه‌ها درمي‌آيد. فرم ديواري نيز مي‌گويند و اين فرم در اكثر كشورهاي موخيز دنيا معمول است. انواع سيستم‌هاي آن در آذربايجان غربي و خراسان وجود دارد.

سيستم ديواري يا ريسماني
اساس اين سيستم مبتني بر تربيت مو به‌صورت ايستاده مي‌باشد كه شاخه‌هاي مو از ارتفاع معيني از سطح زمين روي سيم‌ها قرار مي‌گيرند و انواع مهم آن عبارتند سيستم كوردون يا ريسماني يك طرفه و يا دوطرفه مي‌باشد.

سيستم كوردون يا ريسماني
در اين سيستم شاخه‌هاي مو بر روي سيم‌كشي‌هايي كه بر روي دو قيم چوبي يا بتوني استوار هستند گسترده مي‌شوند فاصله رشته‌هاي سيم از زمين 75-50 سانتي‌متر و فاصله از همديگر 50-25 سانتي‌متر است.

به‌طور كلي شكل كوردون مي‌تواند يك‌طرفه و يا دوطرفه و يا بيشتر باشد، ارتفاع كوردون نيز به شرايط آب‌وهوايي، جنس خاك و حاصلخيزي خاك بستگي دارد معمولاً ارتفاع را بين 80 تا 250 سانتي‌متر تغيير مي‌كند، در نواحي گرم و معتدل ايران مي‌توان ارتفاع كوردون را بيشتر گرفت و فاصله بوته‌ها 5/2 متر و فاصله رديف‌ها را 2.5 متر انتخاب كرد.

در اين سيستم هرس كه شاخه‌ها بر روي 2 يا 3 رديف سيم هدايت شده‌اند به‌طور كلي در هر شاخه مو بارده 6 تا 10 جوانه نگهداري بقيه را حذف مي‌كنند، و شاخه‌ها مانند بادبزني به سمت بالاي سيم هدايت مي‌شوند.

هرس فرم آلاچيق يا پركولا
در اين فرم هرس درخت مو طويل و ارتفاع آن تا 2 متر مي‌رسد و تنه در كنار قيم‌هاي بلند قرار داده كه به طريق داربستي به يكديگر متصل مي‌باشند. در انتهاي تنه بازوهاي چند ساله به‌طور سايبان روي داربست قرار مي‌گيرند. هر سال بازوها را در ارتفاع 80 تا 100 سانتي‌متري به‌طور يكسان قطع مي‌كنند تا جوانه‌هاي كافي براي توليد شاخه‌هاي يك‌ساله بارور به‌وجود آيند.

سيستم چتري
اين سيستم بيشتر در كشورهاي اروپايي معمول است. در اين سيستم دو شاخه نسبتاً بلند كه بر روي تنه قرار دارند انتهاي آنها را خم كرده و بر روي سيم‌هايي كه كشيده شده‌اند مهار مي‌كنند طول اين بازوها گاهي به 2 متر و بيشتر نيز مي‌رسد. در اين سيستم كيفيت انگور به‌طور قابل ملاحظه‌اي افزايش مي‌يابد. ارتفاع بوته‌هاي مو حدود 70 الي 80 سانتي‌متر از سطح زمين است، نخستين سيم در ارتفاع 70 و دومين سيم به فاصله 35 سانتي‌متر از سيم اول قرار دارد و فاصله بوته‌ها از همديگر 1.5 متر و فاصله دو رديف 180 سانتي‌متر در نظر مي‌گيرند.

ميزان مواد و عناصر موجود در ميوه انگور
ميزان مواد و عناصر موجود در ميوه انگور به نوع رقم و شرايط آب‌وهوايي محل كاشت و درجه رسيدگي بستگي دارد. براساسا آزمايشات انجام گرفته ميانگين مواد غذايي موجود در 100 گرم انگور تازه و كشمشي به‌شرح جدول ذيل مي‌باشد.

از مهم‌ترين مواد قندي انگور تازه ساكاروز، گلوگز و دكستروز مي‌باشد و از اسيدهاي آلي اسيدفورميك، اسيدماليك، اسيدسيتريك و اسيدتارتاريك را مي‌توان نام برد. در آب انگور علاوه بر آب، قند و اسيدهاي مختلف 3.5 تا 4 درصد بي‌تارتارات پتاسيم و همچنين عناصري مانند آهن، منگنز و سيليس وجود دارد. مقدار انرژي موجود در 100 گرم انگور تازه 67 كيلوكالري و در كشمشي برابر 268 كيلوكالري مي‌باشد.

تغذيه تاكستان‌ها
توليد و افزايش محصول تاكستان‌هاي كشور مبتني بر يك سري عواملي است كه هر كدام از آنها با وجود تغييرات وسيع آب‌وهوايي در عملكرد و كيفيت محصول اثرات مستقيم دارند. يكي از اين عوامل مصرف كودهاي آلي و شيميايي است.

به‌طوركلي كود يكي از حلقه‌هاي پيچيده بهره‌وري است كه با افزايش محصول رابطه مستقيم دارد. با توجود اينكه تقويت موستان‌ها از قرن‌ها پيش معمول بوده ولي آزمايشات و تحقيقات علمي پيچيدگي خاص عناصر غذايي با رشد و باردهي انگور كاملاً مشخص شده است. بديهي است با استقرار چندين ساله تاك در يك قطعه زمين و بهره‌برداري دايم و چند ساله از آن طوري وانمود مي‌شود كه مو يك نبات كم توقع بوده و احتياج به كمك اضافي و تقويت به‌وسيله كودهاي شيمايي و آلي را ندارد. در صورتي‌كه تحقيقات وسيع نشان داده كه مو در خاك‌هاي فقير نه فقط كاهش عملكرد به‌همراه دارد بلكه به‌تدريج ضعيف شده نهايت به خشكي مي‌انجامد.

كاهش عملكرد در يك موستان به ميزان عناصر قابل جذب، شست‌وشوي مواد و عدم تعادل عناصر غذايي در خاك مي‌دانند و مقدار مصرف آنها نيز به سيستم موكاري، مقدار عناصر غذايي مصرفي، جنس خاك و ارقام مو بستگي دارد.

برآورد منطقي نياز كودي مو بايستي براساس نتايج تجزيه سطحي و عمقي خاك (آزمون خاك) استوار باشد، در صورت عدم امكانات آزمون خاك توصيه كودي بايد براساس توصيه‌هاي عمومي انجام پذيرد. اينك براساس مطالعات انجام شده نياز كودي انگور به تفكيك عناصر به‌شرح ذيل خلاصه مي‌شود.

كودهاي دامي
كود دامي كاملاً پوسيده بدون بذر علف‌هاي هرز به ميزان 30-20 تن از طريق چالكود در عمق 60-20 سانتي‌متري پاي بوته‌ها در فصل پاييز ندرتاً در فصل بهار براي مدت 4-3 سال يكبار مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

كودهاي شيميايي
مصرف كودهاي شيميايي به تعداد جوانه‌هاي باردار و مقدار محصول بستگي دارد زيرا هرچه اين جوانه‌ها در يك رقم انگور بيشتر باشد به كود بيشتر نياز خواهد بود.