شته سبز رز

نام آفت: شته رز یا گل سرخ

نام علمی: Macrosiphum rosae

درخچه رز (Rosa spp.) تیره گل‌سرخیان (Rosaceae) یکی از قدیمی‏ترین گیاهان مورد استفاده اقوام ایرانی است که قدمت کشت و کار آن به زمان‏های ما قبل تاریخ می‏رسد. این گیاهان، با رقم‏‌های بسیار متنوع در سراسر ایران کشت می‏شوند. گل رز یکی از زیباترین و پرطرفدارترین گل‏های زینتی جهان می‏باشد که به علت دارا بودن ویژگی‏‌هایی مانند پایداری (چند ساله بودن)، طولانی بودن دوران گلدهی و وجود ارقام متعدد زینت بخش منازل، باغ‌ها و به ویژه فصای سبز شهری می‏باشد. گل رز مورد حمله آفات متعددی قرار می‏گیرد. که در این بین شته گل سرخ Macrosiphum rosaae مهم‌ترین آفت آن محسوب می‏گردد.

شته گل سرخ، حشره‏ای همه جا زیست و دارای پراکنش جهانی می‏باشد و سالانه خسارت بسیاری را وارد می‏کند. این شته اختصاصاً روی رز و نسترن فعالیت داشته و در تمام مناطق کشور با درجه اهمیت اقتصادی زیاد انتشار دارد. ظاهراً نسترن‏‌ها، گل محمدی و رز کمتر به این شته آلوده می‏شوند و رزهای پیوندی به شدت مورد حمله قرار می‏گیرند.

مشخصات ظاهری شته سبز رز:

🦗 حشره‏ای با اندام دراز و کشیده
🦗 شته‌‏های بالدار بکرزا و بچه‌‏زا درشت‏‌تر و حدود ۶ میلی‏متر هستند ولی بی بال‏های بچه‌‏زا حدود ۴ میلی مترند
🦗 رنگ سر و قفسه سینه به رنگ قهوه‏ای، کورنیکول سیاه و ناحیه دمی سبز کمرنگ است
🦗 شاخک‏ها از بدن شته درازترند
🦗 دم شته کمرنگ و شاخک شته بالدار تماماً سیاه است.

چرخه زندگی شته سبز رز:

شته سبز رز در نواحی سردسیر زمستان را به صورت تخم و در نواحی معتدل و گرم به صورت شته بچه‌‏زا و بکرزا می‏گذراند و به طور کلی در شرایط شهری مثل کرج شته گل سرخ در تمام طول سال به جز فصل تابستان فعال می‏باشد و در اوائل بهار و به محض افزایش نسبی دما روی جوانه گل، برگ و سرشاخه‌‏ها متمرکز شده و از شیره نباتی تغذیه می‏کند. تولید مثل این شته در طول سال زیاد بوده و تعداد زیادی در سال ایجاد می‏کند. از اواسط بهار افراد بال‌دار رشته در بین کلنی ظاهر شده و موجب انتشار آفت می‏گردد.

خسارت و علائم شته گل رز:

🦗 شته گل رز روی جوانه‌‏های برگ، شاخه‌‏ها و جوانه‏‌های گل مستقر شده و با خرطوم خود از شیره نباتی تغذیه کرده

🦗 موجب متوقف شدن رشد جوانه‏‌ها و مانع باز شدن برگ‏‌ها و شکفتن غنچه‏‌های گل

🦗 نهایتاً موجب ضعیف و پژمرده شدن بوته‌‏های رز می‏شود.

🦗 بر اثر فعالیت شته، ترشحات چسبناکی نیز تشکیل می‌‏شود که روی بوته‏‌های آلوده ملاحظه می‏گردد.

روش های کنترل شته گل رز:

آبیاری روزانه رز

شاخ و برگ ها و ریشه های قهوه ای و پژمرده را جدا کنید. شته ها معمولا درون قسمت های خشک شده گیاهان تخم می گذارند، بنابراین این ها را ببرید و دور بریزید تا نسل بعدی شته ها در باغچه تان متولد نشوند. شاید بخواهید هرگونه برگ و ریشه و گلی که توسط شته ها آسیب زیادی دیده را هم بچینید. اگر دیدید برگ یا گلی سوراخ سوراخ شده، حتما آن را بکنید.

هر صبح رز ها را با یک اسپری یا شلنگ آبپاشی کنید

با یک شیر آب و یا اسپری که آب را در مساحت زیادی پخش کند، هر صبح رز ها را آبیاری کنید. نازل سر شیر آب را طوری تنظیم کنید که آب خیلی آرام بپاشد و رزها را خراب نکند. شاید شته ها خیلی اعصاب خرد کن باشند اما قوی یا مقاوم نیستند. شته هایی که وارد باغچه تان شده اند را غرق کنید.

بیشتر شته ها بال ندارند و اگر با آب شسته شده و آب آنها را ببرد دوباره نمی توانند پرواز کنند و روی بوته های رز بنشینند.

با دقت زیر برگ های رز را هم آبیاری کنید

شته ها تمایل دارند زیر برگ ها جمع شوند تا از تابش مستقیم آفتاب در امان بمانند. برای آبیاری، زاویه نازل آبپاش را نزدیک به زمین تنظیم کرده و آن را برعکس بگیرید تا به زیر برگ ها بخورد و هر شته ای که آنجا قایم شده است را پرت کند پایین.

از تمام زاویه ها گل را آبیاری کنید و مطمئن شوید  که به زیر همه گلها و برگ ها می رسد.

معرفی شته خوارها

کفشدوزک بخرید و شب هنگام در باغچه رها کنید

حدود 250 تا 1500 عدد کفشدوزک از مغازه لوازم باغبانی یا مغازه مبارزه با آفات خریداری کنید. کفشدوزک ها را حدود 20-45 دقیقه در یخچال بگذارید و آخر شب در باغچه رها کنید تا احتمال بیرون رفتنشان از باغچه کم شود. کفشدوزک ها شته می خورند و چند کفشدوزک می توانند حسابی به خدمت شته ها برسند.

کفشدوزک ها را پایین بوته ها قرار داده و صبر کنید قبل از آنکه مشغول به کار شوند کمی تا آن بالا راه بروند.

پس از اینکه کفشدوزک ها را روی زمین گذاشتید کمی آب گرم رویشان بپاشید تا بیشتر مشتاق ماندن در باغچه شوند. آنها مکان های گرم و مرطوب را دوست دارند.

نکته: کفشدوزک ها بصورت دائمی در باغچه تان نمی مانند. همین که شته ها خورده شدند، کفشدوزک ها یا به قسمت های دیگر باغچه رفته و یا همه با هم از باغچه می روند.

چیزهای جالب برای پرنده ها اطراف باغچه بگذارید تا توجه شان جلب شود

فقط در صورتی که نمی خواهید کفشدوزک بیشتری بیاورید، این کار را بکنید. اگر نمی خواهید کفشدوزک های بیشتری داشته باشید، چند ظرف غذا و خانه پرنده اطراف باغچه بگذارید تا برای پرندگان جذاب شود. چکاوک ها و پرندگان اینچنینی کوچک عاشق خوردن شته ها هستند، البته کمی طول خواهد کشید که همه شته ها خورده شوند.

بهتر است چند لانه و ظرف غذای پرنده در اطراف رزها بگذارید تا پرنده ها تمام محوطه را پوشش دهند.

در نزدیکی رزهایتان گل های شهد و صمغ دار بکارید تا کفشدوزک ها جمع شوند.

این گیاهان را در فاصله 2-6 فوتی  (0.61-1.83 متر) از رزها بکارید. این شهد ها حیوانات شته خوار را جذب کرده و آنها در اطراف باغچه می مانند و دنبال طعمه می گردند. اگر گیاهان به اندازه کافی به رزها نزدیک باشند، این حشرات شته ها را می خورند. همچنین دیده شده که انها جذب گلهای شهدداری مثل گل کازمز و استونکروپ می شوند.

روغن درخت نیم به رزها اسپری کنید تا شته ها را بکشد و گیاهانتان در امان باشند.

روغن نیم خالص را در یک بطری اسپری دار بریزید و 2-3 بار گیاهان شته زده را اسپری کنید.این روغن یک آفت کش طبیعی است که از تخم گیاه کشیده می شود که شته ها را در خود پوشانده و مانع تخم گذاری یا تغذیه آنها می شود.

روغن نیم به گیاهانتان آسیب نمی زند اما حشرات مفید را هم فراری می دهد. اگر به تازگی کفشدوزک یا شته خوار دیگری را در باغچه ریخته اید، از این روغن استفاده نکنید.

اگر شته ها خیلی زیاد نیستند از ترکیب ساده آب و صابون استفاده کنید.

2-3 قاشق غذاخوری صابون (30-44 میلی لیتر) را در یک بطری اسپری دار بریزید و با آب ولرم مخلوط کنید. بطری را تکان داده تا خوب مخلوط شوند، سپس از زوایای مختلف به گیاهان شته زده اسپری کنید. نازل بطری را روی بیشترین مقدار پخش تنظیم کنید تا مقدار زیادی از محلول در فضایی کوچک پاشیده نشود. ترکیب آب و صابون به شته ها آسیب زده و آنها را از رزهایتان دور می کند.

اگر آب و صابون داغ تر از 9 درجه فارنهایت (32 درجه سانتی گراد) داغ تر است روی گل ها نپاشید. اینگونه گل ها قبل از بخار شدن محلول، صابون ها را جذب می کنند.

اسپری سرکه یک حشره کش سالم است.

یک کله سیر کامل را برش دهید و با بغل چاقو شکسته و در 2 فنجان (470 میلی لیتر) آب داغ به مدت 24 ساعت بخوابانید. سیرها را با استفاده از آبکش جدا کرده و آب جدا شده را در یک بطری اسپری دار بریزید. یک قاشق مایع ظرفشویی (15 میلی لیتر) هم اضافه کرده، درب آن را ببندید و خوب تکان دهید. همه قسمت های گل رز را به خوبی 2-3 بار اسپری کنید تا کاملا آغشته شود.

اسپری سیر هیچ کفشدوزکی را نمی کشد. فقط از جذابیت گل ها برای شته ها و دیگر آفات کم می کند.

مطمئن شوید که زیر برگ ها را هم اسپری می کنید.

نکته: آب سیر گیاهان را خراب نمی کند. با خیال راحت هرچند بار که لازم بود این کار را تکرار کنید تا شته ها فراری شوند. اگر نگران این هستید که مایع ظرفشویی گیاهانتان را خراب می کنید، می توانید آن را به ترکیب اضافه نکنید.

هر روز این کارها را تکرار کنید تا از تجمع شته های جدید پیشگیری کنید

تا 1 یا 2 هفته آبیاری گل رز ها اولین کاری باشد که انجام می دهید. بعد از چند روز که این کار را تکرار کنید باید متوجه غیاب کامل شته ها و کوچ آنها به گیاه دیگری شوید. اگر اینطور نشد، بهتر است شته خوارها را به باغچه بیاورید.

1- کنترل بیولوژیک

شته رز نیز مانند سایر شته‏‌ها دارای دشمنان طبیعی بسیاری از جمله کفشدوزک‏‌ها، مگس‌‏های Syrphidae، سن‏های شکارگر، زنبور‏های پارازید و نیز بالتور‏ها می‏باشند که در کنار سایر عوامل کنترل‏‌کننده طبیعی مانند تغییرات درجه حرارت، بارندگی و … از طغیان شدید آن‏ها جلوگیری می‏کند. یکی از بهترین راه‏های مبارزه با شته‏‌ها حفظ و حمایت این دشمنان طبیعی است که می‏توان این کار را با مراقبت در موقع، نوع سم انتخابی و نحوه مبارزه شیمیایی انجام داد.

2- کنترل بهداشتی

در ابتدای آلودگی رز‏ها و یا در صورتی که جمعیت شته سبز رز کم باشد شستشوی بوته‌‏های رز با فشار مناسب آب در کاهش جمعیت این آفت تاثیر به سزایی دارد.

3- کنترل شیمیایی

با توجه به این که حفظ زیبایی و شادابی بوته‏‌های رز از اهمیت زیادی برخوردار می‌‏باشد. معمولا مبارزه شیمیایی علیه شته سبز رز توصیه می‏شود.

برای این کار بهتر است از محلول سم پریمیکارت ( پریمور) که شته‏کش انتخابی با اثر سریع و خاصیت تدخینی می‏باشد. به نسبت 0.7-0.5 در هزار و یا کنفیدور (ایمیداکلوپراید) به نسبت توصیه شده روی قوطی سم استفاده نمود. سایر حشره‌‏کش‌‏های فسفره از جمله مالاتیون ۵۰% و … برای از بین بردن شته رز موثر می‏باشد.

بهتر است سمپاشی اوایل بهار و صبح زود که شته‏‌ها روی ساقه‏‌های نازک قرار دارند انجام شود. در این ساعت از شبانه روز رفت و آمد کمتر بوده و در نتیجه احتمال مسمومیت اشخاص و از بین رفتن حشرات سودمند کمتر است.