شته روسی
نام علمی: (Diuraphis noxia (Mordvilko
خانواده: Aphididae
مشخصات زیست شناسی خسارت و کنترل
شته‌های بی بال دارای بدن دوکی شکل بوده و شاخک ها روی پایه‌هایی که به زحمت دیده میشوند قرار دارند. طول شاخک به نصف طول بدن نمیرسد (شته‌های کامل ۲٫۲ – ١٫٦ میلیمتر طول دارند). کورنیکولها به طور خفیفی برآمده هستند و تشکیل دو برجستگی کوچک گرد می‌دهند. دم، بلند و مخروطی بوده و با برآمدگی موجود در هشتمین نیمه حلقه دم بلند و پشتی بدن از نیم رخ به شکل یک دم دو قسمتی دیده می‌‌شود به عبارت دیگر به نظر می‌رسد که این شته دو دم دارد. رنگ بدن سبز روشن یا سبز متمایل به زرد روشن چشمها سیاه و زائده انتهای شاخک دودی رنگ می‌‌باشد. رشته‌های بالدار دارای سر و شاخک سیاه مات، سینه دوم تیره با دو لکه سبز و شکم سبز می‌‌باشند. شاخک بلندتر از شاخک شته‌های بی بال است ولی در هر صورت به نصف طول بدن نمی رسد.
شکل -۱ شته روسی کامل که در آن دم دو قسمتی شته مشهود است.
این شته در سراسر مناطق گندم خیز کشور کم و بیش فعال بوده و میزبان اصلی آن گندم و جو می‌‌باشد. این حشره روی سایر غلات دانه ریز و تعدادی از گرامینه‌های غیر زراعی نیز فعال است. شته روسی در داخل غلاف برگها یا در محل تاشدگی آنها پناه گرفته و تغذیه و تولید مثل میکند. خوشه بــه خوبی رشد نکرده، بوته به تدریج زرد شده و سپس از بین می‌‌رود. جمعیت این شته با کاهش رطوبت و بالا رفتن حرارت افزایش می‌‌یابد. شته روسی ناقل بیماری نواری زرد گندم و جو در منطقه فارس بوده و به نظر می‌رسد که بیماریهای دیگری را نیز منتقل میکند.
شکل ۲ – شته .Diuraphis noxia Mord روی برگ گندم
زمستان گذرانی این شته به صورت پوره‌های سنین مختلف و ماده‌های بکرزا بر روی میزبان‌های غیر زراعی است. افراد بالدار این شته از حدود دهه سوم فروردین ماه در شرایطی مانند قزوین و کرج از روی میزبان‌های غیر زراعی و خودرو به مزرعه منتقل میشوند و با فرا رسیدن اواخر فصل زراعی دوباره افراد بالدار تشکیل شده و بر روی میزبان‌های مذکور منتقل میشوند این شته در تمام مدت سال به صورت زنده زایی تولید مثل میکند.
شکل 3 – تغییر رنگ برگ در اثر حمله شته روسی
شکل 4 – تغییر شکل خوشه گندم بر اثر حمله شته روسی
سال‌های خشک و کم باران برای افزایش جمعیت این شته بسیار مناسب است که این خود می‌تواند در آماده شدن برای مبارزه شیمیایی شاخص خوبی باشد. برای مبارزه با این شته دست‌یابی به ارقام مقاوم اهمیت ویژه ای دارد. شته مذکور در شرایط ایران دشمنان طبیعی فراوانی دارد لذا برای اجتناب از سمپاشی‌های نامناسب باید از آنان حمایت کرد. در برگ‌های لوله شده توسط این شته می‌توان بعضی از دشمنان طبیعی را یافت.
شکل -۵ بر اثر حمله شته روسی، خوشه در مواردی موفق به خارج شدن از غلاف خوشه نیست.
منبع: آفات و بیماریهای مزارع گندم در ایران – سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی
