سفیدک پودری گندم؛ مشخصات، خسارت و کنترل آن

سفیدک پودری گندم Powdery Mildew

عامل بیماری سفیدک پودری گندم قــــــارچBlumeria (Erysiphe) graminia f.sp tritici‌‌ می‌‌باشد. این قارچ متعلق است به رده آسکومیستها راسته اریزیفالها، جنس Erysiphe و انگل اجباری و بیوتروف‌ می‌باشد.

بیماری سفیدک پودری گندم در تمام دنیا شیوع دارد و در ایران از استا‌‌ن‌های آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل، مازندران، گلستان، مرکزی، فارس، اصفهان، خوزستان و خراسان گزارش شده است. در سال‌های اخیر به دلیل کشت ارقام مکزیکی که مقاوم به بیماری زنگ زرد ولی حساس به برخی از بیماریها از جمله سفیدک پودری هستند، این بیماری به شدت در مناطق گندم کاری کشور شیوع یافته و در سال‌هایی که شرایط محیطی (بارندگی، رطوبت و درجه حرارت) برای بروز بیماری مساعد بوده،‌ میزان محصول به شدت در اثر این بیماری کاهش یافته است.

شکل ۹۱ – لکه‌های کلروتیک (رنگ پریده) حاصل از بیماری سفیدک پودری روی برگ گندم

علایم بیماری

بهترین نشانه‌های بیماری سفیدک پودری گندم، ظهور و تشکیل یک پوشش پنبه ای سفید مایل به خاکستری در سطح برگهاست. علایم بیماری روی برگ، غلاف و خوشه به صورت پوشش سفید رنگ مایل به خاکستری و پنبه ای دیده‌‌ می‌‌شود.

شکل ۹۲ – علایم بیماری سفیدک پودری گندم روی برگ

شکل ۹۳ – علایم بیماری سفیدک پودری گندم روی دانه

این علایم ابتدا به صورت لکه‌های کوچک رنگ پریده ظاهر شده و با پیشرفت بیماری به هم متصل و تمام سطح برگ یا خوشه را به طور کامل یا پراکنده‌ می‌پوشاند، این حالت بستگی به حساسیت ارقام دارد. پوشش سفید رنگ در حقیقت مجموعه هیف‌های قارچ و شکل غیر جنسی آن است و نسج در زیر این پوشش به حالت نکروزه در‌‌ می‌‌آید‌ میسلیوم این قارچ سطحی، منشعب و سفید رنگ است و به تدریـــج خاکستری و یا قهوه‌ای‌ می‌شود.

زیست شناسی

عامل بیماری‌ می‌تواند به صورت کلستوتيس، ميسليوم و کنیدی روی کاه و کلش و بقایای گیاهی زمستانگذرانی کند. آسکوسپورها وکنیدیها که توسط باد و باران پراکنده‌ می‌شوند منبع اولیه آلودگی به شمار‌‌ می‌‌روند. آسکوسپورها به طور معمول از اواسط شهریور ماه آزاد شده و‌‌ می‌‌تواننــــــد روی علف‌های هرز گرامینه و گندمهای روییده در مزارع بعد از برداشت جوانه زده و نفوذ کنند، کنیدیها در شرایط مناسب به کرات تولید‌ می‌شوند. لوله‌های تندشی هر دو نوع اسپور به طور مستقیم به گیاه گندم نفوذ و در داخل سلولها اندام مکنده یا هاستوریم را تشکیل دهند. پس از آن به تعداد زیاد اسپورزایی صورت گرفته، اسپورها زنجیروار بالا آمده و در سطح برگ کلنی قارچ را تشکیل‌ می‌دهند.

کنیدی‌های تولید شده توسط باد باران و حشرات پراکنده شده و آلودگی ثانویه را موجب‌ می‌شوند. بهترین دما برای رشد قارچ ۲۲ – ۱۵ درجه سانتی گراد است این قارچ‌‌ می‌‌تواند روی علف‌های هرز گرامینه تابستان و زمستانگذرانی کند.

مدیریت تلفیقی بیماری

از بین بردن علف‌های هرز گرامینه، کشت ارقام مقاوم، خودداری از کشت متراکم، خودداری از کشت مداوم یک رقم، استفاده بهینه از کودهای ازته و در صورت لزوم و صرفه اقتصادی سمپاشی مزرعه با یکی از سموم قارچکش مانند آلتو، تیلت یا بایلتون.

منبع: آفات و بیمار‌‌ی‌های مزارع گندم در ایران – سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی