سرخرطومی گیلاس

سرخرطومی گیلاس (Rhynchites auratus)

آفت سرخرطومی گیلاس (Col. Curculionidae . Rhinchitinae) R.auratus در حال حاضر بعنوان مهمترین آفت درختان گیلاس و آلبالو در ایران می‌باشد.

مناطق انتشار و میزبان:

آفت سرخرطومی گیلاس در سال‌هاي اخیر و در اکثر مناطق کشور که کشت و پرورش گیاهان هسته‌دار مرسوم است از جمله استان‌هاي خراسان شمالی و خراسان رضوي، تهران، مرکزي، آذربایجان‌غربی و سمنان با جمعیت طغیانی روبرو بوده است. به عنوان نمونه اولین طغیان جمعیت آفت در شهرستان شاهرود در سال 1376 مشاهده و گزارش گردید، از آن پس هر ساله جمعیت و پراکنش آفت در حال افزایش و توسعه می‌باشد.

گیلاس و آلبالو بعنوان میزبان اصلی و سایر محصولات هسته‌دار نظیر زردآلو، هلو، بادام و آلو بعنوان میزبان درجه دوم تنها به منظور تغذیه مشاهده و ارزیابی گردید.

مورفولوژی:

حشره کامل: حشره کامل به رنگ سبز تا قرمز متالیک به همراه پرزهاي پراکنده در روي بالپوش‌ها است. حشره ماده به طول 10.4 تا 12و متوسط 10.7 و حشره نر به طول 10 تا 10.6 و بطور متوسط 10.1 میلی‌متر است. حشرات نر داراي یک زائده خار مانند در طرفین پیش گرده و در بالاي Coxa پاهاي جلو می‌باشند.

تخم: تخم آفت به رنگ سفید تا شیري و بیضی شکل به طول 0.6 تا 0.9 ومتوسط 0.7 میلی‌متر و لارو سن اول 1 تا 1.5 میلی‌متر و لارو بالغ 3.7 تا 11 و متوسط 9.3 میلی‌متر می‌باشد.

زیست شناسی:

حشره کامل برای تخمریزی با خرطوم خود در میوه گودالی ایجاد نموده و سپس تخم خود را کف آن گودال قرار می‌دهد. به عبارت دیگر تخمگذاری این آفت نیز خود نوعی خسارت محسوب می‌گردد. خسارت عمده آفت مربوط به لارو بوده و چون به هسته حمله می‌کند اغلب باعث ریزش میوه‌ها می‌گردد.

این حشره زمستان را به صورت لارو کامل در داخل هسته میوه‌های آلوده ریخته شده زمین یا در خاک سپری می‌کند. با مساعد شدن شرایط آب و هوا لارو تبدیل به شفیره شده و در بهار همزمان با تشکیل میوه حشوه کامل ظاهر و بعد از کمی تغذیه برگ، در گوشت میوه سوراخی ایجاد کرده و یک عدد تخم در سطح هسته قرار می‌دهد. حشره ماده پس از آن دیواره حفره را جویده و با قسمت‌های خورده شده روی تخم را می‌پوشاند و به این ترتیب مانع خشک شدن آن می‌گردد.

تخم‌ها پس از یک یا دو هفته تفریخ شده و لاروهای جوان وارد هسته شده و سبب از بین رفتن آن می‌گردد. لارو پس از رشد کامل میوه را ترک کرده و در خاک تبدیل به شفیره می‌شود. این حشره یک نسل در سال دارد.

نحوه خسارت:

از نظر فنولوژي، درختان گیلاس در زمان ظهور اولین حشرات کامل در مرحله گلدهی بوده و در این زمان حدود 50% گل‌ها تلقیح شده‌اند. در ابتدا تغذیه حشرات کامل از کاسبرگ و گاهی برگ‌ها و سپس پس از ظهور میوه بصورت قلوه‌کن از بافت گوشتی گیلاس می‌باشد و محل تغذیه آفت همزمان با رسیدن میوه بصورت سوراخی بر روي گیلاس می‌شود. حشرات بالغ ماده میوه‌هاي نارس (سبز رنگ) را براي تغذیه و تخمگذاري انتخاب می‌نمایند. در تمامی موارد پس از تخمگذاري حشرات بالغ ماده روي تخم را با ماده قهوه‌اي تا سیاه رنگی می‌پوشانند که به صورت یک برآمدگی مخروطی شکلی دیده می‌شود و لذا تشخیص محل تخمگذاري با آثار تغذیه روي میوه از هم قابل تفکیک می‌باشد. در اکثر موارد تخم‌ریزي و تغذیه لارو آفت از هسته موجب ریزش میوه نمی‌شود.

میزان آلودگی گیلاس و آلبالو به آفت سرخرطومی گیلاس تقریبا یکسان است ضمن اینکه با توجه به اختلاف زمانی ظهور گل‌ها و میوه در ارقام مختلف گیلاس و آلبالو، و ظهور زودتر میوه‌هاي آلبالو، معمولا پس از رنگ انداختن میوه آلبالو، حشرات کامل آفت عمدتا بر روي سایر ارقام گیلاس منتقل و اقدام به تخم‌گذاري و تغذیه می‌نمایند. فلذا در مناطقی که آلبالو در جوار گیلاس است میزان خسارت آلبالو بیشتر به نظر می‌رسد. تغذیه حشرات کامل سرخرطومی گیلاس از زردآلو ، آلو و بادام بصورت قلوه‌کن از گوشت میوه بوده و هیچگونه تخم گذاري روي میوه‌هاي مذکور مشاهده نمی‌شود.

کنترل سرخرطومی گیلاس: