روش های پیشگیری و مقابله با سرمازدگی درختان میوه

سرمازدگی یکی از مهم‌ترین مشکلات باغداران است که می‌تواند تأثیر زیادی بر تولید و کیفیت محصول داشته باشد. سرمازدگی زمانی اتفاق می‌افتد که دمای هوا به زیر نقطه انجماد کاهش یابد و به بافت‌های گیاهی آسیب برساند.

علل سرمازدگی درختان میوه

عوامل مختلفی می‌توانند باعث سرمازدگی درختان میوه شوند، از جمله:

نوع درخت:

برخی از درختان میوه نسبت به سایرین حساس‌تر هستند. به عنوان مثال، درختان میوه هسته‌دار مانند هلو، زردآلو، و گیلاس نسبت به درختان میوه هسته‌دار مانند سیب و گلابی حساس‌تر هستند.

منطقه جغرافیایی:

مناطق سردسیرتر بیشتر در معرض خطر سرمازدگی هستند.

زمان وقوع:

سرمازدگی در اوایل فصل بهار، زمانی که درختان در حال جوانه زدن هستند، می‌تواند خسارت بیشتری وارد کند.

شرایط آب و هوایی:

سرمازدگی در شرایطی که هوا آرام و بدون باد است، بیشتر رخ می‌دهد.

علائم سرمازدگی درختان میوه:

علائم سرمازدگی درختان میوه بسته به شدت آسیب متفاوت است. در موارد خفیف، ممکن است فقط برگ‌ها آسیب ببینند. در موارد شدیدتر، جوانه‌ها، شاخه‌ها، و حتی تنه درخت نیز آسیب می‌بینند.

برخی از نشانه‌های سرمازدگی درختان میوه عبارتند از:

لکه‌های قهوه‌ای یا سیاه روی برگ‌ها

خشک شدن حاشیه برگ‌ها

ریزش برگ‌ها

سیاه شدن جوانه‌ها

خشک شدن جوانه‌ها

شکستگی شاخه‌ها

سیاه شدن تنه درخت

– در موارد خفیف سرمازدگی، ممکن است فقط برگ‌ها دچار سوختگی شوند. این سوختگی‌ها معمولاً به صورت لکه‌های قهوه‌ای یا سیاه روی برگ‌ها ظاهر می‌شوند. در برخی موارد، برگ‌ها ممکن است به طور کامل سیاه شوند و بریزند.– در موارد شدید سرمازدگی، ممکن است علاوه بر برگ‌ها، جوانه‌ها، شاخه‌ها، و حتی تنه درخت نیز آسیب ببینند. جوانه‌های آسیب دیده معمولاً سیاه می‌شوند و خشک می‌شوند. شاخه‌های آسیب دیده ممکن است شکسته شوند یا خشک شوند. در موارد شدید، ممکن است حتی تنه درخت نیز سیاه شود و بمیرد.

– برای تشخیص سرمازدگی درختان میوه، می‌توان از شاخص‌های مختلفی مانند دما، زمان وقوع، و نوع درخت استفاده کرد. دمای پایین‌تر از صفر درجه سانتیگراد می‌تواند باعث سرمازدگی درختان میوه شود. سرمازدگی معمولاً در اوایل فصل بهار، زمانی که درختان در حال جوانه زدن هستند، رخ می‌دهد. برخی از درختان میوه مانند هلو، زردآلو، و گیلاس نسبت به سرمازدگی حساس‌تر هستند.

اگر متوجه علائم سرمازدگی در درختان میوه خود شدید، باید اقدامات لازم برای کاهش خسارت را انجام دهید. این اقدامات عبارتند از:

• برداشتن شاخه‌ها و برگ‌های آسیب دیده
• افزایش رطوبت خاک
• کوددهی درختان

در صورت خسارت شدید، ممکن است نیاز باشد که درختان را هرس کرد یا حتی از نو کاشت.

درجه سرمازدگی درختان میوه به عوامل مختلفی مانند نوع درخت، منطقه جغرافیایی، زمان وقوع، و شرایط آب و هوایی بستگی دارد. به طور کلی، دمای کمتر از صفر درجه سانتیگراد می‌تواند باعث سرمازدگی درختان میوه شود.

درجه سرمازدگی درختان میوه به تفکیک نوع درخت:

درختان میوه مختلف دارای درجات تحمل متفاوتی نسبت به سرما هستند. به طور کلی، درختان میوه هسته‌دار مانند هلو، زردآلو، و گیلاس نسبت به درختان میوه هسته‌دار مانند سیب و گلابی حساس‌تر هستند.

درجه سرمازدگی درختان میوه به تفکیک منطقه جغرافیایی:

مناطق سردسیرتر بیشتر در معرض خطر سرمازدگی هستند. به طور کلی، درجه سرمازدگی درختان میوه در مناطق سردسیرتر بیشتر از مناطق گرمسیری است.

درجه سرمازدگی درختان میوه به تفکیک زمان وقوع:

سرمازدگی در اوایل فصل بهار، زمانی که درختان در حال جوانه زدن هستند، می‌تواند خسارت بیشتری وارد کند. به طور کلی، درجه سرمازدگی درختان میوه در اوایل فصل بهار بیشتر از اواخر فصل بهار است.

درجه سرمازدگی درختان میوه به تفکیک شرایط آب و هوایی

سرمازدگی در شرایطی که هوا آرام و بدون باد است، بیشتر رخ می‌دهد. به طور کلی، درجه سرمازدگی درختان میوه در شرایطی که هوا آرام و بدون باد است، بیشتر از شرایطی است که هوا بادخیز است.

با توجه به عوامل ذکر شده، می‌توان گفت که درجه سرمازدگی درختان میوه می‌تواند از -1 درجه سانتیگراد تا -3 درجه سانتیگراد متفاوت باشد. باغداران باید با توجه به نوع درخت، منطقه جغرافیایی، زمان وقوع، و شرایط آب و هوایی، اقدامات لازم برای جلوگیری از سرمازدگی درختان میوه خود را انجام دهند.

سرمازدگی چیست و چگونه اتفاق می‌افتد؟

سرمازدگی باغات (یا Garden Frost) یک معضل فصلی است که به سبب افت ناگهانی دما در بهار به زیر صفر درجه سانتی گراد و رسیدن به دمای پایین تر از دمای بحرانی سرمازدگی درخت است که سبب تلف شدن شکوفه‌ها و محصولات آتی می‌گردد و می‌تواند حتی همه شکوفه‌ها را از بین برده و درخت مثمر را به درخت بی ثمر تبدیل کند!

فرآیند سرمازدگی ساده است، با ورود هوای سرد به منطقه باغ، یا رطوبت هوا بر روی شکوفه‌ها می‌نشیند و با یخ زدن رطوبت و تشکیل یک لایه نازک از یخ روی شکوفه که بسیار حساس به دماست، آن را به سادگی از بین می‌برد و یا خود سرما همانند شلاقی بر گونه شکوفه می‌نشیند و آن را از بین می‌برد.

در هردو حالت شکوفه از بین می‌رود و در نهایت در فصل برداشت دیگر میوه ای در کار نخواهد بود.

آیا داروی جلوگیری از سرمازدگی درختان وجود دارد؟

جواب یک بله قطعی است اما به نه آن گونه که فکر می‌کنید. جلوگیری از سرمازدگی درخت را نمی‌توان با استفاده از یک کار مثل مصرف یک دارو جلوگیری کرد بلکه باید چندین روش در کنار هم دست به دست دهند تا از سرمازدگی درختان جلوگیری شود.

سرمازدگی بهاره به دلیل نفوذ بد موفع توده هوای سرد در زمانی که شکوفه‌ها باز شده اند اتفاق می‌افتد. زمانی که شکوفه‌ها باز شوند، درخت بسیار به تغییرات دمایی حساس می‌گردد و با کوچکترین افت دما و رسیدن شکوفه به حد دمای بحرانی امکان صدمه دیدن شکوفه بسیار بالا می‌رود. پس اگر بتوان با روش هایی دما را به صورت جزیی بالاتر از حد دمایی بحرانی نگه داشت می‌توان شکوفه را از تیر رس سرمای دیررس حفظ کرد!

سرمازدگی درختان مرکبات:

زمانی که دمای هوا بیش از چهار ساعت از بازه دو تا منفی دو درجه  پایین تر برود میوه مرکبات دچار سرمازدگی می شود . سرمازدگی مرکبات بیشتر اوقات نشانه های خارجی از خود نشان نمی دهد ولی موجب میشود میوه  آب زیادی از دست دهدو موجب خشک شدن کیسه های عصاره و جدا شدن برچه ها از همدیگر می شود . در دیواره و گوشت میوه های مرکبات یخ زده بلور های گلوکوزیدی سفید به وجود می آید .یخبندان های ملایم موجب آبگز شدن برگ ها ویخبندان شدید موجب مرگ کامل برگ ها  میشود.و نشانه های پیش رونده آسیب سرما از جمله ریزش برگ ، مرگ سرشاخه ها و شاخه ها و حتی مرگ تنه ی درخت ممکن است روی دهد.

اقدامات بعد از سرمازدگی درختان میوه:

قسمت های آسیب دیده و خشک شده بعد از تشخیص باید کاملا قطع شوند تا بعدها مکان  آفات و بیماری ها نشوند. بافت چوبی آسیب دیده را می توان از تغییر رنگ بافـت هـدایت کننـده مـواد غذایی (لایه کـامبیوم)زیر پوست درختتشخیص داد که به رنگ سیاه یا قهوه ای در می آید. قبل از شـروع فصـل رشـد از هـرس خودداری نمود . برای تعیین دقیق قسـمت های خسارت زده و قطع آن ها باید حداقل چند ماه صبر کرد. با مشخص شدن عمق آسیببر حسب خشـکیدگی و پیشـروی سـرمازدگی  هرس را در شاخه اغاز کنید تا اسکلت درخت را نجات دهید.

مهمترین روش‌های جلوگیری از سرمای بهاره درختان:

روش‌های جلوگیری از سرمازدگی درختان در بهار به دو دسته کلی تقسیم می‌شود:

1)روش‌های بلند مدتی

همواره گفته اند که پیشگیری بهتر از درمان است. این روش‌ها روش‌های طولانی هستند ولی همیشه جوابند. مثلا با انتخاب یک گونه مناسب می‌توان همه چیز را به خوبی و خوشی تمام کرد و نیازی به تکرار ندارد.

2)روش های کوتاه مدتی

این روش‌ها برای محافظت موقت و از چند ساعت تا چند روز جواب می‌دهند و بیشتر از آن توانایی جواب دهی ندارند و هر سال زراعی باید تکرار شوند.

بهترین روش های بلند مدتی جلوگیری از سرمازدگی درخت:

1.جنس مقاوم به سرمازدگی:

بله! بهترین راه جلوگیری از سرمازدگی این است که جنس مقاوم به سرمازدگی بکارید. ارقام مقاوم به سرمازدگی بدون نیاز به هیچ عمل خاصی می‌توانند به خوبی در مقابل سرما از خود مقاومت نشان دهند. این گونه‌ها معمولا از ارقام دیرگل انتخاب می‌شوند تا به هنگام ورود سرما در بهار اصلا شکوفه ای در کار نباشد که سرما روی آن اثر کند.

2.کود خوب، شکوفه خوب، مقاومت خوب!

هر چیزی نیاز به نیرو و انرژی دارد شکوفه‌ها و درختان نیز از این قاعده مستثنی نیستند شما اگر به درخت خود برسید و نیاز‌هایش به موادمعدنی را رفع کنید، مقاومت درختان در مقابل سرمازدگی بسیار بیشتر می‌گردد. بهترین راه برای رفع نیاز‌های اساسی و تامین مواد معدنی درخت و گیاه، استفاده از کود 202020 یا همانکود سه بیست است که زیرمجموعه کود کامل NPKاست.

انواع کود کامل NPK جزو بهترین کود برای جلوگیری از سرمازدگی هستند. یکی از بهترین کود‌ها برای ایجاد مقامت درختان در برابر سرمای دیررس، استفاده از کود است. کود کامل در ساختار خود عناصر پتاسیم و فسفر را داراست. این دو عنصر سبب ایجاد مقاومت بالایی در مقابل سرما و آفت می‌گردند.

3.زمین خوب نصف کار است!

اگر زمینتان در جای خوبی باشد یعنی از لحاظ جغرافیایی بالای کوه نباشد و دور و بر آن ساخت و ساز شده باشد تاثیر سرما بر روی آن بسیار کمتر است به نسبت زمانی که دور بر آن ساخت وساز یا باغاتی احداث شده باشد. همچنین اگر خاک شما خاک حاصلخیزی باشد و غنی، قدرت شکوفه‌ها برای مقابله با سرمازدگی بسیار بالا خواهد رفت.

4.ایجاد باد شکن:

دورش را حصار بکشید!

جمله ای که از قدیم تا امروز برای محافظت به کار می‌رود نیز اینجا هم موثر است. شما با ایجاد یک خط بادشکن باغی با استفاده از درختان بلند، می‌توانید تا حد خوبی از شدت سرما و سرعت باد سرد بکاهید. استفاده از درخت سرو و صنوبر تبریزی در این حالت توصیه می‌شود.

بهترین روش‌های کوتاه مدتی جلوگیری از سرمازدگی درختان در بهار:

گاهی بعضی چیز‌ها دیگر دست خود آدم نیست. اگر انجام روش‌های بلند مدت در توان شما نبوده یا به اختیار شما نبوده، نگران نباشید، روش‌های کوتاه مدتی درمان و راه جلوگیری از سرمازدگی است.

1.شکستن توده هوای سرد:

سرمای بهار مثل سرمای زمستان جان گداز نیست و دما و ماندگاری بسیاری کمی دارد(البته دیده شده است گاهی چنان سرمایی نفوذ می‌کند که حتی از سرمای زمستان هم سوز دار تر است). با ایجاد گرمای موضعی و موقت می‌توان از تاثیر سرمای بهاره تا 80 درصد کاست. روش‌های ایجاد گرمای موقت:

• بخاری باغی
• مشعل (سوزاندن گازوئیل)
• سوزاندن لاستیک (توصیه نمی‌شود)
• سوزاندن برگ و شاخه های خشک بریده شده
• استفاده از لامپ

بخاری باغی:

بخاری باغی، سیستمی است بسیار شبیه به سیستم آبیاری قطره ای که در سرتاسر باغ با استفاده از لوله‌ها کشیده می شود ولی به جای آب از داخل آن هوای گرم عبور می‌کند. با شبکه بندی کردن باغ و ایجاد خروجی‌هایی در زیر درختان، به صورت خیلی مناسب گرما زیر درختان پخش می‌گردد و برودت هوا را به سادگی می‌شکند. ایجاد سیستم بخاری باغی قطعی ترین راه برای جلوگیری از یخ زدگی شکوفه‌ها در بهار است اما مشکلی که این روش دارد در قیمت بالا آن است وگرنه کارایی آن رقیب ندارد.

مشعل:

معروف ترین راه برای جلوگیری از سرمازدگی درخت در بهار، استفاده از مشعل گازوییلی است که با سوزاندن آن در شب و ایجاد گرما و حرارت ملایم سوز هوای سرد شکسته می‌شود. استفاده از مشعل باید بسیار محتاطانه باشد چرا که با کوچکترین اشتباه می‌تواند منجر به آتش سوزی در باغ شود و در آخر نگوییم که می‌خواستیم ثواب کنیم که کباب شدیم!

سوزاندن لاستیک:

لاستیک سوزانی یکی از راه های معمول در باغداری ایران برای جلوگیری از سرمازدگی درختان در بهار شده است که بسیار اشتباه است. اکثر کشاورزان نمی‌دانند که سوزاندن لاستیک بسیار بدتر از سرمازدگی باغ است! اولا که لاستیک برای سوزاندن طراحی نشده است. ولی حالا این مورد را کنار بگذاریم شما با سوزاندن لاستیک،انواع اقسام ترکیبات سرطان زای دست اول را مهمان بدن خود و خانواده تان می‌کنید که به هیچ وجه برای شما قابل مشاهده یا درک نیستند.

2.هرس نکنید!

یکی از بدترین کارهایی که باعث می‌شود سرمازدگی درخت به شدت آسیب رسان باشد، هرس بدموقع است. هرس باعث افت بسیار شدید مقاومت درخت به سرما می‌شود و با کوچکترین افت دما به حتی نزدیکی‌های دمای بحرانی به راحتی کل شاخه و شکوفه هایش همچون باران در زمستان یخ می‌زند.

مه پاش گرم یا ترمال فوگر

3.روغن کاری شکوفه! روغن پاشی برای جلوگیری از سرمازدگی

شاید عجیب باشد ولی از روش های موثر جلوگیری از سرمای دیررس زمستانه بهاری، پاشش روغن خاصی بر روی شکوفه های درخت است. با پاشیدن روغن روی درخت و شکوفه، وقتی نزدیک سحر قطرات آب روی شکوفه آغشته به روغن قرار می‌گیرند به دلیل تفاوت در چگالی آب و روغن، لایه بسیار نازک شبنم به زیر لایه غلیظ روغن می‌رود(درابعاد بسیار ریز) و از آنجا که روغن ماده بسیار عایق تر دمایی به نسبت آب یا یخ است، به سادگی از یخ زدن آب و آسیب زدن شکوفه جلوگیری می‌کند. در حقیقت روغن پاشی پاشش محلول ضد سرمازدگی درختان است که نتایج خوبی می‌تواند به همراه داشته باشد.

روغنی که به شکوفه‌ها به منظور جلوگیری از سرمازدگی درختان در بهار به وسیله سمپاش موتوری یا فوگر پاشیده می‌گردد، روغن ولک نام دارد. سوالی پیش می‌آید گه:

روغن ولک چیست؟

روغن ولک روغنی سنگین ( از لحاظ هیدروکربنی) است و جنس پارافین (شمع) طور دارد بنابراین آسیبی به درخت نمی‌زند. برای استفاده از روغن ولک به جهت روغن پاشی برای جلوگیری از سرمازدگی درخت بهتر است در زمان مناسب با استفاده از دستگاه‌های متناسب پاشش روغن را انجام دهید.

در این مقاله ما به بررسی روش‌های جلوگیری از سرمازدگی درختان را به شما معرفی کردیم. مطمعنا روش‌ها و راه‌های دیگری هم برای جلوگیری از سرمازدگی درختان وجود دارد اما یا غیرعملی هستند و یا ایمنی مناسبی برای اجرا ندارند و یا علمی نیستند.

4.کود فروت ست

این نوع از کود در دسته کود‌هایی قرار می‌گیرد که نیاز به استفاده دوباره در هر فصل دارد. تاثیر این نوع از کود‌ها بر درخت بسیار است. در زمان گلدهی و قبل از گلدهی استفاده از کود فروت ست سبب افزایش مقوامت شکوفه و گل به سرما می‌شود. عناصر بور و زینک (روی) جزو اصلی ترین نیاز‌های درخت برای مقابله با سرمازدگی هستند که در این محصول یافت می‌شوند.