به جدا شدن خود به خود برگ، گل و میوه از درخت ریزش گفته میشود. هر ساله هزاران گل در درختان ظاهر می‌شوند ولی درختان توانایی اینکه تمام آنها را به میوه تبدیل کنند ندارند. البته درصد گلهایی که به میوه تبدیل می‌شوند در درختان مختلف، متفاوت است. در این مطلب به شرح علت ریزش شکوفه و میوه درختان و استفاده از کود روی میپردازیم. این مطلب در خصوص اغلب درختان میوه، به‌خصوص جلوگیری از ریزش گل و میوه درختان به، سیب، گلابی، گیلاس، انار کاربرد دارد.
طبق نظر کارشناسان، دلایل مختلفی برای ریزش شکوفه‌ها و تبدیل‌نشدن آنها به میوه وجود دارد؛ ضمن اینکه در برخی از موارد، عوامل مختلفی دست‌به‌دست هم می‌دهند که این اتفاق رقم می‌خورد. ریزش تنها برای شکوفه‌ها نیست، برگ و میوه درختان نیز می‌تواند به دلایلی که در ادامه ذکر می‌کنیم، به این سرنوشت دچار شود. کارشناسان علوم کشاورزی بر این باورند که ریزش شکوفه درختان میوه حتی تا ۹۰ درصد نیز می‌تواند طبیعی باشد؛ زیرا شاخه‌های یک درخت توانایی تبدیل همه این شکوفه‌ها را به میوه ندارد. هرچند که این رقم برای درختان مختلف، می‌تواند متفاوت باشد. اما به طور کلی ریزش شکوفه درختان میوه می‌تواند خسارات زیادی به باغداران و کشاورزان وارد کند.
روش مقابله با ریزش شکوفه و میوه درختان
به منظور کاهش ریزش شکوفه و میوه درختان می بایست عناصری را در اختیار گیاه قرار داد که عمل تلقیح، گرده افشانی و تشکیل میوه به خوبی انجام گیرد.
یکی از دلایل ریزش شدید شکوفه و کاهش میوه کمبود عنصر روی است. کاهش روی همچنین باعث ریزبرگی، بدشکلی میوه و کاهش عملکرد می گردد.
عناصر روی، بور و نیتروژن (ازت) سه عنصر فروت ست (Fruit set) هستند. این عناصر در مرحله تشکیل میوه تاثیر بسزایی دارند و باید در زمان مناسب در اختیار گیاه قرار بگیرند. هر یک از این عناصر درگیاه ذخیره می شوند و در فصل بهار گیاه از آن ها تغذیه می کند.
۱. ریزش شکوفه‌ها به‌دلایل طبیعی
همانطور که دیدید، ریزش طبیعی شکوفه‌ها، یکی از اصلی‌ترین علل بروز این اتفاق در فصل بهار است. ریزش طبیعی در سه حالت زیر اتفاق می‌افتد:
· ریزش اولیه
شایع‌ترین نوع ریزش شکوفه‌ها به‌حالت طبیعی، ریزش اولیه است. این نوع از ریزش بیشتر در میوه‌هایی اتفاق می‌افتد که عمل تلقیح به‌صورت ناقص در آنها انجام شده است و یا اینکه تعداد دانه‌های کمی دارند؛ مثل درختان سیب. ریزش اولیه پس از ریزش گلبرگ‌ها اتفاق می‌افتد و تا دو الی سه هفته نیز ادامه می‌یابد.
· ریزش خردادماه
ریزش خردادماه دو تا چهار هفته ادامه دارد و علت ریزش و تبدیل نشدن شکوفه‌ها به میوه، فقر خاک به‌لحاظ مواد مغذی و کمبود ترکیبات هورمونی است که باید از طریق کوددهی به آن تزریق گردد. در این نوع از ریزش، میوه‌ها زمانی که می‌ریزند، به‌اندازه یک فندق هستند.
· ریزش قبل از برداشت
این ریزش دقیقا در نزدیکی فصل برداشت اتفاق می‌افتد و دلایل مختلفی نیز می‌تواند داشته باشد. باردهی و سنگین‌شدن شاخه‌های درخت، کم یا زیاد بودن میزان آبیاری، افزایش دمای هوا، فقر خاک به‌لحاظ ترکیبات مغذی و عوامل ارثی، می‌توانند دلایلی باشند که سبب ریزش میوه‌ها شوند. یکی از راهکارهایی که برای به‌تعویق‌انداختن این فرآیند وجود دارد، دست‌پاش‌کردن محلول نفتالین استیک اسید است.
۲. ریزش به‌دلیل عدم گرده‌افشانی صحیح
گرده افشانی فرآیند انتقال دانه‌های گرده از قسمت نرینگی گیاه به کلاله گل است. اگر در انجام این فرآیند اختلالی ایجاد شود، شاهد عدم رویش و ریزش گلبرگ‌ها و شکوفه‌های درختان هستیم. عوامل مختلفی همچون زیاده‌روی در استفاده از آفت‌کش‌ها، عدم آبیاری و کوددهی مناسب، فقر خاک به‌لحاظ مواد آلی، وزش باد در جهت مخالف، حشرات و بیماری‌ها می‌توانند عامل ایجاد اختلال در گرده‌افشانی و در نتیجه علت ریزش و تبدیل نشدن شکوفه‌ها به میوه باشند. برای بهبود وضعیت خاک استفاده از کود اسید هیومیک توصیه می شود.
۳. عدم وجود ترکیبات آلی و فقر خاک به‌لحاظ مواد مغذی
دلیل ریزش شکوفه درختان می‌تواند بخاطر عدم وجود ترکیبات آلی و فقر خاک به‌لحاظ مواد مغذی باشد. این اتفاق اغلب در زمانی رخ می‌دهد که باغداران در امر کوددهی به خاک و تغذیه آن، سهل‌انگاری کرده باشند. کودها مواد مغذی مانند پتاسیم، فسفر و نیتروژن را در اختیار ریشه درختان میوه قرار می‌دهند که به محصولات اجازه می‌دهد سریع‌تر رشد کنند و در پایان فصل برداشت، کاملا بالغ باشند. به‌ویژه نیتروژن که یک ماده مغذی ضروری برای رشد هر موجود زنده روی زمین است. نوع دیگری از کود که می‌تواند خاک شما را به‌لحاظ مواد ریزمغذی و ترکیبات آلی غنی سازد، استفاده و خرید هیومیک اسید است که تاثیر بسزایی در رشد ریشه گیاه و کیفیت میوه‌ها در پایان فصل برداشت دارد.
تأثیر عنصر بور، نیتروژن و روی بر کاهش ریزش شکوفه و میوه درختان
- نیتروژن باعث افزایش طول عمر تخمک یا مادگی می شود.
- بور: سرعت تشکیل لوله گرده رو بیشتر میکند و باعث میشود گرده زودتر به مادگی برسد و تلقیح انجام شود.
- روی: به عنوان یک پیش ماده برای اکسین عمل کرده و خود اکسین هم در عمل تلقیح نقش موثری دارد.
روش تهیه محلول فروت ست (Fruit set)
محلول فروت ست را می توان به دو صورت فراهم نمود:
- تهیه محلول از قبل آماده شده فروت ست و محلول پاشی آن به گیاه که غلظت و نحوه استفاده روی آن درج شده است.
- تهیه این سه عنصر توسط خودتان: تهیه کود سولفات روی، اسید بوریک و اوره را به صورت جداگانه تهیه نمایید و هر کدام از این ها را با غلظت ۵ در ۱۰۰۰ ترکیب نموده و محلول درست می کنیم.
-
زمان محلول پاشی فروت ست
بهبود شکل گیری و رنگ گیری میوه از نظر اقتصادی و در بازار پسندی حائز اهمیت است. اواخر زمستان و اوایل بهار با کاهش دما حرکت مواد غذایی در گیاه به کندی صورت می گیرد. کمک به جذب عناصر غذایی با محلولپاشی فروت ست در پاییز و بهار صورت می گیرد.
- 1 تا 2 نوبت بعد از برداشت محصول در پاییز و قبل از ریزش برگها به میزان 2 تا 3 لیتر در هزار لیتر آب یا غلظت 5 در 1000، همراه آب آبیاری محلولپاشی می شود. برخی کشاورزان فروت ست را با سم زمستانه به طور همزمان و ترکیب می کنند ولی بهتر است فروت ست بصورت جداگانه محلوپاشی شود. زمان گل دهی بهتر است از هیچ گونه کود و سمی استفاده نشود.
- نوبت دوم استفاده از این محلولپاشی هم زمان با تورم جوانه ها (اوایل فروردین) در بهار است. برای بیداری به موقع درختان به میزان 2 تا لیتر 3 در هزار لیتر آب یا غلظت 5 در 1000، همراه آب مصرف میشود. که در این زمان باعث بهبود تلقیح میشود.
نکته 1: توجه داشته باشید که مصرف محلول مایع باید بر اساس آزمایش خاک و نظر گیاهپزشک باشد.
نکته 2: محلولپاشی این کود مهمترین محلولپاشی در درختان پسته است و اثرات آن بخوبی در طول دوره رشد درختان پسته مشخص می شود. در صورتی که شما در ابتدای فصل محلول پاشی را انجام دهید، درخت شما برای بیدار شدن از خواب و بستن میوه قدرت کافی خواهد داشت.
-
روش های کود دهی درختان جهت کاهش ریزش گل و میوه
- چالکود:
تقویت درختان با استفاده از کودهای مورد نیاز به شکل چالکود باعث کاهش ریزش گل‌ها و میوه‌ها میشود. ترکیب چالکود شامل کود دامی پوسیده، فسفر و پتاسیم به همراه کودهای کم مصرف شامل روی، بور، آهن، منیزیم، منگنز و مس است. چالکود معمولاً در فصل زمستان انجام میشود.
-
محلول پاشی:
محلول پاشی فروت ست حاوی روی، بور و نیتروژن (ازت) در زمان جوانه و پس از برداشت انجام گیرد. معمولاً محلولپاشی درختان با این عناصر در اواخر زمستان باعث افزایش مقاومت به سرما و آفات و بیماری‌ها و کاهش ریزش گل‌ها و میوه‌ها می گردد.
برای درختانی چون سیب و گلابی پیشنهاد می شود کود سولفات روی ۲۰ کیلو در هر هکتار با آبیاری انجام شود. زیرا با محلول پاشی فقط لب تر می شود و سیراب نمی شود.
۴. حمله آفات و بیماری به درختان باغ
آفت می‌تواند به گیاهان، انسان‌ها، ساختارها و سایر موجودات، از جمله درختانی که میوه می‌دهند، آسیب برساند. بنابراین یکی از علل ریزش شکوفه درختان و تبدیل‌نشدن آن به میوه، می‌تواند حمله آفات و بیماری به درختان باغ باشد. آفات نه‌تنها برای درختان میوه، بلکه یک تهدید جدی برای سلامت کلیه محصولات کشاورزی به‌شمار می‌آیند.
۵. تغییرات ناگهانی دما
حتما این اصطلاح را شنیده‌اید که می‌گویند، سرما شکوفه درختان را از بین برده است. تغییرات ناگهانی دمای هوا (سرما یا گرمای بیش از‌حد)، یکی از دلایل ریزش شکوفه‌ها در اوایل فصل بهار است. همه ساله در مناطق سردسیر و کوهستانی، حجم زیادی از محصولات در همان ابتدای فصل رویش، به دلیل ریزش شکوفه درختان از سرمای زیاد، از بین می‌رود.
۶. بارش باران‌های فصلی در بهار
بارش باران‌های تند و شلاقی و تگرگ در فصل بهار، امری طبیعی است که از آن گریزی نیست. اگر باران و تگرگ حجم زیادی از شکوفه‌ها را از بین ببرد، سبب گران‌شدن آن محصول در سال آتی میشود.
۷. وزش باد شدید و طوفان
وزش باد شدید و طوفان نیز می‌تواند علت ریزش شکوفه درختان باشد. با وزش طوفان شکوفه‌ها از شاخه جدا می‌شوند و روی زمین می‌ریزند.
ریزش شکوفه‌ها به دلایل زیر اتفاق می‌افتد:
- ریزش طبیعی شکوفه‌ها و میوه‌ها
- ریزش به‌دلیل عدم گرده‌افشانی صحیح
- عدم وجود ترکیبات آلی و فقر خاک به‌لحاظ مواد مغذی
- حمله آفات و بیماری به درختان باغ
- تغییرات ناگهانی دما (گرما و سرمای بیش‌از‌حد)
- بارش باران‌های فصلی در بهار
- وزش شدید باد و طوفان
-
راه‌های مقابله با ریزش شکوفه و میوه درختان
در این بخش با راه‌های مقابله با ریزش شکوفه و میوه درختان که علت آن فقر خاک به‌لحاظ ریزمغذی‌ها و ترکیبات آلی است، آشنا می‌شویم.
- تزریق کودهایی که حاوی عناصری همچون بور، نیتروژن و روی هستند.
- تهیه محلول فروت‌ست و محلول‌پاشی‌کردن آن روی محصولات
- تقویت ریشه درختان با‌استفاده از کود آبیاری هیومیک اسید در فصل رشد و چالکود کردن هیومیک یا هیومین در فصل پاییز و زمستان
