مقدمه
بیماری گیاهی گموز به نام های دیگری نظیر انگومک مرکبات، پوسیدگی فیتوفتورایی طوقه و ریشه نیز شناخته می شود.
بیماری گموز اولین بار در سال 1646 و در کشورهای حاشیه دریای مدیترانه، آفریقای جنوبی، استرالیا، آمریکا، کوبا، پاراگوئه، برزیل، پرتوریکو و مکزیک مشاهده شده است.
گموز در ایران
اولین گزارش از بیماری گموز مرکبات ایران مربوط به سال 1348 است، که در آن گونه‌های p.citrophthora و P.nicotainae از مرکبات در خوزستان و تنکابن جداسازی و شناسایی شد. سپس در سال 1360، عامل این بیماری از باغ‌های مرکبات داراب،جهرم، کازرون، شیراز، خفر و جیرفت (p.citrophthora) و از نواحی حاجی‌آباد بندرعباس، جیرفت، لار، خنج و چاه‌قاضی لامرد(گونه P.nicotainae ) گزارش شده است.
علائم بیماری گموز مرکبات:
نشانه‌های اولیه بیماری به صورت لکه‌های کوچک قهوه‌ای رنگ روی پوست در ناحیه طوقه درخت است. با افزایش تدریجی لکه‌ها به طرف قسمت‌های بالایی و پایینی گیاه، باعث قهوه‌ای شدن پوست درخت، ایجاد شکاف‌های عمودی در پوست و خروج صمغ می‌شود. خروج صمغ از دیگر نشانه‌های بارز این بیماری است.
پوست قسمت آلوده ممکن است بوی ماهی و یا ترشی بدهد. صمغ خارج شده ابتدا آبکی و بی رنگ است که پس از خشک شدن در هوای آزاد سخت شده و به رنگ خرمایی در می آید.
عامل بیماری، نحوه انتشار و چرخه زیستی گموز مرکبات:
قارچ Phytophthora citrophthoraعامل ایجاد بیماری گیاهی گموز مرکبات است.
قارچ فیتوفتورا تقریباً در تمام باغات مرکبات وجود دارد. در شرایط مرطوب، این قارچ اندام های تکثیری زیادی تولید کرده و به سرعت از طریق زخم یا ترک های موجود روی طوقه، وارد گیاه می شود. هوای گرم تابستان سرعت انتشار بیماری را کاهش داده و فعالیت قارچ در هنگام خشکی خاک متوقف می شود.
راه های پیشگیری و کنترل بیماری گموز مرکبات:
– از ارقام مقاوم به بیماری استفاده شود
– تهیه نهال سالم از خزانه
– حذف علف های هرز از دور طوقه
– خودداری از ایجاد زخم اطراف طوقه
– باغ باید در زمین های سبک و زهکشی شده احداث گردد. در اراضی رسی و سنگین حتما باید از نهال های پیوند شده روی پایه های مقاوم استفاده شود
– درهنگام کاشت باید دقت شود تا نهال عمیق کاشته نشود
– فواصل بین درختان حفظ شود
– استفاده از کودهای مناسب و انجام عملیات صحیح باغبانی جهت تقویت درختان ضروری است
– دقت شود هنگام پیوند، زدن قطراتی از آب یا ذراتی از خاک باغ بین پایه و پیوندک قرار نگیرد.
از آبیاری غرقابی و جمع شدن آب دور طوقه پرهیز شود
– محل پیوند نهال باید حداقل ١۵-٣۰ سانتیمتر بالاتر از خاک باشد
– چنانچه زمین محل کاشت به مدت ١۶-١٢ ماه به صورت آیش گذاشته شود، جمعیت گونه های فیتوفتورایی به طور موثر کاهش می یابد
– اگر پوسیدگی بیشتر از نصف دور طوقه را فرا گرفته باشد باید درخت آلوده را قطع کرد.
مبارزه شیمیایی با بردوفیکس به شرح زیر :
- سم پاشی با بردوفیکس ١۰ در هزار قبل از شروع باران های پاییزی
- سم پاشی با بردفیکس ١۰ در هزار پس از هرس درزمستان
- سم پاشی با بردوفیکس ۵ در هزار بعد از ریزش گلبرگ ها و هنگام تشکیل میوه
- خاک دور طوقه درخت بیمار را کنار زده و محل آلودگی و بافت های پوست ریشه و طوقه درختان عفونی را با یک چاقوی تیز، تراشیده تا به نسج زنده و سالم درخت برسیم. محل تراشیده شده، با بردوفیکس غلیظ یا خمیر بردو پوشیده (رنگ) شود. سپس کل درخت با بردوفیکس ۵ در هزار سم پاشی شود
- آبیاری درختان با بردوفیکس ١۰ درهزار و برای درختان مسن تر آبیاری سایه انداز و بیل زدن خاک سایه انداز
