بیماری شانکر باکتریایی مرکبات

مرکبات، از ارزشمندترین میوه های نیمه گرمسیری هستند. باغات مرکبات، در معرض انواع بیماری های گیاهی و آفات قرار می گیرند که سلامت آن ها را تهدید می کند. یکی از این بیماری های خطرناک، شانکر است. بیماری شانکر مرکبات، برای طیف وسیعی از درختان و درختچه ها شایع و مخرب است. شانکر باکتریایی مرکبات، گیاه را از نظر ساختاری ضعیف می‌کند و عموما درمان قطعی ندارد. این مقاله به بررسی عوامل ایجاد شانکر مرکبات پرداخته خواهد شد.

بیماری شانکر مرکبات چیست؟

شانکر مرکبات (citrus canker) یک بیماری مسری است که توسط باکتری Xanthomonas citri  ایجاد می شود. بیماری شانکر باکتریایی، برگ، شاخه و میوه مرکبات را تحت تأثیر قرار داده و باعث ریزش برگ ها و ریزش میوه های نارس می گردد. همه انواع مرکبات تحت تأثیر این بیماری قرار می گیرند. شانکر باکتریایی بیشتر در گیاهان ضعیف شده توسط تنش های سرما یا خشکی، آسیب حشرات، عدم تعادل تغذیه، نماتدها یا پوسیدگی ریشه دیده می شود.

تفاوت شانکر باکتریایی و قارچی در چیست؟

بیماری شانکر درختان میوه با عامل های باکتریایی و قارچی در جنبه های مختلفی از جمله  میزان و نوع آسیب، علائم، عمق شکاف و غیره با یکدیگر متفاوت هستند. باکتری شانکر مرکبات، از طریق روزنه ها و زخم ها گیاهان را به طور مستقیم آلوده می کند. اما عامل قارچی این بیماری به طور غیرمستقیم از زخم های حاصله از صدمات ناشی از هرس، آسیب های مکانیکی و غیره به گیاه نفوذ می کند. در قسمت های آسیب دیده توسط عامل باکتریایی بوی ترشیدگی استشمام می شود، ولی عامل قارچی، فاقد این بو است.

علائم بیماری شانکر مرکبات

علائم شانکر باکتریایی معمولا حدود ۷ تا ۱۴ روز پس از عفونت در شرایط بهینه در محدوده دمایی ۲۰ تا ۳۰ درجه سانتیگراد قابل مشاهده است. اما در هوای خشک و خنک تا ۶۰ روز طول می کشد. باکتری این بیماری در ضایعات قدیمی و روی سطوح گیاه برای چندین ماه زنده می ماند. بیماری باکتریایی شانکر مرکبات در اواسط بهار شروع می شود. علائم شانکر مرکبات از اوایل تابستان روی شاخ و برگ ظاهر می شوند.

• علائم بیماری شانکر به صورت لکه‌های زرد تا قهوه‌ای، ایجاد ضایعات در برگ، ساقه و میوه، برآمدگی که توسط یک هاله سفید پایدار احاطه شده است، ظاهر می شود.
• یکی از علائم تشخیصی قابل اعتمادتر شانکر مرکبات، حاشیه آغشته به آب است که در اطراف بافت نکروز ایجاد می شود و به راحتی با نور عبوری قابل تشخیص است.
• ضایعات قدیمی تر چوب پنبه ای به نظر می رسند. در نهایت، بیماری شانکر باکتریایی باعث مرگ گیاه می شود.

نحوه انتشار و چرخه زیستی شانکر باکتریایی مرکبات

ضایعات سرطانی در بیماری شانکر مرکبات، سلول های باکتریایی را ترشح می کنند. باران ناشی از باد، عامل اصلی پراکندگی است و به نفوذ باکتری شانکر از طریق منافذ روزنه یا زخم های ایجاد شده توسط خارها و حشرات کمک می کند. افراد می توانند با جابجایی وسایل و ابزار آلوده، بریدن درختان آلوده، میوه های آلوده درمان نشده و گیاهان آلوده باعث انتقال این بیماری شوند. شانکر باکتریایی مرکبات در مناطقی با بارندگی زیاد و درجه حرارت بالا رشد می کند. مرکباتی همچون: پرتقال، گریپ فروت، لیموترش و لیمو بیشتر در معرض ابتلا به شانکر باکتریایی مرکبات هستند.

درمان بیماری شانکر مرکبات

هیچ درمانی برای بیماری شانکر مرکبات وجود ندارد. پیشگیری و کنترل بهترین گزینه برای محافظت در برابر شانکر باکتریایی مرکبات است. این بیماری باعث می شود از عمر مرکبات و تولید میوه کاسته شود تا زمانی که درخت اصلا میوه ای تولید نکند.

شاید این مطلب را هم دوست داشته باشید: بیماری بلاست مرکبات

کنترل بیماری شانکر باکتریایی مرکبات

دو راهبرد اصلی برای کنترل بیماری شانکر مرکبات ارائه شده است:

• • حذف درختان آلوده در مناطقی که آلودگی کمی وجود دارد یا شیوع بیماری به تازگی گزارش شده است.
  • مدیریت تلفیقی و روش های پیشگیری این بیماری، به منظور کاهش خسارت بیماری در مناطقی که آلودگی گسترش پیدا کرده است.

روش های پیشگیری و کاهش آسیب بیماری

رویکردهایی برای پیشگیری از بیماری شانکر مرکبات پیشنهاد می شود که به شرح زیر است:

زمان هرس درختان آلوده:

انتقال بیماری شانکر زمانی گسترش می یابد، که شاخ و برگ مرطوب است. بنابراین در صورت امکان، زمانی که درختان مرکبات خشک هستند کار کنید. در صورت امکان تا اواخر زمستان صبر کنید و زخم را با یک مشعل پروپان دستی سوزانده تا از عفونت مجدد توسط باکتری شانکر جلوگیری شود.

حذف درختان آلوده:

هنگامی که بیماری شانکر مرکبات به یک مزرعه وارد می شود، درختان آلوده حذف می شوند تا گسترش بیشتر باکتری ها متوقف شود. با توجه به قوانین برخی کشورها، درختان آلوده ای که دارای، علائم این بیماری هستند، سوزانده می شوند. حذف درختان آلوده، زمانی مؤثر است که به فاصله دو کیلومتر از محل مورد نظر، هیچ گونه علائمی از بیماری شانکر باکتریایی، گزارش نشده باشد.

کاشت نهال سالم:

کاشت نهال سالم و عاری از بیماری خود به قطع شدن چرخه انتشار بیماری شانکر کمک می کند.

ضدعفونی:

برای کاهش حرکت باکتری شانکر از یک درخت به درخت دیگر، هنگام کار با درختان، حتما ضدعفونی های لازم، انجام شود. کارگران در باغ های مرکبات موظف اند ضدعفونی کامل پرسنل و تجهیزات را برای جلوگیری از انتشار باکتری شانکر از مناطق آلوده انجام دهند. تجهیزات و ماشین آلات آلوده را می توان با اسپری باکتری کش ضد عفونی کرد.

کاشت درختان بادشکن:

کاشت درختان بادشکن، نقش حیاتی در پیشگیری و کنترل شانکر دارند. باد، عامل اصلی حرکت باکتری شانکر است. از بادشکن ها به منظور کاهش سرعت باد، و جابجایی عوامل بیماری استفاده می شود.

استفاده از ترکیبات حاوی مس:

قارچ کش مس مایع محافظی است که قبل از ایجاد شانکر مرکبات برای جلوگیری از عفونت از آن استفاده می شود. بهتر است تا حد امکان استفاده از قارچ کش مس را به حداقل برسانید. زیرا مس، باعث ایجاد پیامد های زیست محیطی شده و می تواند در خاک جمع شود و به گیاهان، آسیب رساند. علاوه بر آن در صورت استفاده مکرر از ترکیبات مسی، سویه های مقاوم نسبت به مس، ظهور پیدا می کند. اگروسیب تولید شده شرکت آرال شیمی جایگزینی مناسب و ارگانیک برای مس، به منظور پیشگیری بیماری شانکر مرکبات، است.

کنترل آفات گیاهان:

زخم های ایجاد شده توسط حشرات جونده، باعث تشدید بیماری شانکر مرکبات می شود