مقدمه:

شاخه های مرکبات که به صورت های مختلفی گل می دهند، بعد از آلودگی، کل خوشه از بین می رود که به این حالت بلاست مرکبات یا پژمردگی سریع اندام های زایشی گویند.

کشور ایران با تولید سالانه 42700000 تن مرکبات مقام هفتم را در بین کشورهای عمده ی تولید کننده مرکبات دنیا را دارد. استان مازندران نیز با داشتن 114 هزار هکتار سطح زیر کشت و تولید سالانه 2.2 میلیون تن مقام اول تولید را در ایران دارا می باشد. در دنیا سالانه میزان زیادی از محصول مرکبات بر اثر آفات و بیماری های مختلف از بین می رود و کشور ایران و استان مازندران نیز از این امر مستثنی نیست.

بیماری پژمردگی و خشکیدگی سرشاخه های پرتقال در باغ های مرکبات مناطق بابل، قائمشهر و ساری در سال 1367 مشاهده شد. در مواردی توسعه لکه های نکرزه منجر به خشکیدگی سرشاخه ها می شود. علائم بیماری به صورت لکه های کشیده روی شاخه ها مشاهده می شود. ممکن است لکه های قهوه ای تا سیاه رنگ اطراف جوانه را فرا گیرند و از محل تیغ شروع شده و آن را خشک کنند و از محل قسمت آلوده به بالا خشک شوند.

شاخه های لیمو که به صورت خوشه ای گل می دهند، بعد از آلودگی، کل خوشه از بین می رود که به این حالت بلاست یا پژمردگی سریع اندام های زایشی گویند. در ارقام دیگر مرکبات، علائم فقط به صورت شانکرهای فرو رفته است. در ارقام حساس لکه های بزرگ و فرو رفته و مدور روی میوه تشکیل می شود که منحصر به پوست بوده و به گوشت میوه نمی رسد. اکثر ارقام و گونه های مرکبات شامل ارقام لمون، پرتقال، گریپ فروت و سیترنج نسبت به بیماری حساس هستند.

عامل بیماری در شرق مازندران باکتری Pseudomonas viridiflava شناسایی شده است. در حالی که در دنیا عامل بیماری بلاست گونه Pseudomonas syringae pv. Syringae معرفی شده است. به نظر می رسد بیماری بلاست در مازندران توسط هر دو گونه فوق ایجاد شود که در غرب و شرق مازندران فراوانی دو گونه متفاوت است.

عامل بیماری:

عامل بیماری بلاست باکتری  Pseudomonas syoringae می باشد. این بیماری بطور معمول روی برگ های مرکبات یافت می شود. روی برگ ها به مدت طولانی در شرایط مرطوب و تحت دمای پایین باقی می ماند.

بلاست در واقع به معنی خشکیدن و پژمردن است. عامل بیماری باکتری بوده است و مربوط به فصل سرد پاییز و زمستان می باشد.

این بیماری علایم مختلفی دارد ولی عموما علایم آن برگی می باشد. این بیماری در شرایط آب و هوای سرد و مرطوب بروز می کند( از اواخر مهر تا اواسط زمستان ).

بلاست بیماری است که دلالت به نشانه های بیماری روی برگ ها و یا شاخه چه ها دارد.

نارنج و نارنگی نسبت به بلاست حساسیت بالاتری دارند. پرتقال واشنگتن نیز حساس می باشد.

لکه های بلاست در بیشتر موارد روی دمبرگ بصورت نواحی ابگز یا سیاه ظاهر می شود و به سرعت در هر دو سو گسترش می یابد. از بالا به رگبرگ میانی برگ و از پایین به شاخه چه ها می رسد.

وقتی که آوند آبکش و دمبرگ اسیب شدید ببینند، برگ ها چروکیده، پیچیده و قهوه ای می شوند و سرانجام می ریزند.

 – زمستان گذرانی عامل بیماری: این باکتری دربافت های عفونی لکه های برگ، میوه و شاخه و برخی علف های هرز زمستان گذرانی می کند.

سرشاخه های ابدار و جوان و برگ ها، حساس ترین اندام ها نسبت به این بیماری می باشند. در دمای بالای ۲۰ درجه سانتیگراد و یا زیر ۸ درجه سانتیگراد این بیماری به ندرت توسعه پیدا می کند.

شاید این مطلب را هم دوست داشته باشید: بیماری بلاست برنج

علائم بیماری بلاست مرکبات:

علائم بیماری ابتدا به صورت لکه های آبسوخته در محل دمبرگ برگ های جوان مشاهده می شود. سپس لکه ها توسعه یافته و به رگبرگ میانی برگ می رسند و سر انجام موجب مرگ کامل برگ می شوند. برگ های آلوده به صورت خشک شده، پیچ خورده و آویزان به سرشاخه ها باقی می مانند، در حالی که هنوز سبز رنگ هستند.

علائم بیماری در سرشاخه ها عمدتا به صورت لکه های نکروزه در محل دمبرگ و یا زخم های ناشی از تیغ مرکبات می باشد که با گسترش بیماری طی چند روز موجب خشک شدن سرشاخه ها از محل لکه ها به طرف بالای شاخه می شود. علائم بیماری روی ارقام حساس مرکبات به خصوص لمون ها به صورت لکه های فرو رفته به قطر یک سانتی متر می باشد.

باکتری از راه روزنه و زخم های ناشی از باد و حشرات وارد برگ شده و موجب لکه برگی می شود. اولین علائم بیماری در محل دمبرگ مشاهده می شود که به صورت آبسوخته یا سبز پر رنگ است.

با توسعه بیماری، آلودگی به سمت ساقه حرکت نموده و ایجاد شانکر می کند. خسارت اصلی این بیماری در اوخر زمستان و اوایل بهار اتفاق می افتد که باعث از بین بردن سرشاخه ها و گل های مرکبات می شود. در نقاط آبگیر و دشت خسارت بیماری بیشتر از نقاط کوه پایه است زیرا سرمازدگی و یخ زدگی بیشتر می باشد که به توسعه و شدت خسارت بیماری کمک می کند.

در این بیماری برگ ها یا شاخه چه های مرده در تمام تاج پوشش درخت بطور پراکنده ظاهر می شوند.

در مواردی سرمازدگی با بلاست اشتباه گرفته می شود. بایستی در نطر داشت که سرما زدگی فقط روی شاخساره ها و برگ های در حال رشد بروز می کند.

در بلاست توسعه بافت مردگی معمولا کم است و تا شاخه چه ها می رسد. در این مواقع اطراف لکه های بافت مرده پنبه ای پوسته ای یا نوار قهوه ای متمایل به قرمز تشکیل می شود.

گاهی اوقات بافت مردگی پیرامون شاخه چه ها را بطور کامل می گیرد و منجربه مرگ آن ها می شود.

همچنین زمانی که بارندگی های بهاره به صورت مستمر باشد خسارت بیماری در گل های مرکبات نیز دیده می شود که با سیاه شدن و ریزش گل ها همراه است. ارقام سه برگچه ای و ماکروفیلا نسبت به این بیماری حساس بوده و در سال هایی که شرایط مناسب باکتری در فصل زمستان مهیا باشد، خسارت بیماری افزایش یافته و به صورت سر خشکیدگی عمومی سرشاخه ها در اواخر فصل زمستان و اوایل بهار مشاهده می شود.

بلاست در واقع پوسیدگی دمبرگ است.

خشک شدن و پیچیدگی برگ ها و آویزان شدن روی شاخه از ویژگی های بیماری بلاست است.

بیماری بلاست در پرتقال تامسون ناول، واشنگتن و نارنگی رایج است.

سمپاشی درختان علیه پوسیدگی قهوه ای یا پوسیدگی سیتوپترایی موجب مقابله با این بیماری نیز می شود.

نشانه این بیماری، وجود لکه های سیاه زخم روی دمبرگ می باشد.

– مناسب ترین شرایط آب و هوایی برای توسعه بیماری:

باکتری روی برگهایی که به مدت طولانی درشرایط مرطوب بر اثر باران ،مه، شبنم و در درجه حرارت پایین قرار گرفته باشند، بیماری ایجاد می کند.اگر درجه حرارت محیط بالاتر از ٢۰درجه یا پایین تر از ٨ درجه سانتی گراد باشد بیماری به ندرت توسعه پیدا می کند.

کنترل بیماری بلاست مرکبات:

در سال هایی که شرایط مناسب شامل بارندگی کافی و سرما برای آلودگی باکتری عامل بیماری وجود دارد خسارت بیماری در مرکبات به خصوص در ارقام حساس شامل پرتقال، نارنگی و لمون ها زیاد می باشد. همچنین در نهالستان ها به دلیل تراکم زیاد و شرایط مناسب باکتری خسارت می تواند قابل توجه باشد.

بنابراین برای مبارزه و پیشگیری از خسارت می توان از سموم مسی چون اکسی کلرورمس و بردوفیکس با 2 تا 3 بار محلول پاشی در زمان مناسب می توان بیماری را کنترل نمود. تعیین زمان مناسب محلول پاشی (شروع بیماری) در مناطق و سال های مختلف، متفاوت می باشد. بر اساس مطالعات انجام شده در سال های اخیر مشخص شده است که یکی از زمان های بالا رفتن جمعیت باکتری در آبان ماه تا دی بوده و دیگری در اسفند تا فروردین می باشد.

 

کنترل زراعی بیماری :

کاشت درختان بادشکن برای جلوگیری از ایجاد صدمات توسط باد روی گیاه

هرس شاخه های خشک و آلوده در بهار پس از اتمام بارش ها و انهدام آنها

عدم استفاده زیاد از کودها و هرس به موقع در بهار و اوایل پاییز از پیدایش شاخه های جوان در پاییز که بسیار در برابر بیماری حساس هستند جلوگیری می کند.

 

 – غلظت مناسب و نحوه استفاده از ماده توصیه شده به چه شکلی است ؟

سم پاشی با بردوفیکس ١۰ در هزار بعد از برداشت محصول و قبل از شروع باران های پاییزی

سم پاشی با بردفیکس ١۰ در هزار پس از هرس در زمستان

سم پاشی با بردوفیکس ۵ در هزار بعد از ریزش گلبرگ ها و هنگام تشکیل میوه

 

 – آیا این ماده شیمیایی تاثیر مخربی روی محصولات و یا سلامت جامعه دارد ؟

بردوفیکس جزو معدود سموم معدنی است که درکشاورزی ارگانیک توصیه می شود واثر سویی برانسان و محیط زیست نداشته وبرخلاف سایرسموم رایج، مواد باقیمانده ازتجزیه آن سازگار با محیط زیست است.