مقدمه
اولین گام در مورد تنظیم یک برنامه کوددهی برای چغندر قند، این است که نمونه گیری از خاک باغ را به دقت انجام دهیم و آن را جهتآزمایش خاک کشاورزی، به یک آزمایشگاه خوب تحویل دهیم. پاسخ این آزمایش به کشاورزان کمک می کند کمبودهای موجود در خاک، میزان حاصلخیزی و درصد اشباع آن، پی اچ خاک و میزان شوری آن و نیازهای اساسی برای کاشت محصولات خاص به خوبی مشخص شود.
تفسیر صحیح خاک آزمایش توسط مشاورین باغبانی نیز یکی از گام های مهم در تنظیم برنامه غذایی گیاه و انتخاب بهترین کودهای مایع و جامد برای رشد بیشتر چغندر قند است. این متخصصین می توانند میزان نیاز خاک به هر کدام از عناصر، نحوه آبیاری و نگهداری از گیاهان را طبق نتیجه دریافتی به درستی تخمین بزنند. در ادامه نحوه کوددهی چغندر قند را در هر کدام از مراحل رشد به طور مختصر توضیح می دهیم:
برنامه کوددهی چغندر قند قبل از کاشت بذر:
کمبودهایی که هر خاک برای رشد محصولی خاص دارد، باید با آزمایش خاک مشخص شود. همانطور که در بالا نیز گفته شد هر کشاورزی قبل از کاشت چغندر قند در زمین خود، باید کمبودها و نقاط ضعف و قوت خاک باغ خود را به خوبی بشناسد. آماده سازی زمین و برنامه کوددهی چغندر قند پیش از کاشت نیز بر اساس همین نتایج است. اما به طور کلی می توانیم زمین را با دادن کودهای اوره، کودهای دامی پوسیده یا مرغی و مقدار مورد نیاز از عناصر فسفر، پتاسیم و نیتروژن تقویت کرد.
کوددهی چغندر قند در مرحله بذر مال:
یکی از بهترین روش ها برای رشد بهتر چغندر قند، بذرمال کردن آن ها پیش از کاشت است. این کار باعث می شود جوانه زنی آن ها بهتر شود و برخی از کمبودهای خاک قبل از کاشت بر طرف شود. بهترین کودهایی که در این مرحله از برنامه کوددهی چغندر قند نیاز است هیومیک اسیدها هستند. این کودها از گیاه در برابر تنش های مختلف جلوگیری می کند و باعث مقاومت چغندر قند در برابر بیماری های مختلف می شود.
برنامه کوددهی چغندر قند هنگام 4 تا 6 برگی:
همانطور که در بالا گفته شد رشد جوانه ها و برگ ها احتیاج به مواد غذایی مخصوصی دارند که تقویت گیاه با این مواد و عناصر باعث پر بار شدن محصول نهایی کشاورزان می شود. مرحله 4 تا 6 برگی چغندر قند زمانی است که برگ ها شروع به رشد کرده اند و هنوز غده ها سر بر نیاورده اند. بنابراین نیاز به فسفر نسبت به عناصر دیگر در این مرحله بسیار زیادتر است. همچنین هیومیک اسید باعث بهبود وضعیت و رشد ریشه ها می شود. بهترین کودهایی که برای این قسمت از برنامه کوددهی چغندر قند می توانیم استفاده کنیم، کودهای ان پی کی فسفر بالا هستند.
برنامه کودی چغندر قند قبل از غده زنی:
مرحله غده زنی چغندر قند، مرحله ای است که گیاه قدرت زیادی برای رشد نیاز دارد. چرا که غده ها شروع به رشد کردن کرده اند. همانطور که در بالا گفته شد، برای رشد و پر شدن غده ها به پتاسیم بالا نیاز است. فسفر نیز در این مرحله برای افزایش تعداد غده ها مهم است. همچنین به همین میزان که فسفر و پتاسیم نیاز است، گیاه برای رشد خود به عناصر دیگر مانند نیتروژن و عناصر ریز مغذی نیز نیاز دارد. پس بهترین کود در برنامه کوددهی چغندر قند در این مرحله،کود های کامل سه بیست است.
کوددهی چغندر قند در مرحله غده زنی:
تمرکز نگهداری از چغندر قند در این مرحله باید بر روی افزایش وزن و حجم غده ها باشد. چرا که این کار به طور مستقیم بر کیفیت و میزان برداشت محصول تاثیر می گذارد. از آنجایی که عنصر مهم در رشد بهتر غده ها پتاسیم است، نیاز است که انواع کودهای پتاس بالا در این مرحله از برنامه کوددهی چغندر قند، نقش اساسی را داشته باشند.
درست است که خاک بستر مهمی برای تغذیه گیاهان است و مواد مغذی از راه ریشه گیاه و از خاک جذب اندام های مختلف گیاه می شود، اما به طور قطع همه گیاهان در طول رشد خود بهکود های شیمیایی مختلفی نیاز دارند. علت آن نیز زیر کشت بودن مداوم خاک زمین، کم شدن حاصلخیزی آن به دلیل کم شدن مواد غذایی و کم شدن مواد و عناصر اصلی داخل آن به مروز زمان است. بنابراین لازم است پیش از اینکه یک برنامه غذایی و کوددهی برای چغندر قند در نظر بگیریم، در مورد نیازهای کودی و نحوه افزایش تناژ چغندر قند بیشتر بدانیم. از بین مهمترین این عناصر برای تغذیه و افزایش عیار چغندر قند می توان به موارد زیر اشاره کرد.
کوددهی نیتروژن برای چغندر قند:
برنامه کوددهی نیتروژن به خصوص در آغاز کاشت این گیاه در زمین، باید حاوی مقادیر مورد نیاز نیتروژن یا ازت باشد. نیتروژن عنصر اصلی در گیاهان است که باعث رشد بیشتر جوانه ها و سلامت برگ ها می شود. کمبود این عنصر در چغندر قند علت اصلی زرد شدن برگ های چغندر قند است. کوچک ماندن برگ ها و رشد بیماری ها در این گیاه نیز از نشانه های کمبود نیتروژن در چغندر قند است.
فسفر
فسفر عامل اصلی انتقال انرژی در گیاه است. از نشانه های کمبود آن در برنامه کوددهی چغندر قند نیز، کبود، سبز تیره و بنفش شدن رنگ برگ ها است. در صورت تشدید شدن این کمبودها، کل گیاه از جمله ریشه های آن دچار پوسیدگی می شود و از بین می رود. با استفاده ازکود های فسفر بالا در زمان مشخص این مشکل نیز قابل حل است.
کوددهی پتاسیم چغندر قند:
پتاسیم در گیاهان باعث فعال شدن آنزیم های مورد نیاز برای رشد است. جای دادن این عنصر در برنامه غذایی و کوددهی چغندر قند نیز باعث رشد بیشتر و پر شدن غده ها می شود. همچنین مصرف کود های پتا س بالا باعث مقاومت گیاه در برابر ابتلا به بیماری های مختلف گیاهی است. علائم کمبود آن نیز کمرنگ شدن برگ ها و رشد نکردن غده ها است.
کلسیم
کلسیم نیز در کنار فسفر، پتاسیم و نیتروژن از جمله عناصر مهم در برنامه کوددهی چغندر قند است. این نقش مستقیم در میزان جذب فسفر دارد و کمبود آن باعث چین خوردگی برگ ها، رشد کمتر و بیماری های مختلف گیاه می شود. کمبود این عنصر در خاک در نتایج آزمایش به خوبی مشخص است که می توان بر حسب آن مقدار مورد نیاز از کود نیت مصرف کرد.
کوددهی گوگرد برای چغندر قند:
از دیگر مواد و عناصر مورد نیاز برای رشد گیاهان گوگرد است. وجود این عنصر در برنامه کوددهی چغندر قند باعث اصلاح شوری و پی اچ نامناسب خاک می شود. کمبود آن نیز باعث بروز لکه های قهوه ای و نامظم روی برگ ها و می شود.
بور
بور باعث انتقال بیشتر قند و ایجاد تعادل آن با نشاسته می شود. بنابراین باید در برنامه کودی چغندر قند جایگاه ویژه ای داشته باشد. علائم کمبود کود بور برای چغندر قند از بین رفتن جوانه ها، خراب شدن و پوسیدن ریشه است.
آهن
آهن در چغندر قند باعث انتقال بهتر پروتوئین، آنزیم ها، بهبود تنفس و سوخت ساز، و رشد بهتر جوانه ها می شود. رنگ پریدگی و عدم رشد جوانه ها از علائم کمبود این عنصر در این گیاه است. استفاده از کود های کلات آهن می تواند کمبودهای این گیاه را بر طرف کند.
کوددهی چغندر قند با روی
عنصر روی باعث بهبود پی اچ خاک و محافظت از اجزاء، بهبود سوخت و ساز نیتروژن و تولید بیشتر پروتوئین می شود. نبود آن در برنامه غذایی و کوددهی چغندر قند نیز باعث پژمردگی و ریزش برگ ها می شود.
منگنز
نقش منگنز در بهبود عملیات فتوسنتز و فعال کردن آنزیم های چربی است. لوله شدن برگ ها، رشد عمودی آن ها و وجود لکه های زرد روی برگ از جمله نشانه های کمبود این عنصر در برنامه غذایی و کوددهی چغندر قند است. از دیگر مواد و عناصر مورد نیاز برای رشد این گیاه نیز می توان به منیزیوم، مس، مولبیدن و کلر اشاره کرد.
