بیماری بادزدگی (Late blight) سیب زمینی یکی از مهمترین بیماری های این محصول درسراسر جهان محسوب میشود و در صورت شیوع می تواند باعث انهدام کل محصول گردد. بر اساس اسناد سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل این بیماری در سال 1376 دردشت اردبیل به صورت اپیدمیک در آمده و خسارت سنگینی به محصول سیب زمینی وارد کرده است.عوامل اقلیمی بویژه دما,میزان بارندگی و رطوبت نسبی هوا دربروز و توسعه این بیماری نقش مهمی ایفا می کنند.
بادزدگی فیتوفترایی ناشی از Phytophthora infestans، مهمترین بیماری سیب‌زمینی در دنیا و ایران است که برای پیش‌آگاهی آن تاکنون 16 مدل معرفی شده است. شهرستان گرگان دارای بیشترین سطح زیر کشت این محصول در استان است و طی 17 سال گذشته، در 11 سال بیماری با شدت‌های مختلف در آن ظاهر شده است.
علائم بیماری بادزدگی سیب زمینی:
علائم بیماری گیاهی بادزدگی سیب زمینی روی سطح بالایی برگ شامل زخم های نامنظم، قهوه ای رنگ، آب سوخته و همراه با هاله ای زرد رنگ می باشد. در مواقعی که رطوبت هوا بالا باشد، روی سطح پایینی برگ های آلوده بافت کرکی و سفید تشکیل می شود. با توسعه آلودگی و خشک شدن برگ، زخم ها تیره شده و بافت برگی از هم می پاشد. نشانه های بیماری روی ساقه، شامل زخم های قهوه ای و آب سوخته می باشد. به طور معمول تیره شدن ساقه از قسمت نوک گیاه آغاز می شود و به طور ناگهانی باعث خشک شدن کل بوته می گردد. ساقه های آلوده به راحتی از محل زخم شکسته می شوند. مراحل اولیه آلودگی روی سطح غده به صورت لکه های پراکنده، بافت چوب پنبه ای و قهوه ای می باشد. با ادامه روند بیماری روی غده، زخم های قهوه ای یا آجری رنگ روی سیب زمینی گسترده می شود.
زمستان گذرانی قارچ عامل بیماری
قارچ عامل بیماری بادزدگی فیتوفتورایی سیب زمینی زمستان را به صورت میسیلیوم در داخل غده های سیب زمینی آلوده سپری میکند
ریسه در امتداد ساقه و بخصوص در ناحیه پارانشیم پوستی به سرعت رشد کرده و تغییر رنگ داده و با فرستادن اندام های مکنده به داخل سلول ها مواد غذایی مورد نیاز کرده و باعث مرگ سلول های مجاور میشود.
میسلیوم ها پس از عبور از ساقه به قسمت های سطحی خاک و اندام های هوایی گیاه میرسند و شروع به تولید اسپورانژیفور میکنند که در معرض جران هوا قرار گرفته و منتشر میشوند
. زمستان گذرانی این قارچ برای مدت چندین ماه تا چندین سال روی غده های آلوده صورت می گیرد. غده های آلوده مهم ترین منبع برای آغاز آلودگی در کشت بعدی محسوب می شود. باد، باران، آبیاری بارانی و تجهیزات کشاورزی باعث انتقال عامل بیماری می شوند.
اهمیت کشت سیب زمینی
مهمترین ماده غذایی غیر غله دنیاست و در سال ۲۰۱۷ سطح زیر کشت و تولید سیب زمینی در دنیا به ترتیب بیش از ۳/۱۹ میلیون هکتار و ۲/۳۸۸ میلیون تن بوده و در سال ۱۳۹۶، سطح زیر کشت و تولید سیب زمینی در ایران به ترتیب بیش از ۱۴۶٫۳ هزار هکتار و ۵٫۱ میلیون تن بوده است. بادزدگی یا سفیدک کرکی ناشی از قارچ Phytophthora infestans ،مهمترین بیماری خسارت زای سیب زمینی و یکی از خسارت زا ترین بیماری های گیاهی است که در شرایط محیطی مساعد برای توسعه بیمارگر و عدم مهار آن می‌تواند ظرف چند روز، تمام قسمتهای هوایی گیاه برگها، ساقه و شاخه ها را به طور کامل از بین ببرد و حتی غده ها را نیز دچار خسارت نماید. بادزدگی یک تهدید جدی اقتصادی در کشورهای مهم تولیدکننده سیب زمینی به شمار می‌آید و در مناطقی که فشار بیمار زیاد است، سمپاشی چندباره با قارچ کش ها معمول می‌باشد.
از زمان ورود بیماری بادزدگی سیب زمینی به کشور و میزان خسارت آن، گزارش دقیقی وجود ندارد، اما در برخی مناطق سی بزمینی کاری کشور، مانند استانهای شمالی و اردبیل، که شرایط محیطی برای توسعه بیماری مساعد است، از گذشته طغیان بیماری دیده شده و یک یا چندبار سمپاشی برای مهار بیماری، به یک رسم و عرف تبدیل شده است.
عامل بیماری، نحوه انتشار و چرخه زیستی بادزدگی سیب زمینی:
عامل بیماری گیاهی بادزدگی سیب زمینی، قارچ Phytophthora infestans می باشد.شرایط آب و هوایی مرطوب و محدوده دمای ١۵ الی ٢١ درجه سانتی گراد تاثیر زیادی در رشد عامل بیماری دارد. زمستان گذرانی این قارچ برای مدت چندین ماه تا چندین سال روی غده های آلوده صورت می گیرد. غده های آلوده مهم ترین منبع برای آغاز آلودگی در کشت بعدی محسوب می شود. باد، باران، آبیاری بارانی و تجهیزات کشاورزی باعث انتقال عامل بیماری می شوند.
مدیریت بیماری بادزدگی سیب زمینی
- استفاده از ارقام مقاوم و بذور عاری از بیماری
- حذف علف های هرز میزبان بیماری
- جمع آوری تمام غده های آلوده بعد از برداشت
- خاک دهی مناسب در پای بوته (حداقل ١٨ سانتی متر بالاتر از بذر)
- استفاده از آبیاری قطره ای
- کاهش مصرف کودهای ازته
استفاده از ارقام مقاوم
حساس: آریندا، اسپرینت، ساتینا، بورن، مارال، آلمرا و دایفال
نیمه حساس: کوزیما، سانته، مارفونا، بامبا، دراگا، میلوا و راموس
نیمه مقاوم: آگریا، جلی، سانتانا، فونتانا و کایزر
کنترل زراعی
رعایت تناوب با گیاهان غیر میزبان جهت کنترل بیماری بادزدگی سیب زمینی (نظیر غالت و دانه های روغنی)
کشت ارقام زودرس
رعایت فاصله ردیف و بوته ها برای برقراری تهویه مناسب
برداشت محصول پس از پینه بستن غده ها
برش نزدن غده های بذری و در صورت برش زدن، تاخیر در کاشت تا پینه بستن سطح بریده شده
حذف شاخ و برگ با استفاده از سر زنی در اواخر دوره رشد
خارج کردن غده های پوسیده و نیمه پوسیده از خاک پس از برداشت و حذف آنها جهت کنترل بیماری بادزدگی سیب زمینی
پیش آگاهی
اگر بعد از فروردین ماه، یک روز با شرایط هوای زیر وجود داشته باشد، می‌توان آن را به عنوان یک روز مساعد برای توسعه این بیماری در نظر گرفت:
دمای کمینه بالاتر از ۱۹ درجه سانتی گراد
دمای متوسط کمتر از ۱۷٫۶ درجه سانتی گراد
دمای بیشینه کمتر از ۲۳ درجه سانتی گراد
رطوبت نسبی کمینه بیش از ۵۹ درصد
رطوبت نسبی متوسط بیش از ۷۴ درصد
رطوبت نسبی بیشینه بیش از ۹۰ درصد
بارش طی سه روز قبل، بیش از ۲٫۵ میلی لیتر
کنترل شیمیایی بیماری بادزدگی سیب زمینی:
مهمترین قارچکش های محافظتی و تماسی و سیستمیک توصیه شده از سوی سازمان حفظ نباتات کشور برای کنترل این بیماری عبارتند از:
- استفاده از بردوفیکس به شرح زیر:
– ضدعفونی غده ها قبل از کاشت با نسبت ۵ در هزار
– ضدعفونی خاک بلافاصله بعد از کاشت با نسبت ۵ در هزار
– سم پاشی با نسبت ۵ در هزار هنگام جوانه زنی و باز شدن اولین برگ ها
– سم پاشی با نسبت ۵ در هزار در زمانی که ارتفاع بوته ها ١۰-١۵ سانتی متر هستند
– تکرار سم پاشی با نسبت ۵ در هزار با فواصل دو هفته یک بار تا زمان برداشت غده ها
- اگریفوس (فسفیت پتاسیم): 1 لیتر در هکتار به همراه اگری زیت (اسید فسفونیک): ۶ لیتر در هکتار
- رانمن (سیازوفامید) به مقدار ۱۲-۱۰ سی سی به ازای هر ۲۰ لیتر آب
- نوردوکس (اکسید مس) به مقدار ۱ کیلوگرم در هکتار
- کوپراویت (کوپر اکسی کلراید) به مقدار ۳ در هزار
- اکویشن پرو (سیموکسانیل + فاموکسادون) به مقدار ۴۰۰ گرم در هکتار
- اینفینیتو (پروپاموکارب + فلوپیکولید) به مقدار ۱/۵ لیتر در هکتار
