انواع سیاهک گندم؛ مشخصات، خسارت و کنترل آنها

سیاهک پنهان معمولی Common Bunt

عامل بیماری سیاهک پنهان معمولی گندم دو گونه Tilletia laevis و T.tritici‌‌ می‌‌باشد که متعلق به رده بازیدیومیستها، راسته Ustilaginales و جنس Tilletia هستند. اختلاف این دو گونه در شکل شناسی اسپورهاست که در T.laevis تلیوسپورها دارای دیواره صاف و در T.tritici دیواره اسپورها مشبک‌ می‌باشد. این بیماری در تمام مناطق گندم کاری کشور شایع‌ می‌باشد.

نشانه‌های بیماری سیاهک پنهان معمولی تا زمانی که خوشه گندم ظاهر شود قابل تشخیص نمی‌باشد. بوته‌های مبتلا به سیاهک پنهان معمولا کوتاه تر از حد طبیعی بوده و تعداد پنجه افزایش پیدا‌ می‌کند. سنبله‌های آلوده دارای رنگ سبز مایل به آبی‌ می‌باشند. دانه‌های آلوده سياه رنگ، گرد و کوچکتر هستند و با فشار دادن دانه در بین انگشتان پودر سیاه رنگی از آن خارج‌‌ می‌‌شود که نسبتاً چرب و دارای ماده تری متیل آمین است و بوی ماهی گندیده‌‌ می‌‌دهد.

شکل ۸۲ – سنبله و دانه‌های آلوده به سیاهک پنهان معمولی

زیست شناسی

قارچ عامل بیماری سیاهک پنهان معمولی به صورت تلیوسپور روی دانه و زیر پوسته دانه و گاهی خاک زمستانگذرانی‌ می‌کند. این تلیوسپورها تا مدت ۵ سال‌‌ می‌‌توانند قدرت جوانه زنی خود را حفظ کنند زمانی که بذر گندم آلوده به سیاهک پنهان در خاک کاشته شود همان شرایطی که موجب جوانه زدن بذر‌‌ می‌‌گردد، جوانه زنی تلیوسپورهای قارچ را نیز سبب‌ می‌شود. در شرایط مساعد تلیوسپور جوانه زده‌ میسلیوم اولیه از آن خارج‌ می‌شود و روی آن بازیدیوسپور سوزنی شکل به وجود‌ می‌‌آید که دو به دو با هم تلاقی کرده و اسپوریدهای ثانویه و هیف بیماری زا را به وجود‌‌ می‌‌آورد. هیف آلوده کننده گیاهچه جوان را قبل از خروج از خاک مورد حمله قرار داده و پس از ورود به گیاهچه خود را به بافت مریستم رسانده و به صورت درون بافتی همراه با گیاه رشد‌ می‌کند و در مرحله خوشه دهی محتویات تخمدان را مورد حمله قرار‌ می‌دهد. در مدتی که خوشه پر‌ می‌شود و‌ می‌رسد بر تعداد ریسه‌های قارچ افزوده شده به سرعت داخل دانه‌ها را فرا گرفته و محتویات آن را به مصرف‌ می‌رساند. ریسه در هر حال بافت پوسته خارجی دانه را از بین نمیبرد و این پوسته به صورت پوشش محکمی روی توده داخل دانه را‌‌ می‌‌پوشاند.

شکل ۸۳ – مقایسه دانه‌ سیاهک زده (وسط) و دانه سالم (سمت چپ) و گرد سیاه رنگ قارچ (سمت چپ) دیده‌ می‌‌شود.

دانه‌های سیاهک زده معمولا دست نخورده و به ظاهر سالم روی گیاه باقی‌‌ می‌‌مانند اما هنگام برداشت و خرمنکوبـــی خـرد شده و اسپورهای خود را آزاد‌ می‌کند. اسپورهای آزاد شده موجب آلودگی دانه‌های سالم شده و همراه با جریان باد، خاک مزارع اطراف را نیز آلوده‌ می‌کند.

مدیریت تلفیقی بیماری

بهترین روش کنترل این بیماری و ساده ترین آن ضدعفونی با یکی از سموم سیستمیک و سیستمیک تماسی است مانند سومیایتِ 1٪ و ۲٪بصورت پودر وتابل، ونيستِ 50٪/DS ، باتیان 17.5٪ DS، کاربوکسین تیرام به مقدار ۱۵۰ تا ۲۰۰ گرم از فرم تجارتی، ویتاواكس 200 FF مایع به مقدار ۲۵۰‌ میان گرم از فرم تجارتی، دی وی دند مایع 3٪  به مقدار ۱۰۰ تا ۲۰۰‌ میان لیتر که این مقادیر و سومی‌ایتِ مایع ۲٪ به مقدار ۱۰۰‌ میان لیتر برای ضدعفونی صد کیلوگرم بذر توصیه‌ می‌شود.

روش‌های زراعی نیز در کنترل بیماری موثر هستند. روش هایی همچون: استفاده از بذر سالم، آیش و اجرای عملیات حفظ رطوبت در خاک اراضی دیم (یعنی آیش یکساله و شخم بهاره به عمق ۱۸-۲۰ سانتی متر عمود بر شیب در زمان گاو رو شدن و شخم دیگر یک و نیم ماه بعد).

سیاهک پنهان پاکوتاه گندم Dwarf Bunt

عامل بیماری سیاهک پنهان پاکوتاه گندم قارچی اســت بــه نام Tilletia controversa که متعلق بــــــه زیر شاخه Basidiomycotina رده تلیومیستها، راسته اوستیلاژینال ها و خانواده Tilletiaceae‌ می‌باشد. تلیوسپورهای این قارچ به رنگ زرد متمایل به قهوه‌ای، قرمز مایل به قهوه‌ای تیره یا سیاه و نسبتاً گرد هستند. جداره خارجی تلیوسپور به طور معمول دارای شبکه‌های نوک تیز منظم بوده و توسط یک توده ژلاتینی بی رنگ احاطه شده اند.

این بیماری در حال حاضر در مناطق غرب و شمال غرب کشور ایران خصوصاً در دیمزارهای مناطق مرتفع مانند کردستان آذربایجان شرقی و غربی شیوع دارد.

علایم بیماری

نشانه‌های اولیه آلودگی به بیماری سیاهک پنهان پاکوتاه در اوایل رشد گیاه و در مرحله گیاهچه ای به صورت لکه‌های زرد پراکنده در سطح برگها‌ می‌باشد. در بوته‌های آلوده پنجه زنی تحریک شده و تعداد زیادی پنجه‌های غیر طبیعی تولید‌‌ می‌‌شود. کوتاه ماندن بیش از حد ساقه‌های گندم از نشانه‌های بارز این بیماری است.

شکل ٨٤ – مقایسه ارتفاع بوته‌های مبتلا به سیاهک پنهان پاکوتاه (سمت چپ) و بوته‌های سالم (سمت راست)

شکل ۸۵ – تغییر شکل خوشه‌های مبتلا به سیاهک پنهان پاکوتاه

به طوری که ارتفاع بوته از cm۱۰ تجاوز نمی کند. در بوته‌های آلوده، خوشه‌های بیمار زودتر از خوشه‌های غیر آلوده ظاهر‌ می‌شوند. در یک مزرعه ممکن است سیاهک پنهان معمولی و سیاهک پنهان پاکوتاه توام دیده شود وليكن وجود این دو گونه در یک بوته با هم نادر است. دانه‌های آلوده به رنگ قهوه‌ای تیره یا سیاه بوده، بزرگتر و کوتاه تر از دانه‌های طبیعی هستند و بوی نامطبوع ناشی از ماده تری متیل آمین از آنها استشمام‌ می‌شود.

شکل ۸۶ – مقایسه دانه‌های آلوده به سیاهک پنهان پاکوتاه (سمت راست) و دانه‌های سالم (سمت چپ)

زیست شناسی

گندم آلوده در موقع خرمنکوبی و برداشت با کمباین شکاف برداشته، تلیوسپورها آزاد شده و درسطح مزرعه پخش‌‌ می‌‌شوند. تلیوسپورها در سطح خاک زنده باقی مانده مدت ۸ و تا ۱۰ سال قدرت حیات خود را حفظ‌ می‌کنند. تلیوسپورها به طور معمول از اواخر آذرماه تا نیمه اول اردیبهشت ماه در سطح خاک و یا نزدیک آن جوانه زده و گیاهچه و پنجه‌های جوان و حساس گندم را در حین خروج از خاک مورد حمله قرار‌ می‌دهند و اگر شرایط مناسبی برای رشد تلیوسپور وجود نداشته باشد رشدشان متوقف شده ولی از بین نمی رود. حساس ترین مرحله آلودگی در پاییز، مرحله قبل از پنجه زنی یا زمانیکه ۲ تا ۳ پنجه در آنها ظاهر شده‌‌ می‌‌باشد. بروز بیماری روی گندمهای بهاره کمتر است زیرا در این فصل پوشش برفی کافی جهت تامین حرارت پایین و طولانی و رطوبت بالا که برای شکستن دوره خواب تلیوسپور قارچ لازم است فراهم نیست.

شکل ۸۷ – ارتفاع بوته مبتلا به سیاهک پنهان پاکوتاه در مزرعه

از تندش تلیوسپور پرومیسیلیوم به وجود آمده و در انتهای آن اسپوریدهای رشته ای به صورت خوشه ای ایجاد‌‌ می‌‌شود. اسپوریدهای سازگار دو به دو با هم ترکیب شده و مرحله پلاسموگامی را انجام‌ می‌دهند. هیفهای دیکاریوتیک حاصل در داخل خاک و یا نزدیک آن وارد گیاهچه شده و ایجاد آلودگی‌ می‌کنند. هیفهای مزبور بعد از نفوذ به بافت غیرفعال باقی‌ می‌مانند. همزمان با مرحله گلدهی گیاه‌ ‌ میزبان، قارچ عامل بیماری از حالت رویشی به حالت زایشی تغییر وضعیت داده و به سرعت در داخل تخمدان تکثیر‌‌ می‌‌یابد و با تغذیه از نسوج گیاه اسپورهای خود را جایگزین‌ می‌کند. دیواره تخمدان نیز تغییر یافته و به صورت پوستهای تلیوسپورها را در بر گرفته و سورهای دانه ای شکل را تشکیل‌ می‌دهد. در موقع خرمنکوبی دیواره نازک سورها پاره شده و تلیوسپورها آزاد‌ می‌شوند.

مدیریت تلفیقی بیماری

استفاده از ارقام مقاوم ضدعفونی بذر با سموم سیستمیک مانند دی وی دند 3٪ به‌ میزان ۲۰۰ گرم و تکتو به‌ میزان ۱۲۵ گرم برای ضدعفونی ۱۰۰ كيلو بذر. جهت تقلیل‌ میزان آلودگی و جلوگیری از انتقال و انتشار بیماری استفاده از روش‌های زیر توصیه‌ می‌شود:

سمپاشی برای ضد عفونی سطحی خاک به فاصله ۱ تا ۲ هفته بعد از بذر پاشی با مصرف قارچکشهایی بر مبنای پنتا کلرونیتروبنزن به‌ میزان ٢.٦٧ کیلوگرم از ماده موثر برای یک هکتار کنترل خوبی روی بیماری دارد و‌ می‌تواند در سطوح کوچک مورد استفاده قرار بگیرد. کشت بذر سالم و عاری از آلودگی کشت عمیق بذر، سوزاندن بقایای گیاهی در مزرعه بعد از برداشت به هم زدن خاک سطحی با انجام شخم عمیق جهت دفن تلیوسپورهای سطح خاک و خودداری از کشت گندم پاییزه در زمین‌های آلوده و انجام کشت بهاره در آنها موجب کاهش آلودگی‌‌ می‌‌گردد. تنظیم زمان کاشت نیز در‌ میزان آلودگی موثر است. در کشتهای بسیار زود آلودگی کمتر از گندمهای دیر کاشت است. زیرا با کشت زود هنگام حرارت خاک برای جوانه زدن تلیوسپورها مناسب نیست. به علاوه ریشه گیاهانی که زود کاشته‌ می‌شوند خوب رشد کرده در نتیجه اسپور قارچ نمیتواند گیاهچه قوی را در موقع خروج از خاک مورد حمله قرار دهد. کشت بسیار دیر نیز مراحل حساس گیاه را برای آلودگی کمتر‌‌ می‌‌کند.

سیاهک ناقص Partial Bunt

عامل بیماری سیاهک ناقص قارچ Tilletia indica‌‌ می‌‌باشد که‌‌ می‌‌تواند گندم نان، گندم دوروم و تریتیکاله را آلوده کند. این بیماری از استا‌‌ن‌های فارس، هرمزگان، بوشهر، کرمان، جیرفت و سیستان و بلوچستان گزارش شده و جزو بیمار‌‌ی‌های قرنطینه داخلی محسوب‌ می‌شود.

علایم بیماری

در این بیماری، دانه‌های گندم به طور تصادفی مورد حمله قارچ عامل بیماری قرار گرفته و به طور ناقص تبدیل به سورهای سیاهک‌ می‌شود. به عبارت دیگر در یک بوته تمام سنبله ها آلوده نشده و در یک سنبله آلوده نیز تمام دانه‌ها مبتلا نمی شود و یک دانه آلوده هم ممکن است به صورت ناقص و فقط قسمتی از آن سیاه شده و حاوی سورهای سیاهک باشد و به همین خاطر نیز سیاهک ناقص نامیده‌‌ می‌‌شود، بیماری سیاهک ناقص محدود به پریکارپ بوده و نسوج جنین به جز در آلودگی‌های شدید از بین نمیرود لذا در بعضی موارد ممکن است دانه‌های سیاهک زده، جوانه زده و گیاه سالمی را تولید نماید. پوسته دانه‌های آلوده به هنگام برداشت محصول شکسته شده و تلیوسپورهای قارچ به رنگ قهوه‌ای مایل بـه سیاه آزاد‌ می‌شوند و بر روی پوسته دانه‌های سالم و یا سطح خاک پخش‌ می‌گردند. در این بیماری نیز مانند سیاهک پنهان معمولی بوی نامطبوعی شبیه ماهی گندیده ناشی از ماده تری متیل آمین به مشام‌ می‌رسد. بعضی دانه‌ها اگـر چـه سـالم به نظر‌ می‌رسند ولی داخل آنها پر از تلیوسپورهای سیاهک‌‌ می‌‌باشد.

شکل ۸۸ – سنبله‌ها و دانه‌های گندم آلوده به سیاهک هندیTilletia indica

زیست شناسی

قارچ عامل بیماری تولید تلیوسپورهای کروی یا تخم مرغی شکل به رنگ زرد قهوه‌ای تا قهوه‌ای تیره‌ می‌کند. تلیوسپورها در شرایط مساعد جوانه زده و با تولید یک پرومیسلیوم بلند یا کوتاه خود را به سطح خاک رسانده و در انتهای خود تعداد زیادی اسپوریدیا به وجود‌ می‌‌آورد. این اسپوریدیاها به نوبه خود تولید هیف و اسپوریدیاهای ثانویه فراوانی‌ می‌کنند که فوق العاده سبک بوده و توسط باد هوا و حشرات انتقال یافته و بر روی گلهای گندم قرار‌‌ می‌‌گیرد.

میسلیوم دو هسته ای از طریق گل وارد شده و تا دیواره تخمدان‌ می‌رسد و در داخل تخمدان تمام یا قسمتی از مواد غذایی و نشاسته موجود در آندوسپرم را تغذیه‌ می‌کند و بالاخره تمام یا قسمتی از دانه از توده سیاهرنگ تلیوسپورهای قارچ انباشته‌ می‌شود. بعضی از این دانه‌ها که به صورت موضعی آلوده شده‌اند قدرت جوانه زنی خود را حفظ‌ می‌کنند و‌ می‌توانند گیاهچه‌های سالم تولید کنند ولی دانه‌هایی که به شدت آلوده هستند به طور معمول گیاهچه‌های ضعیف و بدشکل تولید‌ می‌کنند.

در موقع برداشت محصول دانه‌های سیاهک زده به راحتی شکسته و تلیوسپورهای آزاد شده موجب آلودگی دانه‌های سالم خاک و ماشین آلات کشاورزی یا وسایل نقلیه شده و توسط باد به نقاط دوردست منتقل‌ می‌شوند. تلیوسپورهای جوان بلافاصله بعد از تشکیل قدرت جوانه زنی نداشته و احتیاج به دوره خواب دارند. بالاترین درصد جوانه زنی در تلیوسپورهای یکسال مانده اتفاق‌ می‌افتد. به طور کلی درجه حرارت ملایم، رطوبت نسبی بالا و خصوصاً وجود هوای ابری و بارانی در طول دوره گلدهی باعث افزایش بیماری‌ می‌شود. مرحله تورم و شیری شدن خوشه ها در گیاه حساس ترین مرحله آلودگی است.

مدیریت تلفیقی بیماری

چنانچه شرایط رطوبتی و حرارتی مناسب به طور مداوم برقرار باشد کنترل بیماری مشکل است. ضدعفونی بذر مانع جوانه زنی تلیوسپورهای بذر زاد شده و سمپاشی در مرحله خوشه‌ می‌تواند خوشه را از آلودگی حفظ کند. به طور کلی روش‌هایی که برای کنترل بیماری توصیه‌‌ می‌‌شود، عبارتند از: استفاده از بذر سالم و عاری از آلودگی، استفاده از ارقام مقاوم، ضدعفونی بذر با یکی از سموم قارچکش سیستمیک یا سیستمیک تماسی برای از بین بردن اسپورهایی که در داخل یا سطح دانه‌ها هستند، سمپاشی در مرحله گل با یک قارچکش مناسب مانند تیلت، ضدعفونی خاک در صورتی که مقرون به صرفه اقتصادی باشد، ضدعفونی بذر قبل از کاشت و سمپاشی در مرحله گل با استفاده از کاربندازیم و پروپیکونازول، کنترل علف‌های هرز گرامینه و از بین بردن بقایای محصول بعد از برداشت استفاده بهینه از کودهای ازته، جلوگیری از انتقال بذر و ابزار کشاورزی از مناطق آلوده به مناطق غیر آلوده و انجام شخم عمیق بعد از برداشت عدم تداوم کشت، اجتناب از دیر کاشتن و کشت متراکم.

سیاهک آشکار Loose Smut

عامل بیماری سیاهک آشکار گندم قارچ Ustilago tritici‌‌ می‌‌باشد که متعلق است به رده بازیدیومیستها، راسته اوستبلاژینالها و جنس Ustilago. ریسه این قارچ در حین رشد در داخل گیاه بیرنگ اما در موقع تکامل قهوه‌ای رنگ است. سلولهای ریسه دو هسته ای بوده و در نهایت به تلیوسپورهای قهوه‌ای و خاردار تبدیل‌ می‌شوند. تلیوسپورها به آسانی جوانه زده و تشکیل بازیدیوم‌ می‌دهند. بازیدیوسپور تولید بازیدیوم نمیکند بلکه سلول‌های آن جوانه زده و هیف‌های کوتاه تک هسته ای با تیپ‌های مختلف جنسی تولید‌ می‌نماید. هیفهای سازگار دو به دو با هم جفت شده و تولید ریسه دو هسته ای با قدرت بیماری زایی‌‌ می‌‌کند.

سیاهک آشکار گندم یکی از بیمار‌‌ی‌های مهم گندم در نواحی مرطوب و نسبتا مرطوب است. این بیماری در تمام مناطق کشور شایع بوده ولی خسارت آن نسبت به سایر سیاهکهای گندم کمتر است.

علایم بیماری

سیاهک آشکار گندم به طور معمول تا زمانی که بوته ها به خوشه بروند هیچ نوع نشانه ای ایجاد نمیکند. بوته‌های سیاهک زده زودتر از بوته‌های سالم به خوشه رفته و خوشه‌های سیاهک زده سریعاً بلند شده و از خوشه گیاهان سالم بالاتر‌ می‌روند. در یک بوته آلوده تمام خوشه ها و دانه‌ها از توده سیاه اسپور پر‌ می‌شوند.

سنبلچه‌های گیاه آلوده به رنگ قهوه‌ای زیتونی تیره در آمده و توده اسپورهای قارچ توسط غشای نازکی محصور‌‌ می‌‌شود.

شکل ۸۹ – علایم بیماری سیاهک آشکار گندم

غشای مذکور قبل از برداشت یا در مرحله دروی محصول پاره و اسپورها در هوا پخش‌ می‌شوند اسپورها توسط باد و یا حشرات به اطراف برده شده و فقط محور اصلی خوشه باقی‌‌ می‌‌ماند.

زیست شناسی قارچ عامل بیماری

قارچ عامل بیماری زمستان را به صورت ریسه غیر فعال در لپه دانه‌های آلوده‌ می‌گذراند. پس از کاشت دانه‌های آلوده، ریسه جوانه زده و فعالیت شروع‌ می‌شود، ریسه به طریق بین سلولی در بافتهای جنین و گیاهچه جوان رشد‌ می‌کند تا به نقطه رویشی گیاه برسد. از آن پس رشد قارچ به موازات رشد گیاه و درست به دنبال جوانه انتهایی صورت‌‌ می‌‌گیرد. به هنگام تشکیل خوشه حتی قبل از ظهور خوشه ریسه به تمام سنبله جوان حمله کرده و با رشد داخل سلولی بیشتر بافتهای خوشه به جز محور آن را نابود‌‌ می‌‌کند. در این موقع بیشتر گیاهان آلوده در اثر تحریک قارچ بلندتر از گیاهان سالم هستند. ریسه در دانه‌های آلوده تبدیل به تلیوسپور شده و توسط غشای نازکی که بافت‌ ‌ میزبان است پوشانده‌ می‌شود. این غشا پس از رسیدن تلیوسپورها پاره و اسپورها آزاد شده و با جریان باد بــــه گیاهان سالم منتقل‌ می‌شوند، رها شدن اسپورها همزمان با باز شدن گلهای گیاهان سالم است و اسپورها روی گلها قرار گرفته، جوانه زده و تولید بازیدیوم‌‌ می‌‌کنند هیف‌های هاپلوئید را به وجود‌ می‌‌آورند. پس از جفت شدن هیف‌های ها پلویید که از نظر جنسی سازگارند ریسه دیکاریوتیک به وجود آمده از طریق کلاله یا از راه دیواره تخمدان به داخل گل رخنه کرده و در پریکارپ و در بافتهای لپه و بافت جنین جایگزین‌ می‌شود. ریسه قارچ سپس غیر فعال شده و به حالت خواب در جنین باقی‌ می‌ماند تا دانه آلوده جوانه بزند. اسپورهای این قارچ قادر نیستند از طریق خاک یا آلودگی سطحی بذر بیماری را منتقل کنند.

بهترین ساده ترین و ارزانترین روش کنترل بیماری ضدعفونی بذر با یک قارچ کش سیستمیک ذکر شده در قسمت سیاهک پنهان معمولی است.

سیاهک برگی گندم Flag Smut

عامل بیماری سیاهک برگی گندم قارچ رده Urocystis agropyri است که متعلق است به رده بازیدیومیستها، راسته اوستیلاژینالها و جنس Urocystis. اسپورهای این قارچ تیره رنگ بوده و معمولا ٤ یا ٥ اسپور به هم چسبیده اند. به طور معمول اطراف این سلول ها را سلولهای عقیم و تو خالی که جدار آنها زرد رنگ است احاطه کرده اند. این بیماری در کرج، آذربایجان شرقی و غربی، دزفول و اهواز وجود دارد.

علایم بیماری

تشخیص بیماری سیاهک برگی در مزرعه بسیار آسان است لیکن اغلب به دلیل کوتاه بودن بیش از حد، بوته‌های آلوده از نظر دور‌ می‌مانند. علایم بیماری به صورت نوارهای خاکستری مایل به سیاه روی برگ و غلاف توسعه‌‌ می‌‌یابد. به تدریج این نوارها شکاف خورده و اپیدرم را پاره کرده و گرد سیاه رنگی که اسپور قارچ عامل بیماری است از آن خارج و منتشر‌ می‌شود. بوته‌های آلوده اغلب کوتاه مانده، برگ ها لوله‌ می‌شوند و معمولا خوشه تشکیل نمیگردد.

شکل ۹۰ – علایم بیماری سیاهک برگی گندم

اسپورهای آزاد شده به طور معمول سطح بذر و خاک را آلوده کرده و گیاهچه ها و بوته‌های جوان توسط اسپوریدی هایی که در سطح خاک ایجاد شده آلوده‌ می‌شوند.‌ میسلیوم قارچ پس از ورود به درون بافت گیاهچه، به صورت درون بافتی به رشد خود ادامه داده و در نهایت توده اسپور را در زیر کوتیکول برگ و ساقه به وجود‌ می‌‌آورد. از آنجا که برای رشد قارچ عامل بیماری گرمای نسبتا زیاد لازم است لذا خطر انتشار این بیماری در نقاط سردسیر کم است و به همین دلیل در نقاطی که این بیماری دیده شده توصیه‌‌ می‌‌شود که حتی المقدور بذر پاییزه را دیرتر بکارند.

عملیات زراعی شامل کشت ارقام مقاوم، کشت دیر بذر پاییزه، آیش و تناوب زراعی، سوزاندن بقایای کاه و کلش و ضدعفونی بذر با یک سم سیستمیک تماسی‌ می‌تواند در کنترل بیماری مؤثر باشد.

منبع: آفات و بیمار‌‌ی‌های مزارع گندم در ایران – سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی