اقدامات اساسی پس از برداشت میوه در باغات در فصول پاییز و زمستان  

اقدامات اساسی پس از برداشت میوه در باغات در فصول پاییز و زمستان:  

• بسیاری از باغداران و کشاورزان تصور می‌کنند پس از برداشت محصول در باغ دیگر نیازی به رسیدگی و مراقبت تا فصل رشد بعدی وجود ندارد. اما برخلاف این تصور، برای بهبود عملکرد فصل بعدی و جلوگیری از خسارات وارده به باغات، انجام مجموعه ای از اقدامات از جمله تأمین رطوبت کافی خاک با آبیاری صحیح، تغذیه و کوددهی اصولی، جمع‌آوری بقایای میوه و برگ های آلوده به منظور مبارزه با آفات و بیماری‌ها ضروری است. به عبارت دیگر، پس از برداشت میوه در اواخر تابستان و یا اوایل پاییز، زمان حیاتی برای انجام برخی اقدامات مهم برای داشتن یک محصول خوب در سال آینده است. در واقع بعد از رسیدن میوه ها و جمع آوری آنها، درختان شروع به ایجاد زیر ساخت های لازم برای تولید میوه در سال آینده می کنند. بدیهی است که هرچقدر این زیرساخت ها قوی تر و بهتر باشند به همان میزان باردهی در سال آینده بیشتر خواهد بود. در ادامه به بیان مهم ترین اقدامات ضروری پس از برداشت توجه فرمائید.

https://www.aparat.com/v/S915f

• 1- آبیاری پس از برداشت

آبیاری درختان بعد از برداشت میوه نقش مهمی در بهبود تولید گل سال بعد و جلوگیری از وارد شدن تنش به درختان و بهبود جذب عناصر غذایی در پاییز دارد. پس از ریزش کامل برگ‌ها و شروع خواب (در پاییز و زمستان) درختان به رطوبت کافی در خاک نیاز دارند. در صورت کمبود بارندگی برای جلوگیری از خشک شدن خاک، می توان آبیاری سبک انجام داد.

هنگام کاشت درختان باید به این نکته توجه کرد که روش آبیاری می بایست طوری باشد که آب مستقیماً با طوقه درختان در ارتباط نباشد. باغ هایی که این مشکل را دارند، به خصوص در آبیاری با آب شیرین، آب اطراف طوقه باعث پوسیدگی آن شده و درختان به بیماری قارچی گموز یا همان پوسیدگی طوقه مبتلا می شوند. بنابراین پاییز بهترین زمان برای اصلاح روش آبیاری درختان  می باشد. در آبیاری به روش غرقابی باید اطراف طوقه را خالی کرد و به فاصله ی یک سوم انتهایی سایه انداز تشتکی برای مهار آب اطراف گیاه درست کرد. در این روش آب به طور مستقیم با طوقه درخت ارتباط ندارد و خطر ابتلای درختان به بیماری های قارچی مختلف کاهش می یابد. همچنین در نظر داشته باشید که از آبیاری سنگین پرهیز نمایید. آبیاری ‌های سنگین در زمستان باعث افزایش بیماری‌های پوسیدگی ریشه و طوقه می‌شود.

• 2- آزمایش خاک

از بهترین زمان ها برای انجام آزمایش خاک اول بهار و آخر پاییز قبل از کوددهی درختان می باشد. زیرا در این زمان ها فعالیت های کشاورزی در زمین یا باغ کمتر است و نتایج حقیقی تر می‌تواند برای کوددهی پاییزه یا بهاره مورد استفاده قرار بگیرد. به طورکلی هدف از آزمایش خاک به سه بخش تقسیم می شود که هر کدام ازآنها در مدیریت تغذیه باغ حایز اهمیت می باشد:

– تعیین سطح عناصر غذایی خاک (شامل ازت، فسفر، پتاس، ریزمغذی ها و ماده آلی خاک)

– تعیین عوامل محدود کننده عملکرد و خسارت زا در خاک (SAR یا نسبت سدیم در مقابل کلسیم و منیزیم، قلیاییت، شوری و آهک خاک)

– بافت خاک شامل درصد میزان ماسه در مقابل رس و سیلت

• 3- چالکود درختان

بهترین زمان استفاده از روش چالکود برای تأمین نیاز کودی درختان اواخر پاییز تا اوایل زمستان است که درختان به خواب رفته و برگ ها در حال ریختن می باشند. در این روش ابتدا باید چاله هایی را درمحل ریشه درختان حفر کنیم. محل حفر چاله باید در یک سوم قسمت انتهای سایه انداز درختان و در مسیر جریان آب باشد زیرا اکثر ریشه های جوان و فعال در این محل وجود دارند . برای هر درخت معمولا دو تا چهار چاله حفر می شود. سپس این چاله ها بر اساس نتایج آزمون خاک با کودهای مناسب مانند فسفر، پتاسیم، ترکیبات سولفاته (سولفات آهن، منگنز، روی، مس، منیزیم)،  و همچنین کود دامی فرآوری شده پر و پوشیده می شوند.

• 4- فرآوری کود حیوانی

کود دامی فراوری شده علاوه بر تأمین عناصر غذایی، سرشار از انواع میکروارگانیسم‌ها و باکتری‌های مفید بوده و در متابولیسم گیاهان و تجزیه عناصر در خاک نقشی کلیدی دارد. اگر کودهای دامی در مقدار صحیح و به‌ صورت پوسیده استفاده بشود، نسبت به مصرف سایر کودها سلامت خاک را تضمین کرده و موجب بالا رفتن راندمان محصول می‌شود.

پاییز یکی از بهترین زمان ها برای پوساندن کود حیوانی جهت مصرف برای درختان می باشد. بهترین روش برای فرآوری و پوساندن کود دامی، مخلوط کردن آن با مواد دیگری مانند گوگرد، باکتری های تجزیه کننده گوگرد مثل تیوباسیلوس و کود اوره می باشد. برای فرآوری و پوساندن هر 10 تن کود دامی باید از 400 تا 600 کیلو گرم گوگرد، 6 تا 10 کیلوگرم باکتری تیوباسیلوس (باکتری اکسید کنده گوگرد و آهن) و 100 کیلو گرم  کود اوره استفاده کنید. گوگرد خاصیت ضد قارچی و تا حدودی خاصیت دور کنندگی حشرات را دارد و PH را پایین می آورد و همچنین عنصر ازت به پوسیدن سریع تر و بهتر کود دامی کمک زیادی می کند.

• 5- کود فروت ست بعد از برداشت محصول

https://www.aparat.com/v/m37bc9q

تغذیه بعد از برداشت میوه، یک اقدام ضروری و مهم است. عدم تغذیه و کوددهی پس از برداشت محصول، باعث ریزش و یا ضعیف شدن جوانه‌های گل سال بعد و رشد ضعیف درخت می‌شود. استفاده از کودهای حاوی عناصر مورد نیاز به منظور فروت ست بعد از برداشت کمک می کند تا درخت در فرصت کوتاهی قبل از ریزش برگ‌ها، جوانه‌ ها را تقویت کند. کود فروت ست را میتوان به صورت محلول پاشی (تغذیه برگی) استفاده کرد. در نظر داشته باشید که فروت ست بلافاصله بعد از برداشت در حالی که هنوز برگ درختان سبزینگی کافی دارد، استفاده شود. به این دلیل که هر چه از زمان برداشت محصول بگذرد، توانایی برگ‌ ها برای فعالیت و جذب عناصر غذایی کاهش می ‌یابد.

• 6- رعایت بهداشت باغ بعد از برداشت میوه

تمیز کردن و حفظ بهداشت باغ بعد از برداشت میوه، برای جلوگیری از بروز آفات و بیماری ها در سال آینده یک اقدام ضروری و مهم است. جمع آوری بقایای میوه ها و برگ های آلوده که محل زمستان گذرانی عوامل بیماری زا مثل قارچ ها، باکتری ها و آفات هستند، ضروری است. البته توجه داشته باشید که بقایای باقیمانده مثل میوه ‌ها را نباید سریعاً جمع آوری کنید و با گذشت پاییز اجازه دهید آفات درون بقایای گیاهی استقرار پیدا کنند و سپس اقدام به جمع‌آوری و معدوم کردن این بقایا نمایید. بنابراین از بقایای داخل باغ به عنوان تله استفاده کنید و بعد از استقرار آفات، اقدام به جمع‌آوری نمایید. جمع آوری بقایای گیاهی باید قبل از آغاز زمستان انجام شود.

• 7- مصرف سولفات پتاسیم در آخرین آبیاری قبل از پاییز

کود سولفات پتاسیم به دلیل درصد بالای پتاسیم، غلظت شیره گیاهی درخت را افزایش میدهد و باعث افزایش مقاومت درخت در برابر سرمای پاییزه و زمستانه میشود. بنابرین مصرف سولفات پتاسیم به همراه آخرین آبیاری قبل از پاییز توصیه می شود.

• 8- هرس پاییزه

یکی از اقدامات مهم پس از برداشت هرس پاییزه می باشد. هرس درختان پس از برداشت برای حذف شاخه های شکسته در اثر عملیات برداشت میوه و همچنین بریدن شاخه ها با برگ های سبز خشک و با احتمال آلودگی به بیماری های قارچی و یا انواع آفات چوبخوار می باشد. بدین منظور شاخه های با احتمال آلودگی را از ده سانتی متر پایین تر از محل آلودگی باید قطع کرد. حتماً پس از حذف سرشاخه های آلوده، سرشاخه ها و شاخه های با قطر 2 سانتی متر به بالا را با چسب هرس کاملاً کاور کنید.

هرس پاییزه هرسی سبک بوده و نباید سنگین باشد. برخی نیز معتقدند که هرس پاییزه به علت ایجاد زخم در بدنه درخت و این که درخت نزدیک خواب زمستانی بوده و نمی تواند زخم های حاصل از هرس را بخوبی ترمیم نماید، صحیح نمی باشد. بعد از هرس جمع آوری شاخه های آلوده و معدوم کردن آنها خارج از فضای باغ ضروری می باشد.

• 9- سم پاشی با سموم قارچ کش- باکتری کش در پاییز و زمستان تا قبل از تورم جوانه ها

در بحث مدیریت تلفیقی آفات و بیماری های درختان میوه، اقدامات پس از برداشت از اهمیت بسیاری برخوردار است. دراین راستا استفاده از ترکیبات مسی مثل ترکیب بردو (SC18%) و یا بردوفیکس (SC18%) و سمپاشی آن با غلظت 10 لیتر در هزار لیتر آب و یا ترکیب بردو (SC20%) با دوز 7 لیتر در هزار لیتر آب پس از ریزش 70 درصد برگ ها و قبل از شروع باران های زمستانه ضروری می باشد.

بردوسیف نیز همانند ترکیب بردو و بردوفیکس قارچ کش و باکتری کشی حفاظتی تماسی است که برای پیشگیری و درمان برخی بیماری های قارچی در درختان میوه هسته دار و دانه دار استفاده می شود. از بردوسیف در سمپاشی زمستانه نیز استفاده می شود.

شایان ذکر است که در این مرحله از محلول پاشی باید کل درخت از بالاترین نقطه تا محل طوقه درخت و حتی ناحیه سایه انداز درخت روی خاک سم پاشی شود.

سمپاشی پاییزه بردو برای مبارزه با بیماری هایی مانند لکه غربالی درختان میوه هسته دار، پیچیدگی برگ هلو، سرخشکیدگی سیتوسپورایی، شانکر باکتریایی درختان میوه هسته دار، گموز درختان میوه و … توصیه می شود. سمپاشی زمستانه نیز باعث کاهش قابل توجه میزان اینوکولوم عامل بیماری زای اولیه و در نتیجه کاهش بیماری و آسیب به عملکرد درختان در بهار می گردد.

بهترین دما برای سمپاشی های زمستانه بین 5 تا 25 درجه سلسیوس می باشد. در دمای بسیار سرد نیز نباید از روغن ولک استفاده کرد.

• 10- رنگ آمیزی تنه درختان

رنگ آمیزی تنه درختان از اقدامات مهم پس از برداشت است که اثرات مثبت زیادی دارد. تنه درختان به ویژه در قسمت های رو به جنوب و شرق در طول روز تحت تابش مستقیم نور خورشید هستند.

در شب های پاییز و  زمستان این درختان با هوای سرد مواجه شده و این اختلاف دمای زیاد موجب ایجاد ترک در پوست تنه درختان و در نتیجه ایجاد منافذی بیشتر برای ورود عوامل بیماری زا خواهد شد. این ترک ها همچنین محل مناسبی برای فرم زمستان گذران آفات در آسیب های شدید خشکیدگی تنه درختان، ضعف و کاهش عملکرد شدید در درختان دیده می شود.

برای کاهش خسارات گفته شده می توان از روش سفید کردن تنه درختان با مواد رنگی محافظ تنه در برابر سرما و تابش خورشید استفاده نمود. معمولا رنگ انتخاب شده بدین منظور رنگ های روشن و ترجیحاً سفید محلول در آب به همراه برخی ترکیبات مسی مانند بردو در نظر گرفته می شود.

رنگ های روشن با انعکاس بیشتر نور خورشید باعث کمتر گرم شدن تنه درختان شده و از اختلاف دمای زیاد در شب و روز جلوگیری می کند. برای رنگ آمیزی باید از 3 تا 6 سانتی متر پایین تر از سطح خاک تا حداقل 60 سانتی متری تنه رنگ آمیزی شود. شایان ذکر است که رنگ های روغنی بدلیل مسدود کردن منافذ روی تنه و جلوگیری از تنفس درخت در ناحیه پوست تنه مناسب نمی باشند.

• 11- سم پاشی زمستانه تا قبل از تورم جوانه ها

یکی از مهمترین اقدامات اصلی در فصل زمستان، سمپاشی زمستانه می باشد. در فصل زمستان اگرچه طغیان آفات و یا خسارت آن ها دیده نمی شود، با این حال بخش مهمی از مبارزه با مراحل زمستان گذران برخی آفات بخصوص آفات مکنده مانند شته ها، سپردارها، شپشک ها، پسیل ها، زنجرک ها و همین طور کنه ها در اواخر فصل زمستان در ماه های بهمن و اسفند، قبل از تورم جوانه ها و بیدار شدن درختان انجام می شود.

در اواخر فصل زمستان و قبل از بیدار شدن درختان از خواب زمستانه و آغاز فعالیت بهاره بهترین زمان برای مبارزه با فرم زمستان گذران آفات می باشد. در سم پاشی زمستانه که به روغن پاشی زمستانه نیز معروف است از روغن گیاهی سیتراپلاس و یا روغن معدنی ولک به همراه یکی از سموم حشره کش ارگانیک و یا کم خطر با نظر گیاه پزشک استفاده نمائید.

انتخاب نوع سم بسته به نوع درخت و اثراتی که ممکن است داشته باشد، می باشد. به عنوان مثال اتیون در برخی ارقام گلابی موجب ایجاد تنش هایی می شود و نباید از آن استفاده نمود. روغن ولک خود نیز از آفت کش های معدنی محسوب می شود و به تنهایی نیز می توان از آن به عنوان حشره کش و کنه کش استفاده نمود.

در سمپاشی زمستانه محلول سمی باعث پوشاندن منافذ تنفسی و حیاتی سطح بدن حشرات و تخم ها و جلوگیری از پخش اسپورها در برخی بیماری های قارچی میشود و از این طریق نقش حفاظتی را ایفا می کند. در واقع عملیات سم پاشی زمستانه باعث کاهش چشمگیر جمعیت کنه ها، شته ها و شپشک ها در بهار و تابستان سال آینده خواهد شد.

• 12- بهداشت باغ

بهداشت باغ برای حذف و یا کاهش جمعیت عوامل خسارت‌زا که پاییز و زمستان را در باغ می‌گذرانند مانند انواع لارو و شفیره آفاتی چون مگس های میوه، کرم گلوگاه انار، کرم سفید ریشه، بسیاری از شب پره ها، زنبور مغزخوار بادام و … و نیز خیلی از عوامل بیماری‌زا قارچی و باکتریایی که سبب ایجاد پوسیدگی‌های میوه، لکه برگی‌ها، خشکیدگی درختان میوه و … می گردند، ضروری می باشد.

بهداشت باغ شامل جلوگیری از ورود ادوات و ابزار آلات آلوده، هرس مناسب درختان و جمع آوری شاخه های آلوده از باغ، جمع آوری برگ ها و میوه های ریخته شده کف باغ یا برگ ها و میوه های مانده روی درخت و خارج کردن آن ها از باغ، از بین بردن علف های هرز از جمله اقدامات لازم جهت رعایت بهداشت باغ می باشند.

• 13- حذف علف های هرز

چند روش برای از بین بردن علف‌های هرز وجود دارد:

• کشیدن و حذف علف‌ها با دست
• برداشتن علف‌ها با بیل زدن و کج‌بیل و روتیواتور (کولتیواتور) باغی
• حذف علف‌ها با استفاده از یک علف کش شیمیایی

• 14- مالچ پاشی

یکی از روش های موثر در برابر یخ زدگی خاک استفاده از مالچ یا خاک پوش (Mulch) است. این مواد به شکل یک عایق عمل کرده و خاک و ریشه را در برابر یخ زدگی محافظت می کنند. همچنین مالچ در آبیاری درختان در زمستان خللی ایجاد نمی کند. اما باید توجه داشت که به محض گرم تر شدن هوا باید مالچ برداشته شود تا از ایجاد پوسیدگی و ایجاد رطوبت اضافی جلوگیری شود.

به منظور بررسی مزایای استفاده از مالچ باید بدانیم که هم از مالچ طبیعی (آلی) می‌توان استفاده مثبتی کرد و هم از مالچ های غیر آلی (مصنوعی)؛ این که کدام یک بهتر است، تصمیم گیری این مسئله به عهده شما است. اما  استفاده از خاک پوش طبیعی و شیمیایی در کشاورزی یکی از پر اهمیت محصولاتی است که هر کشاورزی به آن نیاز مند است.

از مزایای استفاده از مالچ آلی می توان به بهبود ساختمان خاک، بهبود ظرفیت و نگهداری رطوبت خاک، حفاظت خاک در برابر فرسایش، افزودن مواد مغذی و آلی به خاک و کنترل علف‌های هرز اشاره کرد. باید توجه کرد که هنگام استفاده از موادی که از کربن غنی هستند مانند خاک اره و چوب خردشده، باید به مقدار کافی نیتروژن به خاک اضافه کرد.

• انواع مالچ:

مالچ‌ها انواع مختلفی دارند. درواقع مالچ‌ها به دو نوع آلی و غیر‌آلی دسته‌بندی می‌شوند. انتخاب نوع پوشش سطح روی خاک باید براساس نیازهای هر محصول یا هر منطقه باشد.

1- مالچ آلی (طبیعی- ارگانیک):

مالچ آلی که به آن مالچ طبیعی یا بیولوژیک نیز می گویند شامل مواد طبیعی همچون علف خشک، کاه، کلش، پوست درخت، چوب خردشده، برگ، خاک اره و کمپوست است.

انواع مالچ‌های طبیعی (آلی):

1. پوست درخت خرد و تکه تکه شده که پر کاربرد ترین نوع مالچ است.
2. برگ درختان سوزنی‌شکل.
3. علف‌های بریده شده.
4. لاشه برگ‌ها.
5. کاه و کلش.
6. روزنامه.

مالچ طبیعی یا همان مالچ آلی باید ابتدا تجزیه شود و سپس  جایگزین شود، اما در این فرآیند انجام شده ساختار خاک و محتوای طبیعی آن نیز بهبود می‌یابد. هر چقدر این خاک پوش‌ها خشک‌تر و چوبی‌تر باشد، آهسته‌ آهسته تجزیه می‌شود و مواد مغذی کمتری به خاک می‌رساند.

باید شناخت کافی در مورد مواد اولیه مالچ داشت، زیرا می‌تواند حاوی بذ‌ر‌های علف‌های هرز و یا مواد شیمیایی باشد. هر مالچ طبیعی، کاربرد خاص خود را دارد.

2- مالچ غیر‌آلی (مصنوعی- شیمیایی):

پوشش های سطحی روی خاک غیرآلی یا شیمیایی به پوشش‌هایی از جنس پلاستیک یا پلی‌اتیلن گفته می‌شود که بر روی خاک گسترده می‌شوند. این محصول برای جلوگیری از رشد گیاهان هرز و همچنین تبخیر آب از خاک مورد استفاده قرار می‌گیرد. گیاهان از داخل منافذی که روی سطح فیلم ایجاد می‌شود، رشد می‌کنند. ضخامت این نایلون‌ها بین ۳۰ تا ۵۰ میکرون است. مالچ پلاستیکی در رنگ‌ها و اندازه‌های گوناگون برای نیازهای مختلف تولید می‌شود.

دوام مالچ‌ها به ضخامت آن‌ها بستگی دارد. در مالچ پلاستیکی، دوام عاملی مهم است. بیشتر پلاستیک‌های ترد و شکننده قابل استفاده در کشت‌ها هستند، اما بادهای سنگین می‌توانند آن‌ها را پاره کنند. پلاستیک‌های محکم پس از دو بار کشت پابرجا می‌مانند. بستر خاک باید بدون باقیمانده گیاهان باشد و به‌وسیله شیء سنگینی در روی حاشیه‌های کناره خاک محکم شود.

خاک پوش‌ها باید محکم به خاک بچسبند تا انتقال حرارت به‌خوبی صورت گیرد و از آزاد شدن و حرکت آن توسط باد جلوگیری شود. حرکت مالچ توسط باد ممکن است پلاستیک را پاره کند و قابلیت آن را از بین ببرد.

• نکات مهم در ارتباط با کاربرد مالچ:

کشاورزانی که از مالچ در مزرعه استفاده می‌کنند باید به نکات زیر توجه کافی داشته باشند:

1. استفاده از کودهای دامی مناسب (کودهای خشک و پوسیده)
2.  تنظیم مدار آبیاری و استفاده از تیپ‌های آبیاری با تنظیم فشار
3. استفاده از قارچ‌کش جهت ضدعفونی کردن خاک (آبیاری نامنظم و استفاده بی‌رویه از کود دامی، افزایش اینوکولوم قارچ‌های ساپروفیت خاکزی را به‌دنبال خواهد داشت.

• 15- هرس زمستانه

بخش اصلی هرس درختان در اواخر زمستان و قبل از بیدار شدن درختان انجام می گیرد. هرس زمستانی هرس سنگین بوده و شامل هرس فرم و تا حدودی باردهی می باشد.

هرس در این مرحله به درخت این امکان را می دهد که انرژی خود را در بهار صرف ایجاد شاخه های جدید و سالم و در نتیجه افزایش رشد درخت نماید. همچنین در این فصل به دلیل نبود برگ و پوشش سبز امکان مشاهده فرم درخت و تعیین شاخه های مورد نظر برای هرس آسان تر است. هرس در این فصل شوک کمتری به درخت وارد می کند زیرا درخت در حالت خواب زمستانی به سر می برد.

با این حال باید دقت کرد که هرس در اوایل زمستان باعث آسیب به درخت خواهد شد به همین دلیل برای هرس نیز باید از متخصصین هرس بهره برد. زیرا هرس در عین مفید بودن در صورتی که درست انجام نشود می تواند باعث کاهش شدید کیفیت و کمیت بار و افت عملکرد و کاهش طول عمر درخت شود.