اصول برنامه تغذیه ای گندم و برنامه کود دهی آن

مقدمه

گندم با نام Triticum گیاهی از خانواده Poaceae می باشد. این محصول استراتژیک بوده و به عنوان مهم ترین غله در جهان برای تامین غذا انسان ها کشت می شود. گندم ریشه های سطحی دارد و به همین منظور برای آماده سازی زمین قبل از کاشت باید از شخم سطحی استفاده کرد. این گیاه را به روش های مختلفی مانند نواری، خطی، کرتی و کشت بر روی پشته بلند می کارند. گندم دارای 5 مرحله اصلی رشد مانند جوانه زدن، پنجه دهی، ساقه دهی، خوشه دهی و دانه بستن می باشد. در هر کدام از این مراحل رطوبت، کود گندم و برنامه غذایی آن باید اصولی باشد تا گیاه مراحل رشدی خود را به طور کامل طی کند و به دنبال آنها افزایش عملکرد نیز داشته باشد.

عناصر موثر در برنامه کوددهی گندم

همانطور که همه ما می دانیم، یکی از گیاهان بسیار مهم در زندگی انسان ها گندم است. در پاسخ کسانی که می پرسند کاشت گندم بهتر است یا جو باید بگوییم بسیاری از افراد می گویند زندگی بشر در کره زمین به گندم وابسته است. به همین دلیل است که در ایران بسیاری از زمین های کشاورزی توسط کشاورزان زیر کشت این گیاه هستند. آنچه باید بدانید این است که گندم برای رشد بهتر و بیشتر، به کود های شیمیایی بیشتری نیاز دارد که هر کدام از آن ها نیز باید در زمان و مرحله خاص و مشخصی از رشد آن به خاک اضافه شود. چرا که خاک های کشاورزی به دلیل نوعشان و دفعات کاشت گیاهان مختلف، کمبودهایی دارند.

ضرورت انجام آزمایش خاک قبل از کاشت و کوددهی گندم

قبل از کاشت هر محصولی و سرمایه گذاری برای کاشت آن، کشاورزان باید با عناصر غذایی مورد نیاز محصول مورد نظر خود آشنایی داشته باشند و از نیازهای آن در مراحل مختلف رشد مطلع باشند. پس از شناخت نیازهای محصول باید اطلاعاتی در مورد بافت خاک، عناصر غذایی موجود در آن، میزان مواد آلی، میزان PH و EC خاک داشت تا با خیال راحت نسبت به کشت محصول اقدام کرد. برای این منظور نیاز به انجام آزمایش خاک می باشد.

با نمونه برداری از قسمت های مختلف زمین و ارسال آن به آزمایشگاه جهت آزمایش، می توان از کمبودها و مشکلات خاک مطلع شد و قبل از کاشت برای اصلاح آنها اقدام کرد. تفسیر نتیجه آزمایش خاک نیز یکی از مهم ترین مراحلی است که باید توسط متخصصین و مشاورین گیاهپزشک با تجربه انجام شود. بعد از تفسیر آزمایش متخصصین با اطلاع از مشکلات و کمبودها می توانند توصیه های کودی مناسب زمین شما را ارائه دهند.

کوددهی گندم قبل از کاشت

قبل از کاشت گندم مصرف یکسری از کودها و اضافه کردن آنها با توجه به آزمایش خاک و نظر کارشناس باعث افزایش تولید و عملکرد محصول گندم می شود. کود گندم در این مرحله یعنی قبل از کاشت بذر در زمین با توجه به آزمایش خاک می تواند کود دامی، سوپر فسفات و کودهای گوگرد دار همراه آب آبیاری باشد.

قبل از کاشت می توان به وسیله مصرف کود دامی(که نوع آن مرغی، گوسفندی یا گاوی با توجه به آزمایش خاک تعیین می شود) باعث افزایش رشد محصول در مراحل مختلف شد. هرچه بافت خاک دارای زهکشی مناسب تری باشد عناصر غذایی بیشتر در دسترس ریشه قرار گرفته و باعث افزایش عملکرد گندم می شوند. مصرف کود های گوگردی باعث کاهش و تنظیم PH خاک شده و میکروارگانیسم های مفید موجود در خاک را فعال می کنند و باعث افزایش حاصلخیزی و اصلاح بافت خاک می شوند.

نقش ازت در برنامه کودی گندم

نیتروژن یکی از عناصر اصلی و مورد نیاز گندم می باشد. گندم در طول مراحل رشدی خود به میزان زیادی نیتروژن قابل جذب نیاز دارد. ازت باعث رشد سریع گندم، افزایش تعداد پنجه، افزایش تعداد برگ، افزایش وزن دانه، افزایش میزان خوشه های پر شده و افزایش مقدار پروتئین دانه می شود.  کمبود ازت در گندم باعث رنگ پریدگی و زردی برگ ها، مخصوصا برگ های پیرتر می شود. با توجه به اهمیت این عنصر برای گندم اگر مصرف آن در زمان مناسب باشد، باعث افزایش تولید دانه و پروتئین می شود.

نقش فسفر در کوددهی گندم

فسفر دومین عنصر مورد نیاز و حیاتی برای گندم می باشد. فسفر باعث تحریک ريشه، افزایش سرعت رشد و نمو گندم، تولید پنجه های بیشتر، افزایش تولید خوشه و دانه بندی صحیح گندم می شود. یکی از علائم بارز کمبود فسفر، کاهش توان گندم برای رشد و نمو می باشد. همچنین کمبود فسفر در گندم باعث می شود که رنگ برگ ها سبز تیره شده و لکه های تیره و روشن در برگ های مسن ظاهر شود.

کود گندم در زمان شروع جوانه زنی

اولین مرحله حساس در برنامه غذایی گندم، جوانه زنی آن می باشد. مصرف اسید هیومیک و سولفات روی همراه آب آبیاری در این مرحله موجب افزایش رشد ریشه ها، افزایش سرعت جوانه زنی، زود رسیدن محصول، افزایش پنجه زنی گندم ها، افزایش تعداد ریشه ها، افزایش تعداد خوشه ها، رشد خوب دانه ها و افزایش پروتئین موجود در آنها می شود. میزان آبیاری نیز در این مرحله باید به اندازه کافی باشد که گیاه دچار تنش نشود.

برنامه غذایی گندم در زمان پنجه زنی

دومین مرحله حساس در برنامه غذایی گندم پنجه زنی و تشکیل پنجه ها در این گیاه می باشد. بعد از جوانه زنی و رشد، هر دانه گندم 2 تا 5 ساقه تشکیل می دهد. یکی از ساقه های تولیدی، ساقه اصلی بوده و بقیه آنها را پنجه می گویند. داشتن برنامه غذایی اصولی در مرحله پنجه زنی در گندم از اهمیت زیادی برخوردار است. این مرحله تاثیر زیادی در افزایش عملکرد این محصول دارد.

مصرف کودهای ماکرو در این مرحله باعث افزایش پنجه زنی، افزایش تعداد پنجه های بارده و در نتیجه افزایش عملکرد می شود. استفاده از کود هایی مانند سه بیست و (باکتری Em) همراه آب آبیاری و اسید آمینه و جلبک دریایی، سیلیسیم، ریزمغذی و اسید هیومیک به صورت محلول پاشی با توجه به نظر کارشناس گیاهپزشک توصیه می شود. آبیاری و میزان رطوبت در دسترس گیاه در مرحله پنجه زنی باید به اندازه کافی باشد تا گیاه بدون کمبود رطوبت به رشد خود ادامه دهد.

کود گندم در زمان به ساقه رفتن

سومین مرحله حساس در کوددهی گندم و تغذیه آن، مرحله ساقه دهی می باشد. گندم در مرحله به ساقه رفتن و بعد از آن به مقدار قابل توجهی پتاسیم قابل جذب نیاز دارد. مصرف یکسری کودها با توجه به نظر کارشناس  گیاهپزشکی مانند کود های پتاس بالا، کود سیلیسیم و جلبک دریایی به صورت محلول پاشی و باکتری Em همراه آب آبیاری در مرحله ساقه دهی این محصول توصیه شده است. آبیاری در این مرحله یکی از حساس ترین ها می باشد و میزان رطوبت در دسترس گیاه باید به مقداری کافی باشد.

نقش پتاسیم در برنامه غذایی گندم

پتاسیم سومین عنصر مورد نیاز برای گندم بوده و تاثیر زیادی در افزایش عملکرد و کیفیت این محصول دارد. پتاسیم باعث افزایش مقاومت گیاه در برابر برخی از بیماری ها، افزایش استحکام ساقه، افزایش پرشدن دانه، افزایش تعداد خوشه، افزایش اندازه و وزن دانه می شود. کمبود پتاسیم در گندم به صورت ظاهر شدن لکه هایی شبیه خال در برگ های پیر می باشد.

نقش عناصر ریزمغذی در برنامه کودی گندم

مصرف کود آهن باعث افزایش فتوسنتز در گندم شده و به دنبال افزایش فتوسنتز، سرسبزی و سبز ماندن گیاه اتفاق می افتد. مصرف عناصر روی، منگنز و بر در برنامه غذایی گندم باعث افزایش تقسیم سلولی، افزایش رشد و تشکیل خوشه های بیشتر می شوند.

برنامه غذایی گندم هنگام پر شدن و خمیری شدن دانه

آخرین مرحله حساس در کوددهی گندم مرحله پرشدن و خمیری شدن دانه می باشد. با توجه به نظر کارشناس مصرف کود های پتاس بالا مانند سولفات پتاسیم همراه آب آبیاری در این مرحله باعث پرشدن بیشتر دانه ها و افزایش سایز و کیفیت آنها می شود.