معرفی کرم گلوگاه انار (Ectomyelois ceratoniae) و روش‌های کنترل آن
کرم گلوگاه انار به طیف گسترده ای از میزبان ها از جمله انار، اقاقیا، بادام، سیب، مرکبات، خرما و انجیر حمله می کند. تصور می شود که پروانه کرم گلوگاه انار، Ectomyelois ceratoniae، از خاورمیانه با میزبان‌هایی مانند خرما، بادام، پسته و انار منتشر شده است. گاه از آفت کرم گلوگاه به نام خرنوب یاد می کنند.
گفته می شود که کرم گلوگاه انار در سال های انتهایی دهه چهل شمسی، برای نخستین بار در باغات انار منطقه کاشمر دیده شده است و از این رو، به آن کرم گلوگاه انار گفته می شود. در سال ۱۴۰۰ نیز، بسیاری از باغداران انار، از مشاهده علائم خسارت کرم گلوگاه انار در باغات خود شکایت کرده اند. این خسارت ها تحت تأثیر عوامل مختلفی نظیر رقم میوه، سال زراعی، میزان رطوبت و … اتفاق می افتد که به طور میانگین به ۲۵-۳۰ درصد محصول انار در هر سال خسارت وارد می کند.
چرخه رشد:
بید بالغ خاکستری دارای طول بدن ۸-۱۰ میلی متر و دهانه بال ۲۰ میلی متر است. بالهای جلو خاکستری دارای خط تیره موج دار و بالهای عقب سفید خاکستری با رگه های قهوه ای روشن است. در بهار ، پروانه ماده میزبان مناسبی می یابد که روی آن تخم می گذارد.
از آنجا که لاروها قادر به نفوذ به میوه ها و آجیل های سالم نیستند. ماده ها به دنبال میزبانانی هستند. که خسارت دیده یا قبلاً آلوده شده اند. باران های تابستانی، که منجر به ترک خوردگی و عفونت های قارچی می شود. منجر به افزایش هجوم پروانه های کرم گلوگاه انار می شود.
تا زمانی که درجه حرارت مطلوب باشد. تخمها روی پیله های آفت (سبز و قهوه ای) گذاشته می شوند. تخم های کرم گلوگاه انار در هنگام گذاشتن اولیه سفید هستند. و قبل از جوجه ریزی صورتی تغییر می کنند.
تخم:
تخمها (به طول ۰.۷۵ میلی متر) در هنگام گذاشتن اولیه سفید هستند. و قبل از لارو ریزی به رنگ صورتی تند در می آیند. تخمها در عرض ۳-۷ روز وارد فاز هچینگ می شوند.
لارو (کاترپیلار):
لارو سفید یا مایل به صورتی با سر سیاه ، دارای علائم تیره در پشت سر و برجستگی های کوچک قهوه ای تیره در پشت آن است. لاروها که تا ۲۰ میلی متر رشد می کنند. ممکن است با پروانه شب پره اشتباه گرفته شوند. پس از خروج ، لاروها تا زمان رشد کامل (طول ۲۰ میلی متر) تغذیه می شوند. تصور می شود. که هوای سرد در زمستان باعث ایجاد دیاپوز (دوره رشد معلق یا عقب افتاده) در لاروها می شود.
شفیره:
شفیره قهوه ای تقریباً ۱۲ میلی متر طول دارد. شفیرگی می تواند. در داخل غلاف، زیر پوست درختان ، یا زیر بستر روی زمین رخ دهد.
کل چرخه زندگی بسته به دما ۳۲-۴۳ روز طول می کشد. حشرات بالغ ۵-۱۰ روز زندگی می کنند و حشرات ماده در طول زندگی خود تا ۲۰۰ تخم می گذارند. سالی چهار نسل پروانه کرم گلوگاه وجود دارد. که یکی از لاروهای زمستان گذرانده، یکی از تخمک گذاری بهار و ۱-۲ از تخمگذاری تابستانی است.
مراحل زندگی آفت:
زمستان گذرانی آفت به صورت سنین مختلف لاروی در داخل انارهای باقی مانده روی درخت، در باغ یا انبار طی می‌شود. به هنگام بهار شفیره‌ها تشکیل و شب پره‌های آفت بسته به دمای هوا در اواخر فروردین یا اوایل اردیبهشت هم زمان با آغاز ظهور گلهای سری اول انار ظاهر می‌شوند. ظهور شب پره‌های نسل زمستان گذران تا اواسط خرداد ادامه می‌یابد. شب پره‌ها پس از جفتگیری تخم خود را که میانگین 25 عدد است، درون تاج انار یا شکافهای ناشی از ترکیدگی میوه می‌گذراند. لاروها پس از تفریخ از سطح داخلی کاسبرگ تغذیه می‌کنند. سپس بعد از ایجاد سوراخ وارد میوه می‌شوند و عوامل قارچی و باکتریایی را نیز به درون میوه منتقل می‌کنند.
خسارت کرم گلوگاه انار:
هرچند، انار به عنوان مهمترین میزبان کرم گلوگاه شناخته می شود، اما در برخی مناطق این آفت، بر روی پرتقال تامسون نیز بسیار شایع است و لاروها معمولاً در انتهای پرتقال قرار می گیرند و باعث رسیدن زودرس و ریزش میوه می شوند. در گریپ فروت، Ectomyelois ceratoniae تخم ریزی را در زیر غلاف گل انجام می دهد. سایر میوه های گوشتی در اثر تغذیه لاروها از دانه میوه یا نزدیک هسته آسیب می بینند.
در آجیل ها و میوه های ذخیره شده ، آسیب ناشی از پروانه خرنوب می تواند شبیه حشرات متعدد مشابه دیگری باشد. به صورتیکه، ممکن است خسارت حشرات دیگر، با خسارت پروانه خرنوب اشتباه گرفته شود.
کنترل کرم گلوگاه انار:
پروازهای شب‌پره‌های کرم گلوگاه را می توان با فریب فرمونی مخصوص گونه ها کنترل کرد. طعمه در یک تله مناسب مانند تله دلتا قرار می گیرد، با هر یک تله در ۵ هکتار. طعمه ها از ۴ تا ۸ هفته طول می کشد. هر هفته تله ها را بررسی کنید تا پیک فعالیت حشرات بالغ را شناسایی کنید. هنگام نظارت، پروانه ها باید شمارش شوند و از تله خارج شوند.
کنترل زراعی:
پیله های برداشت نشده به عنوان محل پرورش و مخزن برای نسل بهار عمل می کنند (زیرا لاروها در زمستان در غلاف زنده می مانند). برداشتن یا تخریب این پیله ها بسیار مهم است زیرا در فصل بعد شدت هجوم زودرس را کاهش می دهد.
بعلاوه آبیاری منظم، رعایت فاصله مناسب بین درختان، هرس درخت انار، کوددهی به موقع و به میزان کافی، همگی جزو مهمترین روش‌هایی است که از انتشار کرم گلوگاه انار جلوگیری می‌کند.
همانطور که پیشتر گفتیم، رقم انار کشت شده نیز در شیوع این آفت بسیار تأثیرگذار است. به طور مثال، از رقم‌های ملس اصفهان، نادری بادرود، حسینی مهریز، ملس ساوه، پوست سفید بدون هسته، پوست سیاه و پوست سفید شیرین می توان به عنوان رقم‌های مقاوم به کرم گلوگاه انار یاد کرد. ضمن آنکه برای کاشت انار در استان یزد، رقم ملس دانه سیاه یزدی، جزو مناسب‌ترین ارقام است.
تمیز کردن تاج انارهای سالم پس از خشک شدن پرچم نیز در اواخر خردادماه نیز، از جمله روش های مطلوب است.
در دیماه و بهمن‌ماه، انارهای زیر درختی پوسیده یا انارهای روی درخت که لهیده و پوسیده شده اند را جمع آوری کنید.
یکی دیگر از روش های زراعی مؤثر، رنگ کردن تنه درختان است. این کار با محلول ۵% کائولین در ۴ مرتبه با فاصله یک ماه انجام می شود که در ترکیب با روش پرچم تراشی در ماه خرداد، تا ۹۰% در مقابل کرم گلوگاه انار مبارزه می کند.
اختلال در جفت گیری:
ماده ها فرمونی را ساطع می کنند که نرها برای یافتن همسر دنبال می کنند. فرومون ها ممکن است در تکنیکی به نام اختلال در جفت گیری (یا گیجی جفت نر) شناخته شوند. بنابراین تله های فرمونی یکی از روش های مؤثر کنترل کرم گلوگاه انار است.
- استفاده از تله نوری
- استفاده از تله فرمونی
- آبیاری منظم و مناسب و استفاده کافی از پتاسیم جهت جلوگیری از ترکیدگی انارها
- رهاسازی زنبور تریکوگراما به میزان 60 گرم شفیره زنبور در هر هکتار (معادل 6000 عدد تریکو کارت یک صدم گرمی) در ده نوبت رهاسازی به فاصله 15-10 روز یکبار انجام شود.
- محلول پاشی ترکیب حاوی سیلیس به میزان 1-2 در هزار و به فاصله 2-3 هفته یکبار
- محلول پاشی ترکیب حاوی کلسیم جهت جلوگیری از ترک خوردگی میوه‌های انار
کنترل شیمیایی:
اگر به دنبال بهترین سم برای از بین بردن کرم گلوگاه انار هستید، باید بگوییم از آنجایی که محل زندگی این آفت در طوقه میوه انار است، بنابراین کنترل شیمیایی نمی‌تواند به طور مؤثر جوابگو باشد، چه بسا آنکه سایر حشرات مفید نیز با سمپاشی از بین می روند.
