آفت مینوز گوجه فرنگی

در مورد آفت مینوز گوجه فرنگی آنچه بیشتر از هر چیز دیگر مورد تاکید قرار دارد، استفاده از روش های فیزیکی یا کنترل بیولوژیک برای مقابله با آفت است. چرا در مورد شب پره مینوز برگ گوجه فرنگی تا این حد روی چنین روش هایی تاکید می شود؟ آیا در مورد مبارزه شیمیایی کارامد نیست؟ آیا استفاده از روش های فیزیکی مانند تله های فرمونی برای مقابله با این آفت کافی است؟ آیا روش های غیرشیمیایی از قاطعیت کافی برای مقابله با این تهدید شوم برخوردار هستند؟ به نظر می رسد که استفاده از مجموعه ای از روش های شیمیایی، فیزیکی و …. در قالب برنامه های مدیریت تلفیقی می تواند در کنترل این آفت کلیدی موثر باشد. در ذیل به برخی از مهمترین ویژگی های مرفولوژی، زیست شناسی و نیز مهمترین راهکارهای کنترل این شب پره در کشورهای دیگر اشاره می شود.

این بید که با نام علمیMeyrick (Lepidoptera:Gelechiidae) Tuta absoluta در منابع علمی شناخته می شود، یکی از آفات مهم گوجه فرنگی و سیب زمینی در دنیا به شمار می آید، که در کشورهای امریکای جنوبی و حاشیه مدیترانه انتشار دارد.

قدرت تکثیر بالای این آفت آن را به یکی از مقاومترین حشرات به آفت­کش­ها بدل کرده است. هر حشره ماده ممکن است تا 300 تخم بگذارد و بدین ترتیب 10-12 نسل سالانه تولید کند. بر روی گوجه فرنگی این آفت به کلیه قسمتهای گیاه حمله می کند، هرچند لاروها جوانه های انتهایی، برگچه های نازک، گلها و میوه های سبز را برای تغذیه ترجیح می دهند. خسارت این آفت گاه صد در صد گیاه را نابود می کند.

در حالی­که به نظر می رسد منشا اولیه این آفت امریکای لاتین بوده است ولی امروزه دامنه پراکنش جغرافیایی آن به اروپا، خاورمیانه و ایران نیز رسیده است و با توجه به قدرت خسارتزایی به سرعت در نقش یکی از آفات کلیدی ظاهر گشته است.

همان طور که اشاره شد، قدرت تولید مثل بالا و دوره زندگی کوتاه توانایی مقاومت نسبت به آفت کش ها را در این حشره افزایش داده است. بروز مقاومت به ویژه در صورت عدم تناوب در مصرف حشره کش ها دیده می شود. در حال حاضر وجود جمعیت های مقاوم در کشورهای امریکای لاتین گزارش شده اند، این مناطق برای دهه های متوالی در معرض مصرف مکرر و نادرست آفت کش های شیمیایی قرار داشته اند و به همین علت فشار انتخابی سموم منجر به رشد و گسترش جمعیتهای مقاوم به گروههای مختلف حشره کش ها گشته است.

از آن جا که احتمال دارد، موج جدید گسترش آفت به کشورهای اروپایی و خاورمیانه از جمعیت های امریکای لاتین آغاز شده باشد، بنابراین احتمال وجود مقاومت در جمعیت های مینوز برگ گوجه فرنگی منطقه خاورمیانه و ایران زیاد است. با توجه به این، در درجه نخست ارزیابی کارآیی حشره کش ها بر روی جمعیت های این آفت در مناطق جغرافیایی مختلف اهمیت دارد. پس از این آزمایش های مقدماتی می توان برای کاربرد حشره کش ها در برنامه مدیریت تلفیقی و یا مدیریت مقاومت این آفت توصیه ارائه کرد.

نحوه خسارت:

این آفت در تمام مراحل رشدی بوته های گوجه فرنگی به آنها خسارت می زند و در تمام سنین لاروی احتمال خسارت به سبب تغذیه این حشره وجود دارد. تشخیص خسارت مینوز گوجه فرنگی روی گیاه معمولا آسان است، در روی برگها، لاروها از بافت مزوفیل تغذیه می کنند و مسیر تغذیه آنها به صورت لکه های نامنظم در می آید، فضولات سیاه لاروها درون دالان ها قابل مشاهده است. این لکه ها ممکن است بعدا نکروزه شوند. همچنین لاروها ممکن است، تونل هایی در ساقه ایجاد نمایند، که نمو کلی گیاهان را تغییر دهند.

میوه ها به مجرد ظهور روی بوته ها در معرض هجوم این آفت قرار می گیرند. دالان های ناشی از این آفت درون میوه، ممکن است محل ورود عوامل بیماری زای ثانویه باشد، که موجب فساد و پوسیدگی میوه می شود. خسارت ناشی از این حشره به محصول گوجه فرنگی از نظر کمی و کیفی چشمگیر است و چنانچه مورد کنترل قرار نگیرد به 100% محصول می رسد.

روی سیب زمینی فقط قسمت های هوایی گیاه مورد حمله قرار می گیرد و لاروها به غده سیب زمینی خسارتی وارد نمی کنند.

شناسایی مینوز گوجه فرنگی:

تخم (Tomato leaf miner)

تخم های این حشره، به شکل لوله های کوچک و به رنگ کرم مایل به زرد می باشند که طول آنها حدود 0.35 میلیمتر است. لاروها حدودا 4 تا 6 روز بعد از تخم گذاری از تخم بیرون می آیند.

بدن لارو مینوز گوجه فرنگی به رنگ کرم دیده می شود و نوارهای سیاه رنگی روی سر این حشره وجود دارد. پس از مدتی رنگ آنها متمایل به قهوه ای شده و طول لاروها نیز در نهایت به 6 میلیمتر می رسد.

حشره ی بالغ (TutaAbsoluta):

طول گونه بالغ این حشره حدود 5 تا 7 میلی متر است که بالهایی با طول 8 تا 10 میلیمتر دارد. از اصلی ترین مشخصات شناسایی آنها می توان به کشیده بودن بدن، داشتن شاخک و رنگ خاکستری متمایل به نقره ای آنها اشاره کرد.

زیست شناسی:

T. absoluta از گروه میکرو لپیدوپترا است و پروانه های بالغ به رنگ قهوه ای نقره ای با طول 5-7 میلیمتر دیده می شوند. کل دوره زندگی در 24 تا 40 روز (به استثنا ماه های زمستان که دوره زندگی بیشتر از 60 روز طول می کشد) تکمیل می گردد. حداقل دمای مورد نیاز برای فعالیت زیستی این آفت 9 درجه سانتیگراد است. پس از جفت گیری، حشرات ماده تخم های کوچکی به رنگ زرد کرمی با طول 0.35 میلیمتر می گذارند.

لاروهایی که از این تخم ها خارج می شوند، به رنگ های زرد روشن یا سبز دیده می شوند و 0.5 میلیمتر طول دارند. به مجرد تکمیل دوره لاروی، یک نوار سبز تیره مشخص در سطح پشتی لاروها تا کپسول سر بروز می یابد. در دوره زندگی این حشره 4 سن لاروی مشاهده می شود. لاروها تا زمانی که غذا در دسترس داشته باشند، به دیاپوز نمی روند.

تشکیل شفیره در خاک، روی سطح برگ یا درون دالان های لاروی صورت می گیرد. اگر شفیره در داخل خاک تشکیل نشود، معمولا یک پیله ابریشمی روی آن را می پوشاند. زمستان گذرانی به شکل تخم، شفیره یا پروانه های بالغ بسته به شرایط محیطی مشاهده می شود.

راه های کنترل:

مدیریت پایدار و کارآمد این آفت بر پایه تلفیق روشهای پیشگیری به همراه روش های کنترل شیمیایی و غیر شیمیایی استوار است.

کنترل مینوز گوجه فرنگی (TutaAbsoluta):

زمانیکه تشخیص دادید که گیاهان د رمعرض خطر آفت مینوز گوجه فرنگی هستند باید سریعا یکی از اقدامات کنترلی زیر را انجام دهید. توجه کنید که برخی از اقدامات جهت پیشگیری و برخی دیگر جهت از بین بردن این آفت به کار می روند:

کنترل زراعی و بیولوژیکی:

استفاده از تله های چسبناک یا فرمون (pheromone) که بیدهای نر بالغ را به خصوص در هنگام شب جذب می کند. بهتر است در هر هکتار 2 تا 4 تله قرار دهید و به طور منظم آنها را بازبینی نمایید. اگر تعداد نرهای بالغ مینوز گوجه فرنگی که به تله چسبیده اند در حال افزایش است باید تعداد تله ها را بیشتر کنید.

استفاده از تور و پرورش گوجه فرنگی ها داخل تورهای ضدحشره. اگر گوجه فرنگی ها را در گلخانه پروش می دهید باید از سوراخ نبودن تورها اطمینان حاصل کنید.

استرلیزه کردن خاک پیش از کاشت بوته گوجه فرنگی می تواند تمام تخم های احتمالی را از بین ببرد.

با خرید و کاشت دانه های باکیفیت که از منابع معتبر خریداری شده اند مطمئن شوید که دانه ها آلوده به لارو آفت نیستند.

پودر گوگرد می تواند به عنوان دافع مناسبی استفاده شود.

حرص کردن بوته ها، جمع اوری و دور ریختن گیاهان حرص شده و علف های هرز، تغذیه و مراقبت از بوته های گوجه فرنگی آنها را در مقابل حمله آفت ها مقاوم می کند.

رعایت فاصله مناسب بین بوته ها هنگام کاشت، تمیز کردن گیاهان و حرص کردن تمام بوته ها تا بالای سطح خاک بعد از فصل رشد (در گلخانه) از دیگر اقدامات احتیاطی مناسب برای پیشگیری از حمله این افت است.

استفاد از ژل فرمونی مینوز گوجه فرنگی روی کارت زرد

کنترل شیمیایی:

درصورت مشاهده مینوز گوجه فرنگی بهتر است از اسپری آفت کش هایی مانند دلتامترین (Deltamethrin)، اسپینوزاد (spinosad) یا ایندوکساکارب (Indoxacarb) استفاده کنید.

دقت داشته باشید که سموم و مواد شیمایی حاوی پیرترین (pyrethrin) تاثیری روی این آفت ندارد و کمکی به دفع آن نمی کند.