آشنایی با تریپس و نحوه مبارزه با آن

مقدمه

تریپس حشراتی بسیار کوچک هستند که بال های ریشک دار بلندی دارند. البته این حشرات هم به صورت بالدار در محیط دیده می شوند و هم می توانند بدون بال باشند. این حشرات با حمله به درختان و بوته ها با مکیدن شیره ی گیاهان تغذیه می کنند که این تغذیه باعث ایجاد لکه های زردی بر روی سطح گیاهان می شود. حشرات تریپس ممکن است به طول 5 میلیمتر هم برسند ولی تقریبا بین 0.5 الی 5 میلیمتر بر روی گیاهان یافت می شود.

تریپس از دسته ی آفت های مکنده است و دارای شش پا، شکم باریک و بال کوتاه می باشد. شکل خرطومی آنها به علت نا متقارن بودن و مخروطی بودن با شته ها متفاوت است. این آفت تخم ریز است و در زمان تخم گذاری از قسمت انتهایی شکم خود استفاده می کنند. البته در نوع نر قسمت تخم گذار دیده نمی شود و به همین علت کوچک تر از جنس ماده هستند.
دامنه ی حمله ی تریپس ها بسیار بالا بوده و گیاهانی نظیر بادمجان، فلفل، کدوئیان، لوبیا، مرکبات، نخود، خربزه، آفتابگردان، سویا، کدو، گوجه فرنگی، کنجد، داوودی همیشه در خطر حمله ی این حشرات بوده است.

دوره زندگی تریپس

تریپس ها همانند دیگر حشرات دارای دگردیسی متفاوتی هستند. این دگردیسی دوران لارو، شفیره و بلوغ را تشکیل می دهد. لارو ها که معمولا بدون بال یا با بالهای بسیار ریزی دیده می شوند و مکندگی می کنند. در دوران شفیرگی  این حشرات معمولا درون خاک می روند و مبارزه با آنها بسیار دشوار می شود.

خسارات تریپس

تریپس ها با مکیدن شیره ی گیاهان باعث ایجاد لکه های زرد رنگ و بیماری برای گیاهان می شوند. این حشره ترجیحا به بافت هایی حمله میکند که جوان هستند و رشد بسیار بهتری نسبت به بافت های پیر دارند بنابراین جلوی حرکت گیاه را می گیرند و در نهایت گیاهان در هنگام گلدهی و باز شدن غنچه دچار اختلال حرکتی شده و خراب می شوند. در گیاهانی که گل تبدیل به میوه می شود باعث کم شدن محصول می شود و ریزش و خشک شدن گل ها را به همراه دارد. ضمنا در صورت زیاد بودن تعداد حشرات مکنده برگ می میرد و بوته کاملا از بین می رود. وجود قطره های قرمز بسیار کوچک در دو طرف برگ به علت ترشحات تریپس است که این رنگ ها به تدریج سیاه می شوند این قطره ها به سرعت افزایش می یابند تا باعث ایجاد لکه های سیاه رنگ بر روی برگ می شوند.
به طور کلی حمله ی تریپس ها 3 علامت دارد: پیچیدگی برگ، پژمردگی و ضعف برگ، تغییر رنگ برگ و کوچک ماندن میوه

تریپس چه محصولاتی را مورد حمله قرار می‌دهد؟

تریپس یک آفت پلی‌فاژ به حساب می‌آید, بدین معنی که از گیاهان مختلفی تغذیه کرده و بر روی طیف وسیعی از محصولات می‌تواند ایجاد خسارت نماید. به همین خاطر اگر شما قصد کشت محصولی را درون گلخانه دارید باید بدانید که تریپس ممکن است یکی از آفاتی باشد که باید برای کنترل آن اقدام نمایید. با این حال محصولاتی چون خیار, فلفل دلمه‎ ای, انواع فلفل تند و شیرین, بادمجان, گوجه فرنگی, گل‌های زینتی, درختان مثمر و غیر مثمر, مرکبات, کدوئیان, محصولات زراعی,سبزیجات و … توسط تریپس مورد تغذیه قرار گرفته و دچار خسارت می‌گردند.

خسارات تریپس در گلخانه

تریپس از بخش‌های مختلف گیاهی مانند برگ, گل و میوه تغذیه می‌نماید و موجب بروز خسارات مختلفی بر روی گیاه می‌گردد. قطعات دهانی تریپس به صورت مکنده بوده به همین خاطر شیره گیاهی را مورد تغذیه قرار داده که در کل سبب کاهش یا توفق رشد و تغییر رنگ در بخش‌های مختلف گیاهی می‎‌شوند.

باید در نظر داشته باشید که تریپس علاوه بر خسارت مستقیم, خسارت غیر مستقیم که همان انتقال ویروس‌های مختلف گیاهی بوده را در پی خواهد داشت که بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا همانطور که می‌دانید بیماری‌های ویروسی هیچ سم و روش کنترل خاصی ندارند و باید تنها از انتقال آنها جلوگیری به عمل بیاید. به همین دلیل در زمینه انتقال ویروس کنترل به موقع حشرات ناقل به ویژه تریپس باید در دستور کار قرار بگیرد. خسارات مستقیمی که تریپس می‌تواند بر روی بخش‌های مختلف گیاهی ایجاد نماید در ادامه به آنها اشاره شده است.

خسارت بر روی برگ

به دنبال تغذیه تریپس از برگ و شیره گیاهی, لکه‌های کم‌رنگ و نقره‌ای مانندی در قسمت رو و پشت برگ‌ها ایجاد شده, برگ‌ها تغییر رنگ داده (زرد می‌شوند) و دچار ریزش می‌گردند و به دلیل اینکه تریپس شیره گیاهی را مورد تغذیه قرار می‌دهد برگ‌ها خشک و ترد می‌شوند.

خسارت بر روی گل

مبارزه با تریپس در گلخانه تغذیه تریپس برروی گل نیز موجب تغییر رنگ گلبرگ‌ها شده که به رنگ تیره یا رنگ پریده‌تر دیده می‌شوند. گاهی نیز به دنبال تغذیه تریپس از گل‌هایی که هنوز باز نشده‌اند (غنچه‌ها) موجب از بین رفتن کامل جوانه‌ها می‌گردد.

خسارت بر روی میوه

در اثر تغذیه تریپس از میوه, زخم یا زائده‌های چوب پنبه‌ای مانندی بر روی پوست میوه ایجاد می‌گردد که غالبا به صورت مدور بوده و به رنگ قهوه‌ای هستند. در مواردی که خسارت بر روی میوه شدید باشد ممکن است ترشحاتی صمغ مانند بر روی میوه تشکیل گردد. خسارت تریپس بر روی میوه درختان مرکبات بسیار حائز اهمیت است.

کنترل تریپس در گلخانه

گلخانه‌داران حساسیت بالایی نسبت به محصولات خود دارند. زیرا گیاهانی که درون گلخانه کشت می‌شوند, قاعدتا هزینه بیشتری برای تولید آنها نیاز است. به همین دلیل تمام گلخانه‌داران به دنبال بهترین راهکار جهت کنترل و کاهش خسارات ناشی از آفاتی چون تریپس هستند. باید اشاره شود که مجموعه‌ای از اقدامات جهت مدیریت تریپس درون گلخانه لازم است و در ادامه به بررسی روشهای مبارزه با این آفت مطرح شده است.

خسارت تریپس در مرکبات

تریپس مرکبات معمولاً به جوانه­ ها و سرشاخه­ های حامل گل و میوه حمله می‌­کند. در اثر تغذیه آفت, رشد شاخه­ های مورد حمله متوقف می‌­شود و جوانه گل می­‌ریزد. در صورت باز شدن شکوفه­ ها و یا تشکیل میوه, خسارت روی میوه به صورت لکه­ ها و حلقه­ های چوب پنبه ­­ای در قسمت دم میوه است مگر در مواردی که علاوه بر ناحیه دم میوه, در محل تماس میوه ­ها نیز لکه ­های نقره­ای مربوط به تغذیه تریپس دیده ­شود.

خسارت تریپس در پیاز

تریپس‌ پیاز یکی‌ از آفات مهم‌ و خسارت زای پیاز در سراسر جهان است‌. این‌ آفت‌ به‌ دو طریق‌ در پیاز خسارت ایجاد می‌کند:

1. خسارت مستقیم‌ تریپس پیاز آن است‌ که‌ از طریق‌ تغذیه‌ و تخم‌ریزی روی برگ و نقرهای شدن برگ سبز پیاز می‌باشد. در پیازچه‌ با توجه‌ به‌ وجود لکه‌های نقرهای روی برگ میزان بازارپسندی آن کاهش‌ می‌یابد و در پیاز نیز سبب‌ کاهش‌ قطر پیاز می‌شود.
2. خسارت غیرمستقیم‌ آفت‌ است‌ و تریپس‌ پیاز می‌تواند یک‌ سری عوامل‌ مهم‌ بیماری زای گیاهی‌ را از گیاه آلوده به‌ سالم‌ منتقل‌ کند و سبب‌ گسترش بیماری و کاهش‌ عملکرد محصول در اثر بیماری شود. یکی‌ از مهمترین‌ عوامل‌ بیماری زا که‌ از این‌ راه منتقل‌ می‌شود ویروس لکه‌ زرد پیاز (Bunyaviridaci Tospovirus) است‌.

خسارت تریپس در خیار

بیشترین خسارت تریپس خیار در مرحله ۴-۲برگی است, برگ های آلوده به سمت پایین پیچ می‌خورند و محل تغذیه حشره به صورت نقاط سفید-نقره ای متمایل به زرد دیده می‌شود. گیاه دچار پژمردگی, ضعف, تغییر رنگ برگ, بدشکلی شده و نهایتا منجر به توقف رشد محصول می‌شود.

بر اثر شدت خسارت آفت ابتدا نوک برگ ها سوخته و خمیده می‌شود و در نهایت بوته از بین می‌رود.

خسارت تریپس در فلفل دلمه ای

تریپس باعث ایجاد لکه های زرد رنگ روی برگ های این گیاه می‌شود. تریپس با مکیدن شیره ی گیاه جلوی رشد بافت های گیاه را می‌گیرد و در نتیجه در هنگام گلدهی و باز شدن غنچه, گیاه دچار اختلال در رشد شده و غنچه و میوه بدشکل و خراب می‌شوند.

خسارت تریپس در انگور

آفت تریپس خیار علت تغییر شکل برگها و توقف رشد کوتاه برگها و دفرمه شدن (بدشکلی) آنها است که باعث ریزش زودتر از موعد برگها (آخرفصل) و نیزپاشیده شدن گلهای انگور (اوایل فصل) می‌گردد.

مبارزه با تریپس

کنترل زراعی

به منظور کنترل تریپس به روش زراعی 3 اقدام ضروری نیاز است:

1- خارج کردن بقایای گیاهی محصولات قبلی

یکی از راهکارهای اصولی و کاربردی جمع آوری و خارج کردن بقایای گیاهی محصولات قبلی از محیط کشت (گلخانه, باغات و …) است؛ زیرا بقایای گیاهی ممکن است در برگیرنده تریپس یا تخم‌های آنها باشند. با این کار شما می‌توانید جمعیت تریپس را برای کشت‌های بعدی به شدت کاهش دهید.

2- عدم وجود علف هرز

توجه داشته باشید اگر هر گونه علف هرز در محیط کشت یا اطراف آن وجود داشته باشد ممکن است زیستگاه مناسبی برای تریپس‌ها باشد, پس مبارزه با علف‌های هرز حتما باید انجام بگیرد.

3- نصب کارت های چسبی زرد و آبی

یکی دیگر از روش های کنترل زراعی تریپس مخصوصا تریپس درون گلخانه نصب کارتهای چسبی زرد و آبی است. در هنگام استفاده از کارت‌های چسبنده درون گلخانه بهتر است. به ازای هر دو کارت زرد از یک کارت آبی استفاده نمایید تا کارایی و جذب بیشتری را مشاهده نمایید. برای مشخص شدن تعداد دقیق کارت‌های چسبنده مورد استفاده در گلخانه باید در نظر داشته باشید که با چه هدفی می‌خواهید از این کارت‌ها استفاده نمایید.

مبارزه بیولوژیک

استفاده از کارت آبی بهترین روش مبارزه بیولوژیکی با این آفت است. استفاده از این کارت ها باعث کم شدن جمعیت این آفت می شود و برای کنترل تریپس بسیار مفید است. استفاده از کارت آبی بهتر و کاراتر از کارت زرد است.
تمیز کردن گیاه نیز میتواند مفید باشد با استفاده از صابون باغبانی می توانید گیاهانتان را بشورید. همچنین می توانید نواحی آسیب دیده را جدا کرده و دور بریزید.

مبارزه ی شیمیایی

در مبارزه ی شیمیایی ممکن است علاوه بر کشتن تریپس های آفت یک نوع تریپس مبارز را نیز بکشید اما برای کنترل این آفات گاهی نیاز ضروری است که از حشره کش ها استفاده کنید. این حشره کش ها عبارتند از استامی پراید –  کنفیدور– ابرون – دی کلروس – پرمترین – موونتو – اتیون -دلتامترین

ایمیداکلوپراید

سم ایمیداکلو پراید از جمله سم های سیستمیک که برای گیاهان زینتی حدود ۰٫۳ تا ۰٫۷ میلی لیتر در ۱ لیتر آب و برای سایر گیاهان حدوداً ۰٫۴ میلی لیتر در ۱ لیتر آب استفاده می‌شود. این سم همچنین برای ضد عفونی کردن بذرها بکار می‌رود به این صورت که ترکیبی از آب و سم به نسبت ۱:۱٫۵ بسازید و بذرها را به این محلول آغشته کنید.

دی کلروس

دی کلروس با وجود غیر سیستمیک بودن روی حشرات مکنده عمل می‌کند و باقی مانده ی سم بعد از سه روز از بین خواهد رفت. برای این سم ترکیب ۲ تا ۲٫۵ میلی لیتر در ۱ لیتر آب مناسب است.

توجه: روش ها و سموم ذکر شده تا اینجای مقاله برای زمانی است که تریپس شما هنوز در مراحل اولیه است و گلخانه یا مزرعه شما زیاد درگیر این آفت نشده باشد. اگر آفت تریپس در محصولات شما زیاد و غیر قابل کنترل شده باشد می‌بایست از بهترین سم تریپس که در ادامه ذکر شده است استفاده نمائید.